Айырығойроҡ

	Айырығойроҡ
	; Campodea staphilinus
Фәнни классификация
Домен:	Эукариоттар
Батшалыҡ:	Хайуандар
Суб-батшалыҡ:	Эуметазойҙар
Тип/Бүлек:	Ике яҡлы - симметриялы
Ярым бүлек:	Беренсел ауыҙлылар
Рангаһыҙ:	Ҡау һалыусылар
Тип:	Быуынтыҡ аяҡлылар
Ярым тип:	Трахеялылар
Юғары класс:	Алты аяҡлылар
Класс:	Скрыточелюстные
Отряд:	Двухвостки
Халыҡ-ара фәнни исеме
	Diplura Börner, 1904
Ғаилә
	Anajapygidae; Campodeidae — Камподеиды; Dinjapygidae; Evalljapygidae; Heterojapygidae; Japygidae — Япигиды; Octostigmatidae; Parajapygidae; Procampodeidae; Projapygidae — Прояпигиды;
23,03	Неоген
65,5	Палеоген
199,6	Юра
251	Триас
359,2	Карбон
416	Девон
443,7	Силур
488,3	Ордовик
542	Кембрий
4570	Докембрий
ITIS	99228
NCBI	29997
EOL	7106

Айырығойроҡ, йәки асалы ҡойроҡ ^[1] (лат. Diplura, рус. Двухвостки ) — йәшерен яңаҡ һөйәкле алты аяҡлы бөжәктәр отряды. 976 төрө билдәле, шуларҙың 170-е Төньяҡ Америкала^[2] һәм 30 төрө Австралияла тереклек итә^[3]. Хәҙерге фаразлау буйынса айарағойроҡтар һуңғы ташкүмер осоронда барлыҡҡа килгән.^[4].

Һөт һымаҡ аҡ йәки һарғылт төҫтә, ҡайһы ваҡыт көрән төҫтәге һуңғы ҡорһаҡ сегменттары менән ҡаты хитинлашҡан ваҡ бөжәк. 2-8 мм ҙурлыҡта, ҡанатһыҙ, ҡорт һымаҡ, һығылмалы, ҡорһаҡ осонда оҙон сығынтыһы пары − церков бар. Кимереүсе ауыҙ аппараты булған йомро башлы, бөтә аяҡтары да бер тигеҙ. Еңеләйтелгән, тулы булмаған әүерелеш кисерә. Ҡабығын ювениль йәштә генә түгел, енси етлегү хәлендә лә һала. Ерҙә, урман түшәмәһендә, серегән ағаста, таштар аҫтында йәшәй. Тарҡалған үҫемлек ҡалдыҡлары, бөжәктәр һ.б. тупраҡ хайуандары, бәшмәк киҫәктәре, споралар, һыу үҫемлектәре менән туҡлана; ҡайһы ваҡыт ваҡ тупраҡ буынтыҡ аяҡлыларына һөжүм итә.

Иҫкәрмәләр

↑ Русско-башкирский словарь (под редакцией З.Г.Ураксина, 2005)
↑ David R. Maddison. Diplura (билдәһеҙ). Tree of Life Project (1 ғинуар 2005). Архивировано 2 март 2012 года. 2012 йыл 17 октябрь архивланған.
↑ Diplura (билдәһеҙ). Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts - Australian Faunal Directory. Архивировано 5 июнь 2012 года. 2012 йыл 21 март архивланған.
↑ Hoell, H.V., Doyen, J.T. & Purcell, A. H. Introduction to Insect Biology and Diversity, 2nd ed. — Oxford University Press, 1998. — С. 320. — ISBN 0-19-510033-6.

Сығанаҡ

Башҡорт энциклопедияһы 2020 йыл 22 ғинуар архивланған. АСАҒОЙРОҠТАР, айырығойроҡтар
Татар энциклопедияһы. Ҡазан, 2008 2013 йыл 7 декабрь архивланған. (тат.)

Әҙәбиәт

Определитель насекомых Европейской части СССР. М.-Л., 1964. Т. 1.

[1] Русско-башкирский словарь (под редакцией З.Г.Ураксина, 2005)

[TOL-2] David R. Maddison. Diplura (билдәһеҙ). Tree of Life Project (1 ғинуар 2005). Архивировано 2 март 2012 года. 2012 йыл 17 октябрь архивланған.

[CSIRO-3] Diplura (билдәһеҙ). Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts - Australian Faunal Directory. Архивировано 5 июнь 2012 года. 2012 йыл 21 март архивланған.

[IIBD-4] Hoell, H.V., Doyen, J.T. & Purcell, A. H. Introduction to Insect Biology and Diversity, 2nd ed. — Oxford University Press, 1998. — С. 320. — ISBN 0-19-510033-6.

[1]

[2]

[3]

[4]