Астрид Иваск
| Астрид Иваск | |
| латыш. Astrīde Ivaska | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ[1] |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Латвия |
| Тыуған көнө | 7 август 1926[1] |
| Тыуған урыны | Рига, Латвийская Республика[d][2] |
| Вафат булған көнө | 24 март 2015 (88 йәш) |
| Вафат булған урыны | Рига, Латвия |
| Атаһы | Мартиньш Хартманис[d] |
| Бер туғандары | Юрис Хартманис[d] |
| Хәләл ефете | Ivar Ivask[d] |
| Яҙма әҫәрҙәр теле | Латыш теле һәм инглизсә |
| Һөнәр төрө | яҙыусы, шағир |
| Эш урыны | Университет Оклахомы[d] |
| Уҡыу йорто | Марбургский университет[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
  |
Астрид Иваск (Astrid Ivask; 1926 йылдың 7 авгусы — 2015 йылдың 24 марты)[3] латыш-америка шағирәһе.
Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Астрид Һелена Хартманя Рига ҡалаһында тыуған. Латвия армияһы генералы Мартинш Һартманис менән Ирма Мария Һартманеның ҡыҙы. Ағаһы ғалим-программасы Юрис Һартманис. Латвиялағы 1940 йылғы совет оккупацияһы һуң, генерал Һартманис төрмәгә ябыла.[3] 1941 йылда уны язалайҙар, әммә 1991 йылда СССР тарҡалғанға тиклем ғаиләһе уның яҙмышы тураһында белмәй.[4]
Иваск, уның әсәһе һәм ағаһы 1944 йылда Латвиянан Германиялағы ирекһеҙләп үҙ иленән алып кителгән кешеләр лагерына күсерелә. Иваск Марбург Университетында телдәр өйрәнә. Һуңыраҡ: «Ландағы Марбургта европа интеллектуаль тормошо беҙгә асыҡ булды. Өс йыл дауамында университетта мин, ҡайһыһы тере, ҡайһыһы күптән үле өс сит ил теле өйрәндем, һәм мин үҙемде фин-уғыр мәҙәниәте тикшеренеүҙәренә бағышланым.».
1949 йылда магистр дәрәжәһен тамамлай. Шул уҡ йылда эстон шағиры, әҙәбиәт һәм сәнғәт тарихы өлкәһендә фәлсәфә докторы дәрәжәһенә эйә булған Ивар Иваскка кейәүгә сыға. Ғаиләһе АҠШ-ҡа күсеп килә, унда Ивар Иваск Миннесота штатындағы Изге Олаф коллежы факультатив советы ағзаһы сифатында эшкә яллана.[3][4]
1967 йылда ғаилә Норманға, Оклахома штатына күсеп килә. Ивар Иваск Оклахома Университетында хәҙерге заман телдәре һәм әҙәбиәт профессоры булып эшләй. Астрид урыҫ, немец һәм француз телдәре уҡытыусыһы булып эшләй. Ивар Иваск университеттың «Бөгөнгө донъя әҙәбиәте» әҙәби журналы редакторы. Ирле-ҡатынлы күп авторҙар һәм әҙәби тәнҡитселәрҙе өйҙәрендә ҡабул итә һәм уҡыуҙарҙа, әҙәби сараларҙа ҡатнаша.[3]
1991 йылда ғаилә Ирландияның Корк округына күсеп килә. Ләкин Ивар Иваск 1992 йылда вафат булды. Астрид Иваск Ригаға 2001 йылда әйләнеп ҡайта.[3]
Ижады[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ивасктың беренсе шиғри йыйынтығы Ezera Kristibas («Күлдә һыуға сумдырылыу», 1966 йыл.). Ziemas Tiesa («Ҡышҡы хөкөм», 1968), Solis-Силос («Урманда аҙым», 1973), Līču Loki («Бөгөлгән бухта», 1981), Gaisma Levainoja («Яралы яҡтылыҡ», 1982). Уның күпселек хеҙмәттәре латыш телендә яҙыла, әммә Oklahoma Poems йыйынтығы (1990) инглиз телендә яҙыла. Шиғырҙары Wordings йыйынтығында баҫыла (1987).[3][4]
Уның башҡа хеҙмәттәре, балалар шиғырҙары һәм хикәйәләре, Parsteigumi un atklajumi («Сюрприздар һәм асыштар», 1984) баҫыла, шулай уҡ Ивар Иваск иллюстрациялары менән шиғри сәйәхәттәр китаптары, Licu loki: Ainas un ainavas («Изогнутая бухта: взгляды и пейзажи», 1981).[5]
Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ziemas Tiesa өсөн «Зинаида Лазда» наградаһына һәм латыш әҙәбиәте буйынса Мәҙәни фонды Solis-Силос наградаһына лайыҡ була. Прозаһы өсөн «Янис Янсудрабинс» наградаһы тапшырыла. Parsteigumi un atklajumi әҫәре «Goppers» ота. «Янис Яунсудрабинс» проза йыйынтығы өсөн Licu loki бүләге бирелә. Мәҙәниәткә һәм әҙәбиәткә өлөшө өсөн Латвияның Өс Йондоҙ Ордены, Эстонияның Аҡ йондоҙ ордены һәм Латвия яҙыусылар союзының йыл һайын бирелә торған наградаһына лайыҡ була.[3]
Сығанаҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ https://data.carnegiehall.org/names/1023509/about (ингл.) — 2017.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 A Tribute to Astrid Ivask: A Literary Light, World Literature Today (2 април 2015).
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Aistars, Zinta. Astride Ivaska (1926-). Her Circle. 8 април 2008. Посетен на 8 май 2017.
- ↑ Twentieth-Century Eastern European Writers: Third Series.