Кнут Гамсун
| {{{Исеме}}} | |
Кнут Гамсун (норв. Knut Hamsun, ысын исеме Кнуд Педерсен (норв. Knud Pedersen); 1859—1952) — норвег яҙыусыһы, 1920 йыл өсөн Әҙәбиәт буйынса Нобель премияһы лауреаты.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Гамсун 1859 йылдың 4 авгусында Гудбрандсдален үҙәнендәге Вега мәхәлләһендә тыуа Ул ауыл тегенсеһе Петер Педерсен ғаиләһендә дүртенсе бала була. Фәҡирлектә йәшәй, туғыҙ йәшенән туғанының контораһында эшләй, һуңынан ил буйлап ҡыҙырып йөрөй башлай (1873 йыл), был осорҙа ул күп эш төрҙәрен алмаштыра. 17 йәшенән яҙа башлай. «Загадочный человек. Нордландская любовная история» (норв. Den Gaadefulde. En kjærlighedshistorie fra Nordland) тигән беренсе китабы 1877 йылда барлыҡҡа килә. Йәш сағында күп сәйәхәт итә, атап әйткәндә, АҠШ-ты гиҙә. 1888 йылдан һуң Копенгагенда нигеҙләнә. 1890 йылда Гамсундың «Голод» (норв. Sult) тигән новаторлыҡ психологик романы сыға, был китабы уға дан килтерә.
1890-сы йылдарҙа һәм бигерәк тә 1900-се йылдарҙа Гамсун донъяла модернизмдың иң популяр яҙыусыларының һәм драматургтарының береһе була, бер нисә тапҡыр тәржемә ителә һәм Рәсәйҙә бик билдәле була.
1898 йылда Гамсун Берглиот Бехҡа өйләнә — был никах һигеҙ йыл дауам итә. 1909 йылда ул икенсе тапҡыр актриса Мари Андерсенға өйләнә. Мари туйҙан һуң карьераһын ҡалдыра һәм Гамсун ғүмеренең аҙағына тиклем уның менән ҡала. 1918 йылда ирле-ҡатынлы Гамсундар Нерхольм усадьбаһын һатып ала, унда Гамсун ҡалған ғүмерен үткәрә.
1920 йылда Гамсунға "Соки земли» (норв. Markens Grøde) тигән монументаль хеҙмәте өсөн Әҙәбиәт буйынса Нобель премияһы бирелә. 1943 йылда Гамсун үҙенең миҙалын Өсөнсө Рейхтың пропаганда министры Геббельсҡа тапшыра.
Үҙенең ижады тураһында Гамсун шулай яҙа: "Заманса психолог булараҡ, мин күңелде яҡтыртырға һәм тикшерергә тейешмен. Мин уны арҡыры-буй, бөтә яҡтан өйрәнергә, иң йәшерен тәрәнлектәренә үтеп инергә тейеш».
Ницше выступает также против буржуазии, выступает из таких же мотивов, что и Гамсун, за её сонность, за её «христианское» сочувствие пролетариату. Гамсуновский идеал, идеал деспота, воплощается у него в преступную фигуру Чезаре Борджиа, в ренессансовские натуры, с их невинным цинизмом и холодной логикой убийства
— Юринец В. А.. Значение Плеханова для марксовой социологии искусства (1927)
Германияла Гитлер власҡа килгәндән һуң һәм Икенсе донъя һуғышы ваҡыты арауығында элек системалы рәүештә немец мәҙәниәтен таратыусы һәм англо-саксон мәҙәниәтенә ҡаршы сығыш яһаусы Гамсун нацистар яҡлы була һәм Видкун Квислингҡа булышлыҡ итә. Әммә Квислинг власының коллаборационистик режимы енәйәттәрен һәм ҡанһыҙлыҡтарын күргәс, уға яҙыусының күңеле ҡайта. 1943 йылда Германияға сәфәре ваҡытында Гамсун, Гитлер менән осрашып, унан Норвегияны Квислингтан ҡотолдороуҙы талап итә һәм үҙенң талабы менән фюрерҙы ярһыта.[1][2]. Гитлер үҙ үҙенә ҡул һалғандан һуң яҙған некролог[en]ында Гамсунг, яҡындары уны был аҙымдан дүндергән хәлдә лә, нацист лидерын "халыҡтар хоҡуҡтары өсөн көрәшсе»[3] тип атай.
Һуғыш тамамланғандан һуң Гамсун коллаборационизмда ғәйепләнә һәм судҡа бирелә. Оло йәштә булғанлыҡтан, ул төрмәгә ябылыуҙан ҡотола, әммә уға 425 мең крона суммаға штраф һалына. Һуңыраҡ ул «По заросшим тропам» хикәйәһендә суд процесын һүрәтләй. Яҙыусының улы Арильд махсус пропаганда взводында хәрби корреспондент булып хеҙмәт итә, 1943 йылда ул «Курт Эггерс» СС полкының[4]махсус пропаганда программаһына инә»[4].
Һуғыштан һуң Гамсун бер аҙ ваҡыт ҡарттар йортонда йәшәй, ә 1950 йылда Нерхольмға ҡайта.
Яҙыусы 1952 йылдың 19 февралендә вафат була. Гамсун әҫәрҙәренең тулы йыйынтығы уның вафатынан һуң ике йыл үткәс донъя күрә. XXI быуатта Елена Шубина : «Кнут Гамсун ниндәйҙер мәлдә фашист идеологияһын хуплаусы, уға ҡул бирмәҫлек яҡлаусыға әйләнһә лә, бының арҡаһында уның романдары насарға әйләнгәнме һуң?» - тип яҙа[5].
Әҫәрҙәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Гамсун 30-ҙан ашыу роман; повестар, пьесалар, хикәйәләр, публицистик китаптар, шиғырҙар яҙған. Уны Блок һәм Бальмонт.тәржемә иткәндәр
| Год | Оригинальное название | Название | Жанр |
|---|---|---|---|
| 1877 | норв. Den Gaadefulde. En kjærlighedshistorie fra Nordland под именем Кнуд Педерсен (норв. Knud Pedersen) |
«Загадочный человек. Любовная история из Нурланна» | повесть |
| 1878 | норв. Et Gjensyn под именем Кнуд Педерсен Гамсунд (норв. Knud Pedersen Hamsund) |
«Свидание» | баллада |
| 1878 | норв. Bjørger под именем Кнуд Педерсен Гамсунд (норв. Knud Pedersen Hamsund) |
«Бьергер» | повесть |
| 1889 | норв. Lars Oftedal. Udkast (11 статей, которые ранее печатались в Dagbladet (инг.)баш.) |
статьи | |
| 1889 | норв. Fra det moderne Amerikas Aandsliv | «Духовная жизнь Америки» | статья |
| 1890 | норв. Sult | «Голод» | роман |
| 1892 | норв. Mysterier | «Мистерии» | роман |
| 1893 | норв. Redaktør Lynge | «Редактор Люнге» | роман |
| 1893 | норв. Ny Jord | «Новые всходы» | роман |
| 1894 | норв. Pan | «Пан» | повесть |
| 1895 | норв. Ved Rigets Port | «У врат царства» | пьеса |
| 1896 | норв. Livets Spil | «Игра жизни» | пьеса |
| 1897 | норв. Siesta | «Сиеста» | рассказы |
| 1898 | норв. Aftenrøde, Slutningsspil | «Вечерняя заря» | пьеса |
| 1898 | норв. Victoria. En kjærlighedshistorie | «Виктория» | роман |
| 1902 | норв. Munken Vendt. Brigantines saga I | «Мункен Вендт» («Монах Вендт») | пьеса |
| 1903 | норв. I Æventyrland. Oplevet og drømt i Kaukasien | «В сказочной стране» | путевые заметки |
| 1903 | Dronning Tamara | Царица Тамара | пьеса |
| 1903 | Kratskog | рассказы | |
| 1904 | Det vilde Kor | Дикий хор | стихи |
| 1904 | Sværmere | Мечтатели | роман |
| 1905 | Stridende Liv. Skildringer fra Vesten og Østen | роман | |
| 1906 | Under Høststjærnen. En Vandrers Fortælling | Под осенней звездой | роман |
| Дилогия «Бенони и Роза» | |||
| 1908 | Benoni | Бенони | роман |
| 1908 | Rosa. Af student Pærelius' Papirer | Роза | роман |
| 1909 | En Vandrer spiller med Sordin | Странник, играющий под сурдинку | роман |
| 1910 | Livet i Vold | Воинствующая жизнь | пьеса |
| 1912 | Den sidste Glæde | Последняя отрада | роман |
| 1913 | Børn av Tiden | Дети века | роман |
| 1915 | Segelfoss By | Местечко Сегельфосс | роман |
| 1917 | Markens Grøde | Плоды земли | роман |
| 1918 | Sproget i Fare | эссе | |
| 1920 | Konerne ved Vandposten | Женщины у колодца | роман |
| 1923 | Siste Kapitel | Последняя глава | роман |
| Трилогия об Августе | |||
| 1927 | Landstrykere I | Бродяги / Скитальцы | роман |
| 1930 | August | Август | роман |
| 1933 | Men Livet lever | А жизнь идёт | роман |
| 1936 | Ringen sluttet | Круг замкнулся | роман |
| 1949 | Paa gjengrodde Stier | По заросшим тропам | роман |
Кинола кәүҙәләнеше
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Голод (фильм, 1966) (Дания-Швеция-Норвегия)
- «Гамсун (англ. Hamsun)» (Дания—Швеция—Норвегия—Германия, 1996). В роли Кнута Гамсуна — Макс фон Сюдов.
- Виктория. История любви (2013).
Библиографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Кнут Гамсун. Полное собрание сочинений в двенадцати томах.. — «Шиповник» СПБ, 1909 г..
- Кнут Гамсун. Полное собрание сочинений в пяти томах.. — «Издание А. Ф. Маркса», 1910 г..
- Кнут Гамсун. Соки земли.. — «Красная новь», 1923 г..
- Кнут Гамсун. Избранные произведения в двух томах.. — Москва.: «Художественная литература», 1970 г..
- Кнут Гамсун. Избранное.. — Ленинград.: «Лениздат», 1991 г.. — 608 с. — ISBN 5-289-00946-9.
- Кнут Гамсун. Собрание сочинений в шести томах.. — Москва.: «Художественная литература», 1991—2000 гг..
- Т.1. — Голод; Мистерии; Пан: Романы. — пер. с норвеж.; Вступит. статья Б. Сучкова; Комм. А. Сергеева; худож. А. Лепятский. — 1991. — 560 с. — 200 000 экз.
- Т.2. — Виктория; Под осенней звездой; Бенони; Роза: Романы. — пер. с норвеж. — 1991. — 525 с. — 200 000 экз.
- Т.3. — Странник играет под сурдинку; Дети века; Местечко Сегельфосс: Романы. — пер. с норвеж. — 1994. — 655 с. — 60 000 экз.
- Т.4. — Плоды земли; Женщины у колодца: Романы. — пер. с норвеж. — 1996. — 734 с. — 20 000 экз.
- Т.5. — Последняя глава; Круг замкнулся: Романы. — пер. с норвеж. — 1999. — 654 с. — 12 000 экз.
- Т.6. — Рассказы; пьесы; На заросших тропинках. — Приложение: Пер Улов. Гамсун. — пер. с норвеж. — 2000. — 510 с. — 10 000 экз.
- Кнут Гамсун. На заросших тропинках.. — «Старт», 1993 г.. — ISBN 5-85215-023-1.
- Кнут Гамсун. Скитальцы.. — «АСТ, Астрель», 2011 г..
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Лауреаты Нобелевской премии по литературе — Заблудившийся в лабиринтах эпохи Гамсун. Радиопередача Эхо Москвы, 06.04.2008]
- ↑ Гитлер разочаровал Гамсуна | NORGE.RU — вся Норвегия на Русском. Дата обращения: 24 сентябрь 2011. Архивировано 16 ноябрь 2011 года.
- ↑ Страница на library.ru, посвященная К.Гамсуну. Дата обращения: 4 ноябрь 2009. Архивировано 28 декабрь 2010 года.
- ↑ 4,0 4,1 Норвежцы в составе Вооружённых сил Германии в 1941—1945 гг. 2013 йыл 29 сентябрь архивланған. // Руниверс
- ↑ {{{{{title}}}|url=https://www.forbes.ru/forbes-woman/355021-izdatelskoe-delo-postoyannaya-zona-riska-elena-shubina-o-knizhnom-rynke-i%7Caccess-date=2020-10-23%7Caccessdate=2020-10-27%7Carchiveurl=no}}
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ерхов, Б. Фиорды : Скандинавский роман XIX — начала XX в. : [Переводы / Послесловие: Б.Ерхов]. — М. : Московский рабочий, 1988. — 528с. : цв.ил. — (Однотомники классической литературы: ОКЛ) Содерж.: Нильс Люне / Й. П. Якобсен; Тине / Г.Банг; Пан; Смерть Глана; Виктория / К.Гамсун; Доктор Глас / Я.Сёдерберг.
- Гамсун, Т. Спустя вечность. — М.: Б. С.Г.-Пресс, 2006.
- Будур Н. Гамсун. — М.: Молодая гвардия, 2008.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Венгерова З. А. Гамсун, Кнут // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)