Ҡуңыр ҡуңыҙ

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ҡуңыр ҡуңыҙ
Osmoderma eremita male.jpg
Ата бөжәк
Фәнни классификация
Халыҡ-ара фәнни исеме

Osmoderma eremita Scopoli, 1763

Һаҡлау статусы
Status iucn2.3 NT ru.svgen:Near Threatened
Хәүефле хәлгә яҡын
IUCN 2.3 Near Threatened : 15632
Wikispecies-logo.svg
Викитөркөмдә
Систематика
Commons-logo.svg
Викиһаҡлағыста
рәсемдәр
NCBI  314302
EOL  292560

Ҡуңыр ҡуңыҙ[1] (лат. Osmoderma eremita) — ҡаты ҡанатлылар отрядының суҡ мыйыҡлылар ғаиләһенә ҡараған бөжәк.

Ҡылыҡһырлама[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Кәүҙәһе киң, яҫы, 24—30 мм оҙонлоҡта. Ҡуңыр төҫтә, йәшкелт металға оҡшаш ялтырауыҡлы. Башы йыйырсыҡлы, мыйығы ҡыҫҡа, япраҡ формаһында. Өҫкө ҡанаты ҡабарынҡы, даға рәүешле, түңәрәк. Алғы сирағы 3 тешле. Енси диморфизм хас: ата ҡуңыҙҙарҙың алғы арҡаһының уртаһында киң буй бураҙна, инә ҡуңыҙҙарҙың — ваҡ буй батынҡылыҡ һәм алғы өлөшөндә 2 түмһәләк бар.

Личинка

Үрсеүе[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Йомортҡаларын ҡарт ағас ҡыуышына һала. Ҡарышлауыҡтары дуға формаһында, 90—100 мм оҙонлоҡта, 3 йыл һәм унан да ашыу ваҡыт дауамында үҫешәләр. Ҡуңыҙҙарҙың осоуы июнь—сентябрҙә; эңерҙә һәм төндә әүҙемдәр.

Туҡланыуы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ағастарҙың имгәнгән олондарынан ағып сыҡҡан һут менән, ҡарышлауыҡтары серек үҙағас менән туҡлана. Өлкән ҡуңыҙҙарҙың бер нисә метр алыҫлыҡтан һиҙелгән көслө, насар еҫе бар.

Таралышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Башҡортостан Республикаһында Бөрө, Ғафури һәм Өфө райондарының ҡатнаш һәм киң япраҡлы урмандарында осрай. Башҡортостан Республикаһы һәм Рәсәй Федерацияһының "Ҡыҙыл китап"тарына индерелгән.

Ҡуңыр ҡуңыҙ // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. Стриганова Б. Р., Захаров А. А. Пятиязычный словарь названий животных: Насекомые (латинский-русский-английский-немецкий-французский) / Под ред. д-ра биол. наук, проф. Б. Р. Стригановой. — М.: РУССО, 2000. — С. 118. — 1060 экз. — ISBN 5-88721-162-8.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Рәсәйҙең Ҡыҙыл китабы
популяция ҡыҫҡара
ИПЭЭ РАН сайтында эҙләргә