Байғош

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Байғош
Байғош
Фәнни классификация
Батшалыҡ: Хайуандар
Тип: Хордалылар
Суб-тип: Ҡабырғалылар
Класс: Ҡоштар
Суб-класс: Яңы аңҡаулылар
Отряд: Ябалаҡ һымаҡтар
Ғаилә: Ябалаҡтар
Ырыу: Байғоштар
Төр: Байғош
Латинса исеме
Athene noctua (Scopoli, 1769)
Ареал
рәсем
ITIS 555471
NCBI 126797
Халыҡ-ара Ҡыҙыл китап
en:Least Concern
Ҙур хәүеф янамай
IUCN 3.1 Least Concern : / 143286
Athene noctua vidalii

Байғош байҡош, байғош, ябалаҡ, бәүелсәк япалаҡ (домовой сыч) (Athene noctua)

Ҡылыҡһырлама[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сыйырсыҡтан ҙурыраҡ. Ҡолаҡһыҙ йомро башлы бәләкәй ябалаҡ. Кеше яҡын килһә, кәүҙәһен турайтып, бәүелә башлай, һырты аҡ таплы ҡара-көрән. Кәүҙәһенең аҫ яғы буй-буй көрән һыҙыҡтар менән сыбарланған аҡ төҫтә, һупайҙынан бәләкәйерәк булыуы, ҡарараҡ төҫө менән айырыла.

Тауышы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Нескә генә һыҙғыра: «тйү-тйүү» йәки киҫкен генә тауыш бирә: «ҡыуыйт».

Йәшәү рәүеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ташлы, йырғанаҡлы урындарҙа, төрлө иҫке ташландыҡ ҡоролмаларҙа йәшәй. Сысҡандар, бөжәктәр менән туҡлана. Ултыраҡ ҡош. Киң генә таралған. Өңдәрҙә, таш ярыҡтарында, сарҙаҡтарҙа оялай. 4—5 бөртөк аҡ йомортҡаһы була. Ҡротҡостарҙы ҡырып, файҙа килтерә.

"Урал батыр"ҡобайырынан өҙөк[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Урал тынламаҡ булған,

Һуңғы ҡат һынамаҡ булған

«Намыҫ тапар ир булһа,

Өмөтө булмаҫ көнөнән;

Ил быуынын һанаған

Көнөн айырмаҫ төнөнән:

Йыртҡыс булған йәндәргә

Ҡара төнө көн булыр,

Күҙе ҡалғыр байғошто

Төндә аулап, шат булыр.

Башҡорт халыҡ ижадында һәм әҙәбиәттә байғош тураһында мәҡәлдә, әйтемдәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Тырыш тәкә һуйыр, байғош йүкә һуйыр.
  • Байғош оң ояһын хоҙай ҡора.
  • Мин байғоштоң, әйтһәм дә, баһаһы юҡ, һүҙемдең ҡәҙере китеп өнөм осҡан. М. Аҡмулла
== Архитектурала һәм әҙәбиәттә байғош образы ==

Беҙҙең э.т. V быуаттан бирле Элладаның (Греция) баш ҡалаһы Аҫинаның башняһы символы[1].

Санскрит һүҙлегендәге атамаһы башҡортса "өкө" атамаһына яҡын килә: [2]




Байғош өкө - Ябалаҡтың бер төрө (Р.:домовой сыч).Өкө ябалағы-(Р.:сова)-ябалаҡтар ғаиләһенә ҡараған, буй-буй ҡара таптары булғанерән һоро төҫтәге, өкөнән саҡ ҡына бәләкәйерәк ҡолаҡлы йыртҡыс ҡош; ябалаҡ. 2.Күсм. Ҡыҙғаныс, меҫкен хәлдәге кеше. Мәҡәл.

hari-locana-1. Желтоглазый 2. Сова

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Э. Ф. Ишбирҙин. Башҡортостан ҡоштары китабы. Өфө,1986 йыл. ИБ № 3478 28.693.35 И 90
  • Остапенко В. А. Птицы в вашем доме: Справочное пособие. — М.: Арнадия, 1996. — ISBN 5-88666-011-9
  • «Лесная энциклопедия» том второй. Гл. ред. Воробьев Г. И.; Ред. кол.: Анучин Н. А., Атрохин В. Г., Виноградов В. Н. и др. Издательство «Советская энциклопедия» 1986 г.
  • Пукинский Ю. Б. Жизнь сов. Л. Издательство Ленинградского университета. 1977 г.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]


  1. Сығанаҡтың исемен һуңыраҡ ҡуйырмын
  2. Hakka, uluka-1) сова 2) эпитет Индры