Якимково (Башҡортостан)
| Якимково | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Краснокама районы һәм Башҡортостан Республикаhы |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+05:00[d] |
| Иң тәүге яҙма ваҡыты | 1744 |
 | |
Якимково (Екимково) — Башҡортостанда «Нефтекама» ҡала округының юҡҡа сыҡҡан ауылы.
Географияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Якимково ауылы Березовка йылғаһының һул ярында (Кама йылғаһының һул ҡушылдығы) Нефтекама ҡалаһынан көньяҡ-көнсығышҡа ҡарай 9 км алыҫлыҡта, Николо-Берёзовка 17 км алыҫлыҡта, Ижевсктан 115 км, Бөрөнән төньяҡ-көнбайышҡа табан 100 км, Өфөнән 182 км алыҫлыҡта. Пермдән көньяҡҡа табан 246 км. Яҡындағы тораҡ пункттар: Янаҡтай (2,5 км), Ҡырым-Һарай (3,5 км), Ҡарый (6 км), Ташкинов (6 км), Арлан (6 км), Яңы Суғанак (7 км), Урал (6 км), Дунаево (7 км), Яңы Уразай (7,5 км).
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Якимково ауылы тәүге яҙма сығанаҡтарында, 2 рәүиз әкиәттәрендә тәүге тапҡыр 1744 йылда телгә алына. Гарей улусы башҡорттарының 1788 йылдың 20 (31) декабрендәге яҙма килешеүҙәренә ярашлы башҡорттарға ҡараған ерҙәрҙе Гәрәй улусы башҡорттарының ризалығы менәни старшина Аҙнағол Тимеров етәкселеге аҫтында һарай крәҫтәндәре Василий Перфильев, Иван һәм Лаврентий Матвеев, Осип Михайлов, Селивестр Яковлей, Петр Иванов, Алексей Григорьевҡа Ҡамышлы йылғаһының башынан алып Якимова ауылы Перфильевҡа һәм уның иптәштәренә ихаталары менән был ерҙәр ҡырҡ йылға биләү хоҡуғы менән бирелә. Әгәр был ваҡыт үтһә йылына 10-шар тин алыу ризалығы менән 90 һум аҡса ала. 5-се рәүиз әкиәттәре буйынса, 1795 йылда Якимково ауылына Мариндан һәм башҡа ауылдарҙан рус һарай крәҫтиәндәре күсеп килә. Шул уҡ ваҡытта административ-территориаль яҡтан ауыл Өфө наместниклығы Өфө өлкәһенең Бөрө өйәҙенә ҡарай. Был йыл 1796—1865 йылдрҙа — Ырымбур губернаһы составында. 1850 йылғы мәғлүмәттәр буйынса Якимково ауылы Ырымбур губернаһы Өфө округының Андреевский улусы Никольский ауыл йәмғәиәте составына инә.
1869 йылда Якимково ауылында 2 һыу һәм 3 ел тирмәне, 10 кибет була, шаршамбы көндәрендә баҙар үткәрелгән. 1882 йылда православие сиркәүе һәм сиркәү-мәхәллә мәктәбе асылған. 1895 йыл мәғлүмәттәре буйынса, 6 кешенең кибете булған.
1865 йылда Ырымбур губернаһы территорияның бер өлөшөндә Бөрө өйәҙе составында Өфө губернаһы һәм Якимково ауылы ойошторола, Бөрө өйәҙенең административ-территориаль буйһоноуына күсә. 1895 йылғы мәғлүмәттәр буйынса Якимово ауылы Бөрө өйәҙенең Касёво улусына ҡарай. 1922—1930 йылдарҙа — ауыл Башҡорт ССР-ы Бөрө кантонының Калегин улусы составында. 1930 йылда Башҡорт АССР-ында кантондар бүленеше бөтөрөлөү менән, Якимково ауылы Краснокама районы составына инә. 1932 йылда Краснокама районы Ҡалтасы районына ҡушыла һәм Якимково ауылы административ-территориаль был районға буйһона. 1935 йылда район ҡабаттан Краснокама һәм Ҡалтасы районына ҡабаттан бүленә, һәм Якимково ауылы Краснокама районы составында була. 1965 йылда райондарҙы эреләтеү менән бәйле, Краснокама районы тағы бөтөрөлә һәм Якимово икенсе тапҡыр Ҡалтасы районында ҡала. РСФСР Юғары Советы Президиумының 1972 йылдың 31 мартындағы Указы менән яңынан Краснокама районы ойошторола, унда Ташҡын ауыл Советы инә, Якимково ауылы уға ҡарай.[1]
1980 йылда Якимково ауылы йәшәүҙән туҡтай.
Демография
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1795 йылда Якимково халҡы 78 һарай крәҫтиәндәренән тора, 1816 йылда — 241 кеше (117 ир-ат һәм 124 ҡатын-ҡыҙ), 1834 йылда — 373 кеше (172 ир-ат һәм 201 ҡатын-ҡыҙ), 1850 йылда — 544 кеше (252 ир-ат һәм 292 ҡатын-ҡыҙ). 1870 йылда 94 ихата иҫәпләнә, халҡы 677 кеше тәшкил итә (331 ир-ат һәм 346 ҡатын-ҡыҙ). 1895 йыл мәғлүмәттәре буйынса ауылда 153 ихата була, халҡы 896 кеше тәшкил итә. 1920 йылда халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса Якимово ауылында 163 ихата иҫәпләнә, халҡы 847 кеше тәшкил итә (353 ир-ат һәм 494 ҡатын-ҡыҙ). Рус халҡы өҫтөнлөк итә. 1925 йылда 164 хужалыҡ иҫәпләнә. 1969 йылда халыҡ һаны 214 кеше тәшкил итә[2] 1980 йылдарҙа ауылдың һуңғы кешеләре китә.
Дин
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1882 йылда Якимково ауылында Златоверхников сиркәүе эшләй башлай. Быға тиклем Касёво ауылындағы Петропавловский сиркәүе мәхәлләһенә ҡарай ине. Совет осоронда сиркәү ябыла, уның бинаһы ат аҙбары итеп ҡулланыла.
Якимково ҡаласыҡтары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Якимово ауылы районында Чегандин археологияһы мәҙәниәтенә ҡараған ҡаласыҡтар урынлашҡан (б.э. тиклем IV быуат — V быуат).
I Якимово ҡаласығы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡаласыҡ оҙон, бейек моронда ике йыр араһында, ауылдан төньяҡҡа табан 2 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Көнсығыш яғы түңәрәк вал менән нығытылған, ул көнсығыш ситендә ҡурған рәүешендә 2 метр күтәрелеп тора. Көнбайыш яҡтан валдың 1 метрҙай тәшкил иткән киңлектәге бейеклеге 20 метрға тиклем етә. Вал 2500 м² территорияны биләй. Валдың төньяҡ яғы емерелгән. Ҡаласыҡ шулай ярым түңәрәк вал (түңәрәк валдан 200 метр алыҫлыҡта урынлашҡан) һәм 150 метр самаһы оҙонлоҡтағы соҡор менән һаҡланған.
1913 йылда археолог Л.А.Беркутов бында ҡаҙыныу эштәре алып бара. Ул «һауыт-һаба ярсыҡтары, ҡолға, хайуан һөйәктәрен һәм тештәрен, тишектәр һәм тырнаҡлы орнамент менән ҡара һәм ҡыҙыл балсыҡтан, эре һәм ваҡланған ҡабырсаҡ ҡатыш ярсыҡтар таба». 1910 йылдарҙа бында археолог Тюнин аҡ бронза иретмәһенән айыл һәм мәтүк, ә Ф.Стрельцов ураҡ башлы тимер ҡылыс таба. Табылдыҡтар Сарапул музейында һаҡлана.
II Якимово ҡаласығы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]II Якимово ҡаласығы, шулай уҡ Кереметь исеме аҫтында билдәле. Березовка йылғаһынан 400 метр алыҫлыҡта, ауылдан төньяҡ-көнсығышҡа табан 1 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Бейек моронда, тармаҡланған ҡаласыҡтан көньяҡтараҡ урынлашҡан. Түңәрәк вал менән нығытылған майҙансыҡтан ғибәрәт. Ҡаласыҡтың майҙаны 1200 квадрат метр тәшкил итә. Валдың бейеклектәге — 2 метрҙан алып 3 метрға тиклем, киңлеге — 15 метраҙын алып 20 метрға тиклем, дөйөм оҙонлоғо — яҡынса 170 метр.
Топографик карталары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Лист карты O-40-133. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1982 год. Издание 1983 г.
)/O40-133%20%20%2082-83.jpg){kind=link}
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ А. М. Ганиев. Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник. — Уфа: Китап, 2008. — С. 220. — 448 с. — ISBN 978-5-295-04439-7.
- ↑ Башкирская АССР: административно-территориальное деление на 1 января 1969 года / Ред.: А. И. Захаров. — Уфа: Башкирское кн. изд-во, 1969. — С. 201. — 429 с. — 5000 экз.