Екатерина II һәйкәле (Симферополь)
| Екатерина II һәйкәле | |
 | |
| Дәүләт |
 Украина |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Симферополь |
| Современное состояние | разрушенный[d] |
| Ҡулланыу статусы | закрыто навсегда[d] |
 | |
 Екатерина II һәйкәле (Симферополь) Викимилектә | |
Беренсе һәйкәл
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бөйөк император Екатерина II беренсе һәйкәлдең авторы Император художество академияһының академигы Н. А. Лаверецкий булған. Был һәйкәл Ҡырымдың Рәсәйгә ҡушылыуына йөҙ йыл тулыу юбилейына арнала. Һәйкәлде халыҡ иғәнәһе аҡсаһына төҙөйҙәр. 1890 йылда һәйкәл Симферополь ҡала баҡсаһында ҡуйыла. Монумент Екатерина II бронза һынын гранит пьедесталда кәүҙәләндерә. Екатерина II уң ҡулында скипетр һәм Ҡырымдың йәйелдерелгән картаһын тотҡан, һул ҡулы ҡала яғына һонолған. Һәйкәл тирәләй Екатерина II осорондағы дәүләт эшмәкәрҙәре тора, улар барыһы ла Ҡырымдың Рәсәйгә ҡушылыуына өлөш индергән кешеләр — кенәз Григорий Потемкин-Таврический һәм Василий Долгоруков-Крымский, полководец Александр Суворов, Рәсәйҙең Төркиәләге илсеһе Яков Булгаков.
1921 йылдың майында совет власы бронза һәйкәлде һүтеп ала. Улар урынына «Азатлыҡ һәйкәлен» (Ҡырымды азат итеү һәйкәлен) ҡуялар, унда арматура, гипс, цементтан эшләнгән пролетарий фигураһы кәүҙәләндерелгән. Бөйөк Ватан һуғышы алдынан был һын Ленин һәйкәле менән алмаштырыла. 1990 йылда Екатерина II һәйкәлен кире ҡуйырға маташҡандар, әммә был идеяны украин властары яҡламай.
Тергеҙеү
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Яңы һәйкәлгә тантаналы рәүештә 2007 йылдың 2 июнендә нигеҙ ташы һалына[1]. Һәйкәл ҡуйыуға Ҡырым татар халҡы Мәжлесе һәм Украин милләтселәре конгресы ҡаршы сыға[2][3].
2014 йылдан һуң Ҡырым Рәсәй Федерацияһына ҡушылыуы менән Симферополь мэры хәбәр итеүенсә, ҡала властары Ҡырым һәм Симферополь Митрополиты Лазарь менән аралашҡандан һуң һәйкәлде тергеҙергә ниәтләйҙәр[4]. Һәйкәл тирәләй элекке проект буйынса матур фонарҙар, фонтандар ҡуйылған, ҡоймалар менән уратылған парк зонаһы булдырыу күҙаллана — фонарь менән матур, ҡоймалары, фонтан[5].
2015 йылдың ғинуарында Симферополдә, Рукавишниковтарҙың ижади оҫтаханаһында, Екатерина II һәйкәлен тергеҙеп, мәҙәни мираҫты һаҡлау буйынса эш башлана. Император һынын бронзанан Рәсәй халыҡ рәссамы скульптор А. И. Рукавишников эшләй. Артабан был оҫтахана үҙенең эшен Симферополь ҡалаһына бүләккә тапшыра[6].
2015 йылдың март айында «Урыҫ берҙәмлеге» төбәк-ара йәмәғәт ойошмаһы, уларҙың етәксеһе Елена Аксенова, Симферополдә тарихи монументты тергеҙеү инициативаһы менән сығыш яһай. Проектты святитель Бөйөк Василий Фонды хуплап сыға, ул һәйкәлде тергеҙеү өсөн Бөтә Рәсәй аҡса йыйыуын иғлан итә[7]. Бының өсөн махсус счет асып, унда яҡынса 47 миллион һум аҡса йыйып алына, аҡсаларҙы шул иҫәптән смс аша иғәнә рәүешендә йыялар[8].
Яңы монументтың макеты һаҡланып ҡалған макеттың тасуирламаһы һәм фотоһүрәттәре нигеҙендә Мәскәү скульпторҙары К. Кубышкин һәм И. Яворский тарафынан эшләнә. Генераль подрядсыһы Мәскәү өлкәһе Жуковский ҡалаһының «Әҙәби арт» скульптура-производство комбинаты була. Һәйкәл 2016 йылдың мартында төҙөлә башлай. Июнь айында һәйкәл эшләнеп бөтә һәм 25 июндә Симферополгә алып киленеп, постаментҡа баҫтырыла[9][10]. Бөйөк Екатеринаға 2016 йылдың 19 авгусында тергеҙелгән һәйкәл асыла[11].
Монументтың бейеклеге — 10 метр, ауырлығы яҡынса 7 тонна. [12].
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Закладка екатерина ii һәйкәле күсереү һәм симферополь Бабенко ҡырып ҡурҡа. 2020 йыл 21 октябрь архивланған.
- ↑ Симферополдә референдум үткәреү буйынса мэры екатерина ii һәйкәл ҡуйырға теләй 2020 йыл 28 сентябрь архивланған.
- ↑ Мэр белдереүенсә өсөн ғаризаларҙы конгресс яуап бирмәгән украин милләтсе симферополь 2020 йыл 24 октябрь архивланған.
- ↑ Вести.ru. Церетели восстановит памятник Екатерине Второй в Симферополе (25.07.2014).
- ↑ Interfax. Памятник Екатерине II восстановят в Симферополе (29 август 2015).
- ↑ Тормош симферополь ҡалалағы мәҙәни өлкәнең үҫеше тикшерелде.
- ↑ Статуя Екатерины II отлита и уже готова к отправке из Москвы в Симферополь (рус.). 16 апрель 2018 тикшерелгән.
- ↑ Елена Аксенова: деньги на монумент Екатерине II жертвовала вся Россия (рус.), РИА Новости Крым (20160819T1830+0300Z). 16 апрель 2018 тикшерелгән.
- ↑ Мәҡәләләр «Рәсәй гәзите»
- ↑ Инде ҡаҙалды симферополь пьедесталдың екатерина ii һәйкәле булған.
- ↑ В Симферополе открыли памятник Екатерине Великой. Российская газета (19 август 2016).
- ↑ Симферополь Екатерина II һәйкәле асылды.