Кириллов (ҡала)
| Кириллов | |
| Флаг[d] | |
.png) |  |
| Нигеҙләү датаһы | 1397 |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 Рәсәй[1] |
| Административ үҙәге | Кирилловский район[d][1] һәм Городское поселение город Кириллов[d][1] |
| Административ-территориаль берәмек | Городское поселение город Кириллов[d][1] |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+3:00[d] |
| Халыҡ һаны | 7468 кеше (1 ғинуар 2018)[2] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 120 метр |
| Почта индексы | 161100 һәм 161101 |
| Рәсми сайт | kirportal.ru |
| Урындағы телефон коды | 81757 |
| Бында ерләнгән кешеләр категорияһы | Категория:Похороненные в Кириллове[d] |
 | |
 Кириллов Викимилектә | |
Кириллов — Рәсәйҙәге ҡала, Вологда өлкәһе Кириллов районының административ үҙәге. Кириллов ҡалаһы Вологда өлкә ҡалаһы үҙәгенән 129 км һәм яҡындағы тимер юл станцияһы Череповецтан 100 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы — 7491[3] кеше тәшкил итә (2020)
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
1397 йылда Сивер күленә Мәскәү монахы Кирилл килеү менән Кирилл-Белозерский ирҙәр монастыры ойошторолғас уның тирәләй ауылға нигеҙ һалына[4]
1776 йылда ауыл Кириллов өйәҙ ҡалаһы тип иғлан ителә. XVIII быуаттың етмешенсе йылдарына 335 йорт иҫәпләгән ярайһы ҙур тораҡ пунктына әүрелә.
Кириллов Новгород губернаһының иң алыҫ төньяҡ-көнсығыш өйәҙенең үҙәге була. Кириллов өйәҙенең майҙаны 13078,8 кв. саҡрым тәшкил итә, йәғни хәҙерге Кириллов районынан 2,5 тапҡырға ҙурыраҡ була. Кириллов ҡалаһының 1781 йылда раҫланған үҙ гербы булған. Кирилловтың тарихи йөҙөн Николай Чечерин төҙөгән һәм 1777 йылда Екатерина II раҫлаған план билдәләй. Шул уҡ йылда монастырҙың ҡәлғә диуарында өйәҙ һәм ҡала төрмәһе урынлаша.
1785 йылда ҡалала 3 тимерлек һәм 4 тирмән, 2 шарап һәм 3 тоҙ магазины, 4 хәмерхана була; ҡала халҡы араһында 33 сауҙагәрҙәр, 67 һөнәрсе була. Сауҙа майҙанындағы ағас сауҙа йорто 150-нән ашыу кибет тәшкил итә. Ҡала өсөн кәрәкле тауарҙы Ярославль, Вологда, Весьегонсктан ташыйҙар. Кириллов сауҙагәрҙәре Мәскәү, Санкт-Петербург һәм Волга буйы ҡалаларында дегет һәм ыҫмала менән һатыу итә.
Рәсәй империяһының 1-се дөйөм халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса 1897 йылда Кирилловта 4306 кеше йәшәгән ( хәҙергегә ҡарағанда ике тапҡырға кәмерәк), 746 торлаҡ йорт иҫәпләнгән, уларҙан 20 йорт таштан һәм ярымташтан торған.
1924 йылда монастырь ябыла һәм уның урынына музей ойошторола.
1927 йылда Кириллов Ленинград өлкәһенең, ә 1937 йылда — Вологда өлкәһенең район үҙәге була.
Халҡы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
2019 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы һаны буйынса Рәсәй Федерацияһында 1115 ҡала араһында[5] 1011-се урында тора[6].
Кирилло-Белозерский монастыры[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Кирилло-Белозерский монастырына 1397 йылда нигеҙ һалына һәм ул Рус дәүләтенең төньяҡ-көнбайыш сигендә иң ныҡ ҡәлғә булып тора. XVI—XVII быуаттарҙа төҙөлгән ҡәлғә стеналары ун гектар ашыу майҙанды уратып ала, унда ун бер ҙур һәм бәләкәй сиркәүҙәр урынлаша. Монастырь ансамбле дәүләткә ҡарай һәм килеүселәр өсөн музей булараҡ асыҡ. Рус православие сиркәүенең бушлай арендаһына Кесе Иванов монастыры ҡоролмалары, Успение монастыры хөжрәләренең өлөшө һәм ғибәҙәттәр үткәрелә торған ҡорамдарҙың береһе бирелә (Кирилл сиркәүе, 1785 й.).
Топографик карталары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Карта бите O-37-III Кириллов. Масштаб: 1 : 200 000. Состояние местности на 1983 год. Издание 1987 г.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
-
Тауҙарҙың дөйөм күренеше. Кириллов ҡалаһы Ҡазан башняһы манараһынан. Фото: С.М. Прокудин-Горский, 1909 й. -
Кириллов яны ауылы ҡыҙҙары. Фото: С.М. Прокудин-Горский, 1909 й.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 ОКТМО. 185/2016. Северо-Западный ФО
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Рәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.
- ↑ Кириллов (город)
- ↑ Малые Города России > Малые Города > Кириллов. www.towns.ru. Дата обращения 17 марта 2020.
- ↑ с учётом городов Крыма
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года. Таблица «21. Численность населения городов и пгт по федеральным округам и субъектам Российской Федерации на 1 января 2019 года» (RAR-архив (1,0 Мб)). Федеральная служба государственной статистики.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Туркин А. М., Боев М. А. Кириллов // Вологодская энциклопедия / гл. ред. Г. В. Судаков. — Вологда: Русь, 2006. — С. 245. — ISBN 5-87822-305-8.
- Кириллов, город // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Варюхичев А. Г. Слово о граде Кириллове / Оформление художников Е. А. Новосёлова, Э. В. Фролова. — Архангельск: Сев.-Зап. кн. изд-во, 1988. — 224, [16] с. — (Города Русского Севера). — 15 000 экз. — ISBN 5-85560-007-6.
- А. Г. Хропов, Е. Р. Стамбулян Русский Север. Архангельская область. Вологодская область/Изд.:Вокруг света, 2005 г.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Сергей Кириллов. Архивировано 10 сентябрь 2013 года. 2013 йыл 10 сентябрь архивланған.
- Сайт города Кириллов
- Город Кириллов. Архивировано 9 февраль 2008 года. 2008 йыл 9 февраль архивланған.
- Малые города России. Кириллов.
- Кириллов — история и фотогалерея.
- Герб Кириллова. Архивировано 11 март 2007 года. 2007 йыл 11 март архивланған.
- Список памятников культурного наследия города Кириллов в Викигиде
- Ехал грека. В поисках настоящей России. Кириллов. 2021 йыл 16 май архивланған. Документальный фильм