Эстәлеккә күсергә

Вержине Гарниковна Свазлян

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Вержине Гарниковна Свазлян
әрм. Վերժինե Գառնիկի Սվազլյան
Рәсем
Зат ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ  Мысыр короллеге
 СССР
 Әрмәнстан
Тыуған көнө 1 март 1934({{padleft:1934|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:1|2|0}}) (90 йәш)
Тыуған урыны Искәндәриә, Мысыр
Һөнәр төрө фольклорсы
Эшмәкәрлек төрө этнография һәм фольклор[d]
Эш урыны Институт литературы НАН РА[d]
Институт археологии и этнографии[d]
Музей-институт геноцида армян[d]
Национальная академия наук Республики Армения[d]
Уҡыу йорто Армянский педагогический университет[d]
Ғилми исеме профессор[d]
Ғилми дәрәжә филология фәндәре докторы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

Свазлян Вержине Гарниковна (әрм. Վերժինե Գառնիկի Սվազլյան, 1 март 1934({{padleft:1934|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:1|2|0}}) (90 йәш), Искәндәриә) — совет һәм әрмән ҡатын-ҡыҙ-ғалимы, этнограф, фольклорсы-әрмән фәне белгесе һәм тарихсы-геноцид белгесе[1]. Әрмәнстан Республикаһы Милли фәндәр академияһының археология һәм этнография институтының төп ғилми хеҙмәткәре, филология фәндәре докторы, Әрмәнстан Республикаһы Милли фәндәр академияһы профессоры. Әрмәнстан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2016)[2]. Әрмән халыҡ ижады әҫәрҙәрен йыйыу һәм өйрәнеүсе һәм әрмәндәрҙең мәҙәниәттә геноцидын тикшереүсе булараҡ билдәле.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Вержине Гарниковна Свазлян 1934 йылдың 1 мартында Александрияла (Мысыр) Ғосман империяһынан ҡасып килгән яҙыусы һәм йәмәғәт эшмәкәре Гарник Свазлян ғаиләһендә тыуған[3]. Погосян исемендәге мәктәптә уҡый, унда башланғыс белем ала, һәм француз телен тәрән өйрәнеү буйынса ҡыҙҙар мәктәбендә уҡый. 1947 йылда ата-әсәһе менән Әрмән ССР-ына ҡайтарыла, 1954 йылда Х.А.Абовян исемендәге Әрмән дәүләт педагогия институтын, әрмән теле һәм әҙәбиәте кафедраһын тамамлай.

1958 йылда Свазлян Әрмән ССР-ы Фәндәр академияһы ҡарамағындағы М. Абегян исемендәге әҙәбиәт институтында эшләй, уның ғилми етәксеһе К.А.Мелик-Оганджанян була. 1961 йылдан Әрмән ССР-ы Фәндәр академияһының археология һәм этнография институты хеҙмәткәре була, 1996—2004 йылдарҙа — Әрмән геноциды музей-институтының ғилми советына инә. Филология фәндәре кандидаты (1965, көнбайыш әрмән фольклорын йыйыусы Саркис Айкуни тормошо һәм эшмәкәрлеге тураһында диссертация), филология фәндәре докторы (1995, «Устные предания армян Киликии»). 1996 йылдан Әрмән Республикаһы Фәндәре академияһы Археология һәм этнография институтының профессиональ советына инә.

Сит илдәрҙә һәм Әрмәнстанда баҫылып сыҡҡан 500-ҙән ашыу фәнни хеҙмәт авторы булып тора[4][5]. 2011 йылда уның «Геноцид армян: свидетельства очевидцев, переживших геноцид» китабы баҫылып сыға, ул алты телгә тәржемә (шул иҫәптән 2013 йылда төрөк теленә) ителә[6].

Фәнни эшмәкәрлеге

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Свазлян фольклор өлкәһендә 60 йылдан ашыу хеҙмәте арҡаһында билдәлелек ала: ул ауылдар буйлап сәйәхәт итеп һәм үҙ ваҡытында геноцидтан тарихи илен ташлап ҡасып киткәндәрҙең хикәйәләрен өйрәнеп, Көнбайыш Әрмәнстан, Киликия һәм Анатолиянан әрмәндәрҙең халыҡ ауыҙ-тел ижадын яҙа һәм тергеҙә. Шулай уҡ 1915 йылда Рәсәй империяһына ҡасҡан Көнбайыш Әрмәнстанда тыуған кешеләрҙең һөйләгән һәм ижад иткән әрмән халыҡ әкиәттәрен йыя. Бер нисә тапҡыр республика һәм халыҡ-ара конференцияларҙа ҡатнаша, филология, этнография, геноцид һәм әрмән мәсьәләре темаһына әрмән диаспораһы тураһында докладтар менән сығыш яһай.

Ҡайһы бер ғилми әштәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Վարդավառի հեթանոսական ակունքները արեւմտահայոց բանահիւսութեան մէջ : Յօդուած-ուսումնասիրութիւններ, 2001 : տիտղթ. (Վերժինէ Սվազլեան)
  • Հայ ժողովրդական հեքիաթներ : տիտղթ. (Վ. Սվազլյան)
  • Հայ ազգագրություն և բանահյուսություն = Армянская этнография и фольклор : Նյութեր և ուսումնասիր., տիտղթ. (Վ.Գ. Սվազլյան)
  • Մուսա լեռան ազգագրությունը = The Ethnography of Moussa Dagh = Этнография Муса дага, 2001 : տիտղթ. (Վերժինե Սվազլյան)
  • Մեծ եղեռն : Արևմտահայ բանավոր վկայություններ, 1995 : տիտղթ. (Վերժինե Գառնիկի Սվազլյան)
  • Геноцид в воспоминаниях и туркоязычных песнях западных армян, 1997 : т.л. (Вержине Гарниковна Свазлян)
  • Folklore of the Armenians of Constantinople, 2000 : t.p. (Verjine Svazlian)
  • The armenian genocide and historical memory, 2004 : t.p. (Verjine Svazlian)

Наградалары[7]

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Хеҙмәт ветераны» миҙалы (1975)
  • Әрмән ССР-ы Фәндәр Академияһы Президиумы грамотаһы (1983)
  • «Мусадаг» алтын миҙалы (1985)
  • Зейтундың почетлы гражданы (1992)
  • Васпуракандың почетлы гражданы (1999)
  • Әрмәнстан Республикаһының Милли Фәндәр Академияһы Президиумы грамотаһы (2000)
  • «Текеян» мәҙәни диаспоралары союзының «Узузнян Айкашен» премияһы (2002)
  • «Әрмәндәр өсөн хәҡиҡәт» халыҡ-ара комитетының һәм Фритьоф Нансендың иҫтәлекле миҙалы (2003)
  • Париж әрмән фәне академияһы «Арарат» профессоры (2004)
  • Монреалдә Истанбул әрмәндәре мәҙәни союзының иҫтәлекле алтын миҙалы (2005)
  • Суриәлә Месроп Маштоц ВАБС филиалы иҫтәлекле миҙалы (2005)
  • Әрмәнстан Республикаһы Президенты премияһы «Әрмәндәр геноцидын таныуы эшендә байтаҡ өлөшө өсөн» (2006)[8]
  • Хаджиндың почетлы гражданы (2006)
  • Александрияның Әрмән сәйәси йыйылышының «Нил Асҡыс» иҫтәлекле алтын миҙалы (2006)
  • Америка библиография институтының «Величайшая мысль XXI века» миҙалы (2008)
  • «Первый армянский книгопечатник Акоп Мегапарт»иҫтәлекле миҙалы (2009)
  • Әрмән философияһы академияһының «Трижды великий философ Давид Анахт» миҙалы (2011)
  • Мовсес Хоренаци миҙалы (2013)
  • Әрмәнстан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2016)

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ ВСТРЕЧА СТУДЕНТОВ АРГУ С ГЕНОЦИДОВЕДОМ ВЕРЖИНЕ СВАЗЛЯН 2021 йыл 19 апрель архивланған.  (рус.)
  2. ↑ ՀՀ Նախագահի հրամանագրերը - Փաստաթղթեր - Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ. նախագահ.հայ. Дата обращения: 29 сентябрь 2016.
  3. ↑ Память сильнее смерти. Как на Ставрополье вспоминают жертв геноцида армян  (рус.)
  4. ↑ Verjine Svazlian. sci.academia.edu. Дата обращения: 18 июль 2019.
  5. ↑ Verjine Svazlian. www.iatp.am. Дата обращения: 18 июль 2019.
  6. ↑ Книга Вержине Свазлян со свидетельствами 700 очевидцев Геноцида армян переведена на турецкий  (рус.)
  7. ↑ Великая дочь армянского народа посетила Министерство Диаспоры 2020 йыл 24 март архивланған.  (рус.)
  8. ↑ Verjine Svazlian (англ.). www.presidentprize.am. Дата обращения: 18 июля 2019.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Սվետլանա Վարդանյան, «Վաստակաշատ բանագետ֊ժողովրդագետը» (Վերժինե Սվազլյանի 80֊ամյա հոբելյանի առթիվ), պատմաբանասիրական հանդես №1, 2014, էջ 283֊291
  • Վերժինե Գառնիկի Սվազլյան (Հայ նշանավոր կին գիտնականներ, նյութեր կենսամատենագիտության, № 3), Ե., 2001:
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Вержине_Гарниковна_Свазлян&oldid=1255309» битенән алынған