Карташов Николай Иванович

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Николай Иванович Карташов
Файл:Карташев Н. И.jpg
Тыуған көнө

5 октябрь 1867({{padleft:1867|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:5|2|0}})[1]

Вафат көнө

24 апрель 1943({{padleft:1943|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:24|2|0}}) (75 йәш)

Ғилми даирәһе

локомотивостроение

Эшләгән урыны

Томский технологический институт, Томский электромеханический институт инженеров железнодорожного транспорта

Награда һәм премиялары
Ҡалып:Офицер ордена Академических пальм
II дәрәжә Изге Станислав ордены
II дәрәжә Изге Станислав ордены
II дәрәжә Изге Анна ордены
II дәрәжә Изге Анна ордены
III дәрәжә Изге Владимир ордены
III дәрәжә Изге Владимир ордены
IV дәрәжә Изге Владимир ордены
IV дәрәжә Изге Владимир ордены
Ҡалып:Медаль «В память 100-летия Отечественной войны 1812 г.» Ҡалып:Медаль «В память 300-летия царствования дома Романовых» Ҡалып:Медаль За труды по первой всеобщей переписи населения
Ленин ордены — 1936 «Почёт Билдәһе» ордены  — 1939
Сталин премияһы — 1941

Карташов Николай Иванович (5 октябрь 1867 йыл, Новочеркасск — 24 апрель 1943 йыл, Томск) — ғалим-инженер. Сталин премияһы лауреаты. Профессор. РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре. 1911 йылдың 8 июненән 1916 йылдың 27 июненә тиклем Томск технология институтының директоры (ректоры) була.

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1867 йылдың 5 октябрендә Новочеркасск ҡалаһында казак офицер-артиллерисы ғаиләһендә тыуған.

Харьков технология институтының механика бүлеген тамамлағандан һуң (1891), Новочеркасск тимер юлында эшләй.

1893 йылдан — төҙөлөп ятҡан Себер тимер юл магистраленең тартыу участкаһы начальнигы, һуңынан Уссурийск тимер юл тармағының баш оҫтаханалары менән мөдирлек итә.

1899 йылда эштән китә һәм сит илгә командировкаға сыға, ике йыл паровоз эшен өйрәнә. 1902 йылдан Томск технология институтында уҡыта. Магистр (1903), «Паровоздарҙы тәжрибә тикшереү» диссертацияһы — был һөнәр теорияһы буйынса донъяла тәүге эш. Теоретик механика һәм машиналар эшләү кафедраһы профессоры (1903).

1906—1909 йылдарҙа — механика бүлеге деканы, 1911 йылдан 1916 йылға тиклем — Томск технология институты директоры.

Оҙаҡ ауырығандан һуң вафат була, Көньяҡ зыяратта ерләнә[2].

Ғаиләһе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Ҡатыны — Изабелла Викентьевна (ҡыҙ фамилияһы Баранович) (30.10.1875-1944).[3].
    • Улы — Карташов Иван Николаевич[4] (08.08.1900 г., Новочеркаскиҙа — 26.02.1977) — инженер-механик, профессор[5].
    • Улы — Карташов Константин Николаевич (21.05.1902 — 29.01.1979) — совет ғалимы, атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре[6], СССР архитектура һәм гражданлыҡ төҙөлөшө академияһы академигы, СССР Дәүләт премияһы лауреаты[7].
    • Ҡыҙы — Надежда Николаевна (кейәүҙә Ферри исеме; 1907—1998), беренсе ире — генетик Л. В. Ферри (1906—1944), ҡыҙы Татьяна (1935) — ғалим-биотехнолог, икенсе ире — Нуварьев Валентин Спиридонович (1895—1952) — ғалим-геодезист, математик.[3].

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • да Парижда Үткән Бөтә донъя күргәҙмәһендә Рәсәй экспозицияһын әҙерләүҙәге тырышлығы өсөн «Оффициер д’académie» (Франция) ордены[8] (1900 йыл)
  • «РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре» исеме, 1929 йыл
  • Ленин ордены, 1936 йыл
  • «Почётлы тимер юлсы» билдәһе, 1937 йыл
  • «Почет билдәһе» ордены, 1939 йыл
  • Себерҙә беренсе Сталин премияһы лауреаты (1941, 6 томлыҡ «Паровоздар курсы» хеҙмәте өсөн)

Баҫмалары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • 1902 г. — «Опытные исследования паровозов» (Харьков).
  • 1904 г. — «Конструкции паровозов. Детали паровозов» (Томск).
  • 1914 г. — «Паровозные парораспределительные механизмы. Золотники и кулисы» (С-Петербург).
  • 1925 г. — «Угли Черемховского каменноугольного бассейна и их испытание в 1924 г.» (Иркутск).
  • 1935 г. — «Лекция в высшей технической школе и организация умственного труда» (Томск).
  • 1936 г. — «Тяжеловесные поезда».
  • 1937 г. — «История развития конструкции паровоза». ОНТИ
  • 1941 г. — «Курс паровозов» Ч — I—II. (Москва).

(барлығы 130-ҙан ашыу эш)

Хәтер[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1944 йылда Томск ҡала Советы ҡарары менән Томскиҙағы] Баҡса урамы Карташов урамы тип үҙгәртелә.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Карташов Николай Иванович // https://www.biografija.ru/biography/kartashov-nikolaj-ivanovich.htm
  2. Похоронен Николай Иванович на Южном кладбище, близко от входа, примерно сразу за спиной памятника воину — освободителю
  3. 3,0 3,1 Надежда Николаевна Ферри (Карташова), 1907—1998.
  4. Карташов Иван Николаевич — Электронная энциклопедия ТПУ
  5. Карташов Николай Иванович (1867—1943 гг.), заслуженный деятель науки и техники РСФСР, доктор технических наук, профессор 2021 йыл 12 август архивланған. // Областное государственное казенное учреждение «Центр документации новейшей истории Томской области», Фонд № 5804
  6. Карташов Константин Николаевич — Электронная энциклопедия ТПУ
  7. Карташов Николай Иванович (1867—1943 гг.), заслуженный деятель науки и техники РСФСР, доктор технических наук, профессор 2021 йыл 12 август архивланған. // Областное государственное казенное учреждение «Центр документации новейшей истории Томской области», Фонд № 5804
  8. Сегодня Ordre des Palmes académiques

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]