Ҡара күбәләк

Ҡара күбәләк
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Суб-батшалыҡ:  Эуметазойҙар Тип/Бүлек:  Ике яҡлы - симметриялы Ярым бүлек:  Беренсел ауыҙлылар Рангаһыҙ:  Ҡау һалыусылар Тип:  Быуынтыҡ аяҡлылар Ярым тип:  Трахеялылар Юғары класс:  Алты аяҡлылар Класс:  Бөжәктәр Подкласс:  Асыҡ яңаҡ һөйәклеләр Инфракласс:  Ҡанатлы бөжәктәр Инфракласс:  [[Neoptera|Яңы ҡанатлы бөжәктәр ru:Новокрылые насекомые]] Суб отряд:  Әүермән бөжәктәр Отряд:  Тәңкә ҡанатлылар Ярым отряд:  Хоботковые Инфраотряд:  Разнокрылые бабочки Клада:  Двупорые Секция:  Cossina Подсекция:  Bombycina Ғаилә өҫтө:  Булавоусые Ғаилә:  Нимфалиды Ярым ғаилә:  Nymphalinae Ырыу:  Многоцветницы Вид:  Ҡара күбәләк
Халыҡ-ара фәнни исеме
Nymphalis antiopa (Linnaeus, 1758)
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр ITIS   188597 NCBI   171592 EOL   163165

Ҡара күбәләк (лат. Nymphalis antiopa) — күбәләктәр отрядының күп төҫлө күбәләктәр ғаиләһенә ҡараған бөжәк.

Төньяҡ ярымшарҙың уртаса киңлектәрендә таралған.

Ҡылыҡһырлама

Ҡанатының ҡоласы 70—90 мм, ата күбәләктеке ҡарағусҡыл көрән, инә күбәләктеке асыҡ көрән төҫтә, киң асыҡ һары (ҡышлаған күбәләктәрҙә — аҡ) ҡаймалы, күк һәм ике эре һарғылт аҡ төҫтәге таплы. Йомортҡалары ҡыҙғылт һары, һуңыраҡ ҡыҙғылт көрән төҫтә, мал аҙығы үҫемлектәренең ботаҡтарына һала. Ҡарышлауыҡтары ҡара төҫтә, арҡаһында ваҡ һары төрткөләр һәм ҡыҙыл таптар бар, тармаҡлы энә һымаҡ үҫентеләр менән ҡапланған.

• 
• 

Үрсеүе

Үҫемлектәрҙә(йәки улар янында), ҡаяларҙа һәм ҡаралтыларҙа ҡурсаҡлана. Ҡурсаҡтары 3 см тиклем оҙонлоҡта, һорғолт йәки ҡыҙғылт һары төҫтә, башында һәм ҡорһағында оҙон һәм осло теш һымаҡ үҫентеләр бар. Башҡортостан Республикаһы шарттарында 1 йыл эсендә 1 быуын үҫә. Күбәләктәр ҡышлай, иртә яҙҙан йәй башына тиклем оса. Имагоның яңы быуынының осоуы июль—сентябрҙә күҙәтелә.

Туҡланыуы

Көндөҙ әүҙем. Оло бөжәктәр — сәскәле үҫемлектәрҙең нектары һәм ағас олондарынан ағып сыҡҡан һут, ҡарышлауыҡтар ҡайын, тал һ.б. япраҡтары менән туҡлана.

Йәшәйеше

Аҡланда, болонда, урман ситендә, йылға ярында, юл ситендә һ.б. тереклек итә. Ҡара күбәләктәр — сәскәле үҫемлектәрҙе һеркәләндереүсе, урман культуралары ҡоротҡосо.

Иҫкәрмәләр

Ҡара күбәләк // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.

Әҙәбиәт

• Стриганова Б. Р., Захаров А. А. Пятиязычный словарь названий животных: Насекомые (латинский-русский-английский-немецкий-французский) / Под ред. д-ра биол. наук, проф. Б. Р. Стригановой. — М.: РУССО, 2000. — С. 270. — 1060 экз. — ISBN 5-88721-162-8..
• Ҡалып:Книга:Булавоусые чешуекрылые Средней Азии.

Һылтанмалар

• Русская природа. Траурница — Nymphalis antiopa (недоступная ссылка — история)
• Траурница (Nymphalis antiopa)
• Траурница, или Нимфа Антиопа Nymphalis antiopa (Linnaeus, 1758)
• Nymphalis antiopa (Linnaeus, 1758) — Траурница, или Нимфа Антиопа 2007 йылдың 28 сентябрь көнөндә архивланған.