Королева Елизавета утрауҙары

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Королева Елизавета утрауҙары
ингл. Queen Elizabeth Islands, фр. Îles de la Reine-Élisabeth
Wfm ellesmere island.jpg
Характеристикалар
Утрауҙар һаны2126 
Иң эре уртауЭлсмир 
Майҙаны419 061 км²
Иң бейек нөктәһе2616 м
Халҡы375 чел. (2006)
Халыҡ тығыҙлығы0 кеше/км²
Урынлашыуы
78°05′ с. ш. 95°10′ з. д.HGЯO
АкваторияТөньяҡ Боҙло океан
Страна
Канада
Красная точка
Королева Елизавета утрауҙары
Commons-logo.svg Королева Елизавета утрауҙары Викимилектә

Королева Елизавета утрауҙары (bнгл. Queen Elizabeth Islands, фр. Îles de la Reine-Élisabeth; элек Парри утрауҙары йәки Парри архипелагы булараҡ билдәле) — Канада Арктика архипелагының иң төньяҡ өлөшө: Нунавут һәм Төньяҡ-Көнбайыш биләмәләренә ҡараған төрлө ҙурлыҡтағы утрауҙар төркөмө булып тора.

Географияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Барбо-пик (2616 метр) Элсмир утрауының, архипелагтың һәм Нунавут биләмәһенең иң бейек түбәһе

Утрауҙар Төньяҡ Боҙло океан бассейнында ята:

Мак-Клур, Вайкаунт́-Мелвилл, Барроу, Ланкастер (инглиз телле сығанаҡтарҙа был дүрт боғаҙ Parry Channel (Парри боғаҙы) тип атала) боғаҙҙары системаһынан төньяҡтараҡ..

Утрауҙар формаһы буйынса өсмөйөшкә тартым: түбәһендә — Элсмир утрауы , ә нигеҙендә Принс-Патрик, Мелвилл, Батерст, Корнуоллис, Девон[1] утрауҙары ята.

Королева Елизавета утрауҙары, Төньяҡ Канада.



     Нунавут     Северо-Западные территории     Квебек     Гренландия

Исеме алмаштырылғандан һуң, Парри архипелагы термины архипелагтың көньяҡ-көнбайыш өлөшө өсөн (Принс-Патрик, Мелвилл, Батерст, Борден, Маккензи-Кинг, Корнуоллис утрауҙары һәм уларҙы уратып алған ваҡ утрауҙар) ҡулланылыуын дауам итә[2].

Башҡа утрауҙарҙың бер өлөшөн (Амунд-Рингнес, Аксель-Хейберг, Эллеф-Рингнес, Корнуолл) Свердрупа утрауҙары төркөмөнә индерәләр[3].

Ҡайһы бер утрауҙар уйһыу рельефлы, икенселәре 300—600 метр бейеклектәге яҫы яйланан ғибарәт. Девон утрауында тау һырттары 1921 метрға тиклем күтәрелә.

Иң таулыһы — архипелагтың иң ҙур утрауы — Элсмир, унда Барбо түбәһе урынлашҡан (2616 метр) — Элсмир утрауының, архипелагтың һәм Нунавут биләмәһенең иң бейек түбәһе.

Утрауҙарҙың климаты бик ҡаты, арктик. Утрауҙар поляр сүллектәр менән ҡапланған.

Утрауҙарҙың дөйөм майҙаны 419 061 км² тәшкил итә[4]. Утрауҙарҙың күбеһе Ер шарындағы иң ҙурҙар иҫәбенә инә, шуларҙың иң ҙуры — Элсмир, икенсеһе — Девон.

№ Утрау төркөмсә Биләмә Майҙан,

км² 		Канадала урыны Донъяла урыны Координаталар
1 Александер[5] Парри архипелагы Нунавут 484 66 75°52′ с. ш. 102°37′ з. д.HGЯO
2 Амунд-Рингнес[6] Свердруп Нунавут 5255 25 111 77°53′ с. ш. 095°30′ з. д.HGЯO
3 Аксель-Хейберг[7] Свердруп Нунавут 43178 7 32 79°26′ с. ш. 090°46′ з. д.HGЯO
4 Бейлли-Гамильтон[8] Парри архипелагы Нунавут 290 91 75°53′ с. ш. 094°35′ з. д.HGЯO
5 Батерст[9] Парри архипелагы Нунавут 16042 13 54 75°46′ с. ш. 099°47′ з. д.HGЯO
6 Борден[10] Парри архипелагы Нунавут/Төньяҡ-көнбайыш биләмәләр 2794 30 170 78°33′ с. ш. 111°10′ з. д.HGЯO
7 Брок[11] Парри архипелагы Төньяҡ-көнбайыш биләмәләр 764 58 383 77°51′ с. ш. 114°27′ з. д.HGЯO
8 Букингем утрауы Парри архипелагы Нунавут 137 137 77°12′ с. ш. 091°00′ з. д.HGЯO
9 Байам-Мартин[12] Парри архипелагы Нунавут 1150 42 294 75°12′ с. ш. 104°17′ з. д.HGЯO
10 Камерон[13] Архипелаг Нунавут 1059 46 312 77°48′ с. ш. 101°51′ з. д.HGЯO
11 Коберг[14] Парри архипелагы Нунавут 411 83 75°57′ с. ш. 079°18′ з. д.HGЯO
12 Корнуолл[15] Свердруп Нунавут 2358 31 184 77°37′ с. ш. 094°52′ з. д.HGЯO
13 Корнуоллис[16] Парри архипелагы Нунавут 6995 21 96 75°05′ с. ш. 095°00′ з. д.HGЯO
14 Девон[17] Парри архипелагы Нунавут 55247 6 27 75°08′ с. ш. 087°51′ з. д.HGЯO
15 Эглинтон[18] Парри архипелагы Төньяҡ-көнбайыш биләмәләр 1541 36 249 75°46′ с. ш. 118°27′ з. д.HGЯO
16 Эллеф-Рингнес[19] Свердруп Нунавут 11295 16 69 78°37′ с. ш. 101°56′ з. д.HGЯO
17 Элсмир[20] Нунавут 196236 3 10 80°10′ с. ш. 079°05′ з. д.HGЯO
18 Эмералд[21] Парри архипелагы Төньяҡ-көнбайыш биләмәләр 549 63 466 76°48′ с. ш. 114°07′ з. д.HGЯO
19 Грехем[22] Свердруп Нунавут 1378 38 265 77°26′ с. ш. 090°30′ з. д.HGЯO
20 Гриффит[23] Парри архипелагы Нунавут 189 110 74°35′ с. ш. 095°30′ з. д.HGЯO
21 Хелена[24] Парри архипелагы Нунавут 327 85 76°40′ с. ш. 101°00′ з. д.HGЯO
22 Хоувд[25] Парри архипелагы Нунавут 158 125 77°32′ с. ш. 085°09′ з. д.HGЯO
23 Ванье[26] Парри архипелагы Нунавут 1126 44 298 76°10′ с. ш. 103°15′ з. д.HGЯO
24 Кинг-Кристиан[27] Свердруп Нунавут 645 60 420 77°45′ с. ш. 102°00′ з. д.HGЯO
25 Литл-Корнуоллис[28] Парри архипелагы Нунавут 412 75 75°30′ с. ш. 096°30′ з. д.HGЯO
26 Лохид[29] Парри архипелагы Нунавут 1308 41 273 77°24′ с. ш. 105°15′ з. д.HGЯO
27 Лоутер[30] Парри архипелагы Нунавут 145 133 74°33′ с. ш. 097°30′ з. д.HGЯO
28 Маккензи-Кинг[31] Парри архипелагы Нунавут/Төньяҡ-көнбайыш биләмәләр 5048 26 115 77°43′ с. ш. 111°57′ з. д.HGЯO
29 Мэсси[32] Парри архипелагы Нунавут 432 71 75°59′ с. ш. 102°58′ з. д.HGЯO
30 Миен[33] Свердруп Нунавут 955 50 337 79°59′ с. ш. 099°30′ з. д.HGЯO
31 Мелвилл[34] Парри архипелагы Нунавут/Төньяҡ-көнбайыш биләмәләр 42149 8 33 75°30′ с. ш. 111°30′ з. д.HGЯO
32 Норт-Кент[35] Парри архипелагы Нунавут 590 62 453 76°40′ с. ш. 090°15′ з. д.HGЯO
33 Принс-Патрик[36] Парри архипелагы Төньяҡ-көнбайыш биләмәләр 15848 14 55 76°45′ с. ш. 119°30′ з. д.HGЯO
34 Стор[37] Свердруп Нунавут 313 87 78°59′ с. ш. 085°50′ з. д.HGЯO
35 Бүтән бәләкәй утрауҙар (2092 берәмек) Нунавут/Төньяҡ-көнбайыш биләмәләр 2321 … … …
Королева Елизавета утрауҙары[38] Нунавут/Төньяҡ-көнбайыш биләмәләр 419061 … … 78°05′ с. ш. 95°10′ з. д.HGЯO

Тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Утрауҙар европалылар тарафынан тәүге тапҡыр 1616 йылда асыла. Британ адмиралтействоһы атаманы инглиз арктик сәйәхәтсеһе У. Э. Парри хөрмәтенә бирә. Ул архипелагты 1819—1820 йылдарҙа аса. Һуңынан, 1953 йылда Елизавета II Канада королеваһы булараҡ тәхеткә ултырғандан һуң, утрауҙар уның хөрмәтенә атала.

Халҡы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Халыҡ һаны — 375 кеше (2006). Иң ҙур торама пункттар — Корнуоллис утрауындағы Резольют (229 кеше) һәм Элсмирҙағы Грис-Фьорд (141 кеше) ҡасабалары. Элсмирҙа шулай уҡ донъялағы иң төньяҡ торама пункт — Алерт урынлашҡан (5 кеше). Башҡа утрауҙарҙа даими йәшәүселәр юҡ. Төп хужалыҡ эшмәкәрлеге — нефть быраулау.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ Canadian Encyclopedia. The Queen Elizabeth Islands (недоступная ссылка). Дата обращения: 29 ғинуар 2011. Архивировано 5 ноябрь 2011 года. 2011 йылдың 5 ноябрь көнөндә архивланған.
  2. ↑ Парри архипелаг // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  3. ↑ [ Свердрупа острова] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
  4. ↑ Sea islands: (недоступная ссылка). Дата обращения: 3 апрель 2007. Архивировано 22 ғинуар 2013 года. 2013 йылдың 22 ғинуар көнөндә архивланған. Atlas of Canada; Natural Resources Canada
  5. ↑ Alexander Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 23 декабрь 2010. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  6. ↑ Amund Ringnes Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 28 май 2008. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  7. ↑ Axel Heiberg Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 23 декабрь 2010. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  8. ↑ Baillie-Hamilton Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 6 май 2008. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  9. ↑ Bathurst Island 2016 йылдың 5 март көнөндә архивланған. at Bivouac.com
  10. ↑ Borden Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 23 декабрь 2010. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  11. ↑ Brock Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 23 декабрь 2010. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  12. ↑ Byam Martin Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 14 март 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  13. ↑ Cameron Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  14. ↑ Coburg Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 20 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  15. ↑ Cornwall Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  16. ↑ Cornwallis Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  17. ↑ Devon Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 26 июнь 2008. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  18. ↑ Eglinton Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  19. ↑ Ellef Ringnes Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  20. ↑ Ellesmere Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 15 ғинуар 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  21. ↑ Emerald Isle (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  22. ↑ Graham Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 10 апрель 2008. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  23. ↑ Griffith Island 2021 йылдың 25 июнь көнөндә архивланған. at the Atlas of Canada
  24. ↑ Helena Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 20 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  25. ↑ Hoved Island 2021 йылдың 25 июнь көнөндә архивланған. at the Atlas of Canada
  26. ↑ Île Vanier (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  27. ↑ King Christian Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 12 май 2008. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  28. ↑ Little Cornwallis Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 20 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  29. ↑ Lougheed Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  30. ↑ Lowther Island 2021 йылдың 25 июнь көнөндә архивланған. at the Atlas of Canada
  31. ↑ Mackenzie King Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  32. ↑ Massey Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  33. ↑ Meighen Island 2007 йылдың 13 март көнөндә архивланған. at arctic.uoguelph.ca
  34. ↑ Melville Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  35. ↑ North Kent Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 август 2009. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  36. ↑ Prince Patrick Island 2022 йылдың 20 сентябрь көнөндә архивланған. at peakbagger.com
  37. ↑ Stor Island (недоступная ссылка). Дата обращения: 13 апрель 2008. Архивировано 23 декабрь 2010 года. at oceandots.com
  38. ↑ Өҙөмтә хатаһы: <ref> билдәһе дөрөҫ түгел; taoc төшөрмәләре өсөн текст юҡ

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Королева_Елизавета_утрауҙары&oldid=1193549 ҡабул ителгән