Абхазия географияһы
| Абхазия географияһы | |
 Абхазия географияһы Викимилектә |
Абхазия Кавказ аръяғы төньяҡ-көнбайыш өлөшөндә Псоу һәм Ингур йылғалары араһында урынлашҡан, көньяҡ-көнбайышта Ҡара диңгеҙ менн йыуыла. 210 км оҙонлоҡтағы яр буйы аҙ йырғыланған, йыш ҡына киң ҡырсынташлы пляждар осрай. Төньяҡта Рәсәй менән, көнсығышта — грузин властары контроле аҫтындағы Грузия төбәктәре менән сиктәш.
Абхазияның климаты уникаль һәм яр буйында урынлашыуы һәм бейек тау һырттары булыуы менән бәйле.
Яр буйында дымлы субтропик климат. Ғинуарҙың уртаса температураһы +10 °C. Августтың уртаса температураһы +26-нан +30-ға тиклем. Уртаса яуым — төшөм йылына 1500 мм тирәһе.
Тауҙарҙа бейеклек билбауы аныҡ сағыла, был төрлө таулы урындарҙың климатында ҙур айырмаларға килтерә. Субтропик климат тауҙарҙа яҡынса 400 м билдәһенә тиклем һуҙыла. Мәңгелек ҡар 2700-3000 м бейеклектә ята.
Республика территорияһының күпселек өлөшөн (яҡынса 75 %) Абхазияны төньяҡтан сикләгән Төп Кавказ һырты армыттары — Гагра, Бзыб, Абхаз һәм Кодор һырттары биләй. Һырттың иң бейек нөктәһе — тау Домбай-Үлгән тауы (4046 м). Төп һырт аша Абхазияға үткәүелдәр— Клухорский (2781 м), Марух теле (2739 м) һәм башҡалар алып бара.
Көньяҡ-көнсығыштан Абхазияға, яйлап тарая барып, Колхида уйһыулығы инә. Үҙәнлектең тар һыҙаты Кодор йылғаһы ярынан төньяҡ-көнбайышҡа табан һуҙыла. Тауҙар һәм уйһыулыҡтар араһында — убалы тау алды бүлкәте. Абхазияла карстлы күренештәр (Воронья, Абрскил, Анакопийский һ.б. мәмерйәләр) үҫешкән. Абхазияла донъялағы иң тәрән карст мәмерйәһе — Гагранан алыҫ түгел урынлашҡан Крубер-Воронья ҡыуышлығы (тәрәнлеге 2080 метр). Гагранан алты километр алыҫлыҡта матур Мамзышха тауы бар.
Йылғалар Ҡара диңгеҙ бассейнына ҡарай. Уларҙың иң әһәмиәтлеләре — Кодор (Кудры), Бзыбь, Кяласур, Гумиста — күп һыулы, гидроэнергияға бай (потенциаль гидроэнергетика ресурстары 3,5 млн квт-тан ашыу). Йылғалар башлыса ямғыр һәм ҡар менән туҡлана; яҙғы-йәйге ташҡын була. Тауҙарҙа Рица һәм Амткял күлдәре урынлашҡан.
Абхазия флораһы 2000 төрҙән ашыу үҫемлек инә. Республика майҙанының 55%-тан ашыу урман менән ҡапланған
| Топографическая карта Абхазии |
|---|
 |
.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Абхазияла туризм
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Басария С. П. Абхазия в географическом, этнографическом и экономическом отношении. — Сухум: Изд. Наркомпроса ССР Абхазии, 1923.
- Пачулиа В. П. По туристским маршрутам Абхазии. — М.: Профиздат, 1962.
- Кварчия В. Е. Историческая и современная топонимия Абхазии. — Сухум: АбИГИ, 2006.