Юрмала
| Город | |||||
| Юрмала латыш. Jūrmala | |||||
| |||||
| Ил | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Статус |
город республиканского подчинения | ||||
| Регион | |||||
| Координаталар | |||||
| Мэр |
Гатис Трукснис[1] | ||||
| Нигеҙләнгән | |||||
| Город с | |||||
| Майҙаны |
100 км² | ||||
| Халҡы | |||||
| Тығыҙлығы |
496.5 кеше/км² | ||||
| Сәғәт бүлкәте | |||||
| Телефон коды |
(+371) 67 | ||||
| Почта индексы |
LV-2008, LV-2010, LV-2011, LV-2015, LV-2016[3] | ||||
| Һанлы танытмалар | |||||
| Код ATVK |
0130000[4] | ||||
| Рәсми сайт | |||||
| Девиз |
Город на волне![5] | ||||
.png)
Юрмала (латышJūrmala — рус. һүҙмә-һүҙ «взморье») — Латвиялағы ҡала, Рига ҡултығында иң ҙур курорт. Халҡы — 50 мең кеше самаһы. Юрмала үҙәгенән Рига үҙәгенә тиклем — 25 км.
Заманса ҡала курорт ҡасабалары теҙмәһенән (тарихи — балыҡсылар ҡасабаһынан) барлыҡҡа килә, улар ваҡыт үтеү менән берләшә. Риганың диңгеҙ буйы территорияһын биләй, уның оҙонлоғо 32 км һәм киңлеге 3 км булып Рига ҡултығы һәм Лиелупе араһында һуҙылған.
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Һыу инеү өсөн беренсе урындар Дуббельнела ойошторола (хәҙер Дубулты, хәҙерге ҡаланың административ үҙәге). Юрмаланың икенсе иҫке өлөшө —был элекке Шлок (Слока), 1785 йылда ҙур ауыл статусын алған, ә 1878 йылда үҙаллы ҡала була. Кеммерн (хәҙерге Кемери) 1838 йылда унда ләм һәм минераль сығанаҡтар асылғандан һуң Рәсәй империяһының дәүләт курорты була.
XIX быуатта Дуббельндан һуң хәҙерге Юрмала территорияһындағы башҡа балыҡсылар ҡасабаһы курорт булып китә. Уларҙың элекке немец атамалары хәҙергеләренән айырыла. Лиелупе Буллен тип атала, Булдури — Бильдеринггоф, Дзинтари 1907 йылдан — Эдинбург-II (ЭдинбургI -1907 йылдан һуңыраҡ Дзинтари менән берләшкән Авоти ҡасабаһы, был станция 1964 йылға тиклем була), Майори — Майоренгоф, Дубулта — Дуббельн -I, Яундубулты — Дуббельн - II, Пумпури 1914 йылдан алып — Карлсбад-I, Меллужи 1914 йылдан алып — Карлсбад-II, Асари — Ассерн-I (1927—1938 йылдарҙа. — Асари-I). 1927 йылда Асари-II станцияһы асыла (1938 йылдан Вайвари), Слока Шлок исемен, ә Кемери — Кеммерн исемен йөрөтә.
Курорттар булған осорҙа Рига менән бәйләнеш тик аттарҙа башҡарылған. Риганан Лиелупеға даими паром һыҙығы 1833 йылда, ә Рига-Дубулты тимер юл линияһы 1843 йылда асыла. Был 1848 йылда Дзинтари, Майори, Меллужи һәм Асарила һыу инеү өсөн яңы урындар асыуға мөмкинлек бирә. Улар 1877 йылда Рига-Тукум тимер юлы һәм 1905 йылда Риганан шоссе юлы асылыу менән тағы ла бөтәһе өсөн дә мөмкин була[6].
Латвия хөкүмәте 1920 йылдың 2 мартында курорт ҡасабаларын Рига Диңгеҙ буйы (лат. Rīgas Jūrmala) ҡалаһына берләштерә. 1946 йылдың башында Юрмала Рига ҡалаһына айырым район булараҡ индерелә, уға 1949 йылда Приедайна ҡушыла. Ләкин 1959 йылдың 11 ноябрендә Латвия ССР-ының Юғары советы айырым Юрмала ҡалаһын төҙөү тураһында ҡарар ҡабул итә, уға Риганың Юрмала районы, шулай уҡ Слока һәм Кемери инә.
2000 йылдарҙа Юрмалала күп кенә хәлле рәсәйҙәрҙең үҙ дачалары була: «Был бөтөн бер колония, ысынында, эмиграцияның өсөнсө тулҡыны. Бында тормош өсөн уңайлы һәм тыныс урын эҙләгән урта хәлле эшҡыуарҙар һәм бай кешеләр урынлаша[7].
Климаты[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Ҡала климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрһәткес | Ғин | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Йыл |
| Абсолют максимум, °C | 10,9 | 9,6 | 16,8 | 29,0 | 32,8 | 36,8 | 37,2 | 37,2 | 28,4 | 21,0 | 12,2 | 11,6 | 37,2 |
| Уртаса максимум, °C | −2 | −2 | 3 | 10 | 17 | 21 | 23 | 21 | 16 | 11 | 4 | 0 | 10 |
| Уртаса минимум, °C | −8 | −7 | −4 | 1 | 6 | 11 | 13 | 12 | 8 | 4 | 0 | −5 | 3 |
| Абсолют минимум, °C | −39,3 | −37 | −27,6 | 3,8 | 3,4 | 8,3 | 9,5 | 6,7 | 2,7 | −3,8 | −29 | −31,9 | −39,3 |
| Яуым-төшөм нормаһы, мм | 33 | 25 | 31 | 39 | 43 | 61 | 79 | 79 | 76 | 60 | 61 | 49 | 636 |
| Һыу температураһы, °C | 0 | 0 | 1 | 5 | 11 | 17 | 21 | 23 | 19 | 15 | 10 | 5 | 11 |
| Сығанаҡ: Туристический портал | |||||||||||||
Халҡы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
2015 йылдың 1 ғинуарына ҡарата Үҙәк статистика идаралығы мәғлүмәттәре буйынса, ҡала халҡы һаны 49 646 кеше тәшкил итә[2] йәки халыҡ регистры мәғлүмәттәре буйынса 57 671 кеше йәшәй (граждандар һәм миграция эштәре буйынса идаралыҡ, Эске эштәр министрлығы)[8].
Һуңғы тиҫтә йылдарҙа Юрмала халҡы тәбиғи сәбәптәр менән кәмей.
Этник составы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
1989 һәм 2011 йылға ҡарата халыҡ иҫәбен алыу буйынса ҡаланың милли составы[9][10][11][12][13]:
| милләте | кеше (1989) |
% | кеше (2011) |
% |
|---|---|---|---|---|
| барыһы | 600 60 | 100,00 % | 840 50 | 100,00 % |
| латыштар | 379 23 | 38,58 % | 27 087 | 53,28 % |
| шул иҫәптән латгалец[14] | 1168 | 2,30 % | ||
| урыҫтар | 503 25 | 42,08 % | 474 17 | 34,37 % |
| белорустар | 2955 | 4,88 % | 1781 | 3,50 % |
| украиндар | 2069 | 3,41 %-ҡа | 1176 | 2,31 % |
| поляктар | 905 | 1,49 процент | 785 | 1,54 % |
| литвалар | 541 | 0,89 % | 453 | 0,89 % |
| йәһүдтәр | 544 | 0,90 % | 422 | 0,83 % |
| сиғандар | 300 | 0,50 % | 358 | 0,70 % |
| башҡалар | 4404 | 7,27 % | 1304 | 2,56 процент |
Транспорт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Юрмала аша электрлаштырылған Торнякалнс — Тукумс II тимер юлы һыҙығы үтә. Был һыҙыҡтағы 14 станция Юрмала ҡалаһында урынлашҡан; асылда, электропоезд Юрмалала даими ҡала эсе транспорты булып тора. Приедайненан Кемериға тиклем билет хаҡы 1,40 евро тәшкил итә[15]. Станция һәм платформалар:
Юрмала буйлап даими автобустар һәм маршрут таксиҙары йөрөй.
Иҫтәлекле урындары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Галерея[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
-
Пляж -
Почта маркаһы, 1967 -
-
- Латвия президентының ике резиденцияһының береһе
- Брежнев дачаһы (Дәүләт дачаһы № 2) — музей[16]
- Райнис һәм уның ҡатыны шағирә Аспазияның дача-музейы
Туризм һәм фестивалдәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«Дзинтари» концерт залында совет осоронан музыка һәм юмор фестивалдәре үтә, улар башлыса рус телле тамашасыларға юҫыҡланған.
Мәҫәлән, 1986—1993 йылдарҙа Юрмалала Бөтә союз йәш башҡарыусылар конкурсы үткәрелгән, СССР тарҡалғандан һуң Ялтаға күсерелә. 2002 йылда уға алмашҡа Игорь Крутой етәкселеге аҫтында «Яңы тулҡын» конкурсы килә. 2000 йылдарҙа бында Comedy Club Рәсәй телевизион юмористик шоуҙың «Юғары юмор аҙналығы», КВН музыкаль фестивале, «Аншлаг» сығыштары һәм башҡа концерттар, фестивалдәр үтә.
2015 йылдан Украиналағы агрессия һәм ҡайһы бер Рәсәй башҡарыусыларына Юрмалаға инеү тыйылғандан һуң Латвия тарафынан санкциялар индереү менән бәйле, күп рус телле фестивалдәр Юрмаланан Рәсәйгә күсерелә[17][18].
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- См. Категория:Персоналии:Юрмала
Туғанлашҡан ҡалалар[19][үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Gatis Truksnis - domes priekšsēdētājs 2020 йыл 19 сентябрь архивланған. (латыш.)
- ↑ 2,0 2,1 Численность постоянного населения по полу: города республиканского значения, края, города и волости в начале и в середине года // Iedzīvotāji — Datubāze (Население. База данных) 2015 йыл 17 ноябрь архивланған. Centrālā statistikas pārvalde (Центральное статистическое бюро Латвии) (латыш.)
- ↑ Книга почтовых индексов Латвии — апрель 2011 (латыш.)
- ↑ Классификатор административных территорий и территориальных единиц Латвии 2010 йыл 15 ноябрь архивланған. - 16 февраля 2011 (латыш.)
- ↑ Par Jūrmalas pilsētas simboliku 2016 йыл 4 март архивланған. (латыш.)
- ↑ Apinis K. Latvijas pilsētu vēsture. — Rīgā, 1931. — 50.lpp
- ↑ Дачи в Юрмале у россиян могут отнять в счет «оккупации»
- ↑ Численность жителей Латвии в самоуправлениях. Дата — 01.01.2015 2015 йыл 16 март архивланған. (латыш.)
- ↑ Ethnic composition: 1989 census
- ↑ Сайт Центрального статистического управления
- ↑ Постоянное население по статистическим регионам, городам республиканского подчинения и краям по национальности на 1 марта 2011 года (латыш.). Центральное статистическое управление. Дата обращения: 23 ноябрь 2015. Англоязычная версия (Тикшерелеү көнө: 23 ноябрь 2015)
- ↑ T 2.1 Постоянное население статистических регионов, городов и краёв Латвии по национальности по состоянию на 1 марта 2011 года (TSG11-061) (Gatavas 2011.gada tautas skaitīšanas rezultātu tabulas) // Перепись населения Латвии 2011 года — База данных (2011.gada tautas skaitīšana — Datubāze)
- ↑ T 2.3 Постоянное население статистических регионов, городов и краёв Латвии по повседневному использованию латгальского языка по состоянию на 1 марта 2011 года (TSG11-08) (Gatavas 2011.gada tautas skaitīšanas rezultātu tabulas) // Перепись населения Латвии 2011 года — База данных (2011.gada tautas skaitīšana — Datubāze)
- ↑ по числу постоянно использующих в повседневной жизни латгальский язык (перепись 2011 года)
- ↑ AS «Pasažieru vilciens»
- ↑ «Soviet Party» 2012 йыл 9 май архивланған.
- ↑ Фестиваль «Новая волна» переедет из Юрмалы в Сочи. Интерфакс 12.01.2015
- ↑ КВН и «Юрмалина» отказались от выступлений в Юрмале. Интерфакс 13.01.2015
- ↑ Города-побратимы 2017 йыл 20 февраль архивланған. Сайт Юрмальской городской думы (латыш.)