Диаблада
Диаблада, йәки Danza de Diablos (Иблистәр бейеү), - Андеан Альтипадола барлыҡҡа килгән традицион америка бейеүҙәре, үҙенең исемен бейеүселәр кейгән иблис битлектәре һәм костюмдары арҡаһында алған[1].
Тасуирламаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Башта диблада «иблис бейеүе» (исп. danza de diablos) тип аталған. Бейеү үҙе хәҙер элеккеһенә ҡарағанда күпкә ябай. Төрлө йолаларҙаң берләшеүе 1789 йылдан алып 1944 йылға тиклем һуҙыла, уның барышында «Диаблада» тип аталған «иблис статистарының» маскарад төркөмөнөң маскарад төрлө йола буйынса менән берләшеү процесы дауам итә, бының барышында төркөмгә формалашыуы «Диаблада» тип аталған «иблис статистарының» маскарад төркөмө барлыҡҡа килә
Хәҙер был алһыу панталондарҙа, йылан һәм аждаһалар сигелгән бәрхәт башлыҡтарҙа, мөгөҙҙәр менән көлкөлө һәм ҡурҡыныс битлектәрҙә, аҡайған күҙҙәр һәм һерәйеп сығып торған тештәре менән бейеүселәр-«иблестәрҙең» ҡала урамдары буйлап күп саҡрымлы парады. Парад 10 көн дауам итә. Бөтә урамдар буйлап хайуан булып кейенгәндәр йөрөй. Бөтә был инфераль аҡылһыҙлыҡ Архангел Михаилдың Люцифер һәм бер-береһенә һыу «бомбалары» ташлап «һыу алыштары» өҫтөнән театрлаштырылған еңеүе менән тамамлана
Барлыҡҡа килеүе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Бейеү яҡшылыҡ һәм яуызлыҡ көстәре ҡаршылыҡтарын сағылдыра һәм күп төрлө элементтарҙы- испан конкистадорҙары килтергән традицион католик үҙләштереүҙәрҙе һәм анд индеецтарының йолаларын берләштерә. Беренсе сиратта һүҙ, уру халҡының аллаһы Тива (уларҙың күлдәре һәм йылғалары һаҡсыһы)[2], тауҙар аллаһы Туо-Супая хөрмәтенә льяма-льяма бейеүе, шулай уҡ Анчанға (мәмерйәләр һәм башҡа айырым торған ҡот осҡос иблистәргә арналған) аймара шишмә ритуалы кеүек дини ғөрөф-ғәҙәттәр тураһында бара[3], Боливияла христиан дине таралғандан һуң индий культы персонаждарының образы - Ер-әсә Пачами һәм «тауҙар хужаһы» Туо Супая - Изге Дева Мария һәм Иблис һынына әүерелә
Таралыуы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Был бейеүҙең сығышы оҡшашлығы арҡаһында Боливия, Чили һәм Перу тарихсылары һәм властары араһында бәхәс предметы, сөнки бейеү был дәүләттәрҙә ҙур фестивалдәрҙең мөһим өлөшө булып тора. Был бейеү Анд халҡы (Боливияның көнбайышында, Перуҙың көньяғында, Аргентина һәм Чилиҙың төньяғында), шулай уҡ Аргентинаның, АҠШ-тың һәм Австрияның боливия диаспораһында киң таралған. Башлыса диабладаны Оруро карнавалында (Боливия), Изге Канделярийҙарҙа (Перу), Аргентинаның төньяғында бәләкәй карнавалдарҙа һәм Чилиҙа Изге Тираналарҙа бейейҙәр. Бейеүҙең, Diablada pillarena тип аталған Эквадорға хас айырым стиле бар.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Diccionario de la lengua española — Vigésima segunda edición
- ↑ UNESCO Culture Sector — Intangible Heritage — 2003 Convention :
- ↑ UNESCO Culture Sector — Intangible Heritage — 2003 Convention :