Һаҙлыҡ
| Һаҙлыҡ | |
 | |
| Ҡайҙа өйрәнелә | bog ecology[d] |
|---|---|
 Һаҙлыҡ Викимилектә | |
Һаҙлыҡ — тупраҡ өҫтөндәге артыҡ дымлы, батҡыл ландшафт участкалары. Һаҙлыҡ өсөн тупраҡтың өҫкө ҡатламында органик матдәләрҙең тулыһынса тарҡалмай, артабан торфҡа әүерелеүе хас. Һаҙлыҡтарҙа торф ҡатламдары 30 см-ҙан кәм түгел, әгәр аҙыраҡ булһа, был һаҙлыҡлы ерҙәр [1]. Һаҙлыҡ гидросфераның ҡушма өлөшө булып тора. Ерҙә беренсе һаҙлыҡтар 350-400 миллион йыл элек силур һәм девон осоро арауығында барлыҡҡа килә [2].
Планеталағы иң ҙур һаҙлыҡтар - Амазонканың һыу баҫа торған туғайҙарында [3][4][5].
Һаҙлыҡтар, торфяниктар кеүек, гидрологик яҡтан күл тип иҫәпләнә, ә файҙаланыу ҡарашынан — ҡоро ер[6]. Рәсәйҙә һаҙлыҡтарҙы өйрәнеү торф сығарыу һәм торфяниктар урынын ауыл хужалығы өсөн файҙаланыу XVIII—XIX быуатта башлана[7].
Уртаса климат һыҙатының һаҙлыҡ йәнлектәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
1 Европа һаҙ ташбаҡаһы (Emys orbicularis).
3 Мышы, янут, ҡама, шәшке, ондатра.
4 Ҡоштар (торна, ағуна, селән, өйрәк, һаҙ деүете, һаҙ килейеге, һаҙ көйөлдөһө, һаҙ сәпсәүе, һаҙ турғайы, һаҙ ябалағы) һәм башҡалар
5 Талпан, серәкәй, төрлө бөжәктәр.
Һаҙ үҫемлектәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Ҡыҙыл көртмәле
- Күк көртмәле.
- Мүк еләге
- Һаҙ еләге
- Ысыҡ үләне
- Һаҙ кипарисы
- Мүк сфагнум.
- Һаҙанаҡ .
- Күрән.
- Пушица.
- Аир.
- Пузырчатка[8].
Үҫемлектәр һүрәттәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Һаҙлыҡтар һүрәттәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
-
Нидерланды һаҙлығы
-
Рәсәйҙә.
-
Германияла
-
Швейцарияла
-
Белоруссияла
_In_the_climatic_zone_(taiga,_forest-tundra)_of_the_Arkhangelsk_region._2.jpg)
Шулай уҡ ҡара[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Бөтә донъя һыулы-һаҙлыҡлы урындар көнө (2 февраль)
- Зыбучий песок
- Болотный микроландшафт
- Болотные и заболоченные леса умеренного пояса
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ Большая российская энциклопедия, 2005
- ↑ Штепа В. Какие тайны скрывают болота? Ufolog.ru — Познавательный журнал о непознанном и необычном (11 июль 2008). Дата обращения: 3 апрель 2011. Архивировано 22 август 2011 года. 2014 йылдың 15 июль көнөндә архивланған.
- ↑ Goulding, M. (1980). The Fishes and the Forest: Explorations in Amazonian Natural History. Berkeley, CA: University of California PressҠалып:Нет в АИ
- ↑ Lowe-McConnell, R. H. (1975). Fish Communities in Tropical Freshwaters: Their Distribution, Ecology and Evolution. London: Longman
- ↑ L.H. Fraser and P.A. Keddy (eds.). 2005. The World’s Largest Wetlands: Ecology and Conservation. Cambridge University Press, Cambridge, UK. 488 p.
- ↑ Маслов, 2008, с. 69
- ↑ Маслов, 2008, с. 10
- ↑ ЭСБЕ, 1891
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Научно-популярная
- Березина Н.А. и др. Мир зелёного безмолвия (болота: их свойства и жизнь). — М.: Мысль, 1983. — 159 с.
- Елина Г.А., Лопатин В.Д. Многоликие болота. — Л.: Наука, 1987. — 192 с. — (Человек и окружающая среда).
- Емельянов Л.Г. Таинственный мир болот. — Мн.: Белорусская наука, 2005. — 260 с.
- Лисс О.Л., Астахова В.Г. Лесные болота. — М.: Лесная промышленность, 1982. — 128 с.
- Трибис В.П. Слово о болотах. — Мн.: Ураджай, 1989. — 231 с.
- Хейкурайнен Л. Болота / Пер. с фин. Л.В. Блюдника. — М.: Лесная промышленность, 1983. — 41 с.
- Научная
- Боч М.С., Мазинг В.В. Экосистемы болот СССР. — Л.: Наука, 1979. — 188 с.
- Кац Н.Я. Болота земного шара. — М.: Наука, 1971. — 295 с.
- Кирюшкин В.Н. Формирование и развитие болотных систем. — Л.: Наука, 1980. — 88 с.
- Энциклопедические статьи
- Болото // Большая российская энциклопедия. Том 3. — М., 2005. — С. 733—736.
- Болота // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. Том 4. — СПб., 1891. — С. 308—311.