Һаҙлыҡ

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Перейти к навигации Перейти к поиску
Һаҙлыҡ
Рәсем
Ҡайҙа өйрәнелә bog ecology[d]
Commons-logo.svg Һаҙлыҡ Викимилектә
Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Һаҙлыҡ (мәғәнәләр).
Санкт-Петербург янында Нева йылғаһы буйы һаҙлығы)
Ағас ҡырҡҡан ерҙәрҙә һаҙланыу. Саменжа ҡасабаһы (1977)

Һаҙлыҡ — тупраҡ өҫтөндәге артыҡ дымлы, батҡыл ландшафт участкалары. Һаҙлыҡ өсөн тупраҡтың өҫкө ҡатламында органик матдәләрҙең тулыһынса тарҡалмай, артабан торфҡа әүерелеүе хас. Һаҙлыҡтарҙа торф ҡатламдары 30 см-ҙан кәм түгел, әгәр аҙыраҡ булһа, был һаҙлыҡлы ерҙәр [1]. Һаҙлыҡ гидросфераның ҡушма өлөшө булып тора. Ерҙә беренсе һаҙлыҡтар 350-400 миллион йыл элек силур һәм девон осоро арауығында барлыҡҡа килә [2].

Планеталағы иң ҙур һаҙлыҡтар - Амазонканың һыу баҫа торған туғайҙарында [3][4][5].

Һаҙлыҡтар, торфяниктар кеүек, гидрологик яҡтан күл тип иҫәпләнә, ә файҙаланыу ҡарашынан — ҡоро ер[6]. Рәсәйҙә һаҙлыҡтарҙы өйрәнеү торф сығарыу һәм торфяниктар урынын ауыл хужалығы өсөн файҙаланыу XVIII—XIX быуатта башлана[7].


Уртаса климат һыҙатының һаҙлыҡ йәнлектәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1 Европа һаҙ ташбаҡаһы (Emys orbicularis).

2 Әрмәнде, тәлмәрйен.

3 Мышы, янут, ҡама, шәшке, ондатра.

4 Ҡоштар (торна, ағуна, селән, өйрәк, һаҙ деүете, һаҙ килейеге, һаҙ көйөлдөһө, һаҙ сәпсәүе, һаҙ турғайы, һаҙ ябалағы) һәм башҡалар

5 Талпан, серәкәй, төрлө бөжәктәр.

Һаҙ үҫемлектәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Үҫемлектәр һүрәттәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Һаҙлыҡтар һүрәттәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Нидерланды һаҙлығы

  • Рәсәйҙә.

  • Германияла

  • Швейцарияла

  • Белоруссияла

Шулай уҡ ҡара[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Бөтә донъя һыулы-һаҙлыҡлы урындар көнө (2 февраль)
  • Зыбучий песок
  • Болотный микроландшафт
  • Болотные и заболоченные леса умеренного пояса

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ Большая российская энциклопедия, 2005
  2. ↑ Штепа В. Какие тайны скрывают болота?. Ufolog.ru — Познавательный журнал о непознанном и необычном (11 июля 2008). Тәүге сығанаҡтан архивланған 22 август 2011. 3 апрель 2011 тикшерелгән.
  3. ↑ Goulding, M. (1980). The Fishes and the Forest: Explorations in Amazonian Natural History. Berkeley, CA: University of California PressҠалып:Нет в АИ
  4. ↑ Lowe-McConnell, R. H. (1975). Fish Communities in Tropical Freshwaters: Their Distribution, Ecology and Evolution. London: Longman
  5. ↑ L.H. Fraser and P.A. Keddy (eds.). 2005. The World’s Largest Wetlands: Ecology and Conservation. Cambridge University Press, Cambridge, UK. 488 p.
  6. ↑ Маслов, 2008, с. 69
  7. ↑ Маслов, 2008, с. 10
  8. ↑ ЭСБЕ, 1891

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Научно-популярная
  • Березина Н.А. и др. Мир зелёного безмолвия (болота: их свойства и жизнь) — М.: Мысль, 1983. — 159 б.
  • Елина Г.А., Лопатин В.Д. Многоликие болота — Л.: Наука, 1987. — 192 б. — (Человек и окружающая среда).
  • Емельянов Л.Г. Таинственный мир болот — Мн.: Белорусская наука, 2005. — 260 б.
  • Лисс О.Л., Астахова В.Г. Лесные болота — М.: Лесная промышленность, 1982. — 128 б.
  • Трибис В.П. Слово о болотах — Мн.: Ураджай, 1989. — 231 б.
  • Хейкурайнен Л. Болота / Пер. с фин. Л.В. Блюдника — М.: Лесная промышленность, 1983. — 41 б.
Научная
  • Боч М.С., Мазинг В.В. Экосистемы болот СССР — Л.: Наука, 1979. — 188 б.
  • Кац Н.Я. Болота земного шара — М.: Наука, 1971. — 295 б.
  • Кирюшкин В.Н. Формирование и развитие болотных систем — Л.: Наука, 1980. — 88 б.
Энциклопедические статьи
  • Болото // Большая российская энциклопедия. Том 3 — М., 2005. — Б. 733—736.
  • Болота // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. Том 4 — СПб., 1891. — Б. 308—311.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡалып:Природные зоны

https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Һаҙлыҡ&oldid=928662 ҡабул ителгән