Мастодонзаврҙар

	Мастодонзаврҙар
	; Мастодонзавр мөһабәт (реконструкция)
Фәнни классификация
Домен:	Эукариоттар
Батшалыҡ:	Хайуандар
Суб-батшалыҡ:	Эуметазойҙар
Тип/Бүлек:	Ике яҡлы - симметриялы
Суб-тип:	Икенсел ауыҙлылар
Тип:	Хордалылар
Клад:	Баш һөйәклеләр
Суб-тип:	Умыртҡалылар
Инфратип:	Башһөйәклеләр
Супер-класс:	Дүрт аяҡлылар
Класс:	Ер-һыу хайуандары
Подкласс:	Лабиринтодонтовые
Отряд:	Темноспондилдәр
Клад:	† Eutemnospondyli
Клад:	† Рахитомлылар
Ярым отряд:	† Стереоспондилдәр
Инфраотряд:	† Capitosauria
Отряд:	† Capitosauroidea
Ғаилә:	† Mastodonsauridae
Төркөм:	Мастодонзаврҙар
Халыҡ-ара фәнни исеме
	Mastodonsaurus Jaeger, 1828
Төрҙәре
	M. jaegeri; M. giganteus; M. torvus;

Мастодонзаврҙар^[1] (лат. Mastodonsaurus) — триас осороноң гигант темноспондилдәр төркөмө.

Классификацияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Темноспондилдәр инфраотрядына ҡараған. Төркөмдә өс төр бар^[2]:

Mastodonsaurus jaegeritypus
Mastodonsaurus giganteus
Mastodonsaurus torvus — Мастодонзавр мөһабәт^[3]

Описание[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һыу төбөндә аҙ хәрәкәт иткән балыҡ ашаусы йыртҡыстар, моғайын, һыуҙан сыҡмағандыр.

Мастодонозаврҙарҙың өсмөйөш формаһындағы баш һөйәге яҫы, ләкин бейек елкәле, баш һөйәгенең оҙонлоғо 1,75-2 метрға еткән. Күҙ соҡорҙары яҡын, баш һөйәгенең уртаһында урынлашҡан, өҫкә йүнәлтелгән. Баш һөйәге бик ҡалын.

Теше бик күп, ваҡ, максиллендә 2 рәт булып урынлашҡан. Аңҡауында ла ҙур «ҡаҙыҡ тештәре» бар.

Тәүҙә баш һөйәгенең оҙонлоғо дөйөм оҙонлоҡтоң өстән бер өлөшө самаһы тәшкил иткән, тип һаналған, әммә Купферцелдән килгән тулы һөлдәләрҙе өйрәнеү уның дөрөҫ булмауын күрһәткән. Ысынында иһә баш һөйәге дөйөм оҙонлоҡтоң дүрттән бер өлөшөн тиерлек тәшкил иткән.

Аяҡтары ғәйрәтһеҙ. Кәүҙәһе крокодилдың кәүҙәһен хәтерләтә, әммә ялпаҡ һәм ауыр. Умыртҡалары стереоспондиаль. Дөйөм оҙонлоғо 6 метрға^[4], ә ауырлығы 2 тоннаға тиклем барып етеүе мөмкин булған.

Асыш тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Өлгөлө төрө — Mastodonsaurus jaegeri, шулай уҡ Mastodonsaurus giganteus, 1828 йылда Г. Йегер тарафынан Германияның урта триас осоро ҡалдыҡтары нигеҙендә тасуирланған. Өлгөлө төрҙөң синонимдары — Mastodonsaurus salamandroides һәм Labyrinthodon jaegeri; Mastodonsaurus acuminatus төрөнөң синонимы — Mastodonsaurus giganteus.

Mastodonsaurus torvus (мастодонзавр мөһабәт) — Урал буйы (Ырымбур өлкәһе һәм Башҡортостан) триастарынан сыҡҡан өсөнсө төр. 1955 йылда Е. Д. Конжукова тасуирлай. 1972 йылда Башҡортостандың Көйөргәҙе районы Ҡалта ауылы янында табылған мастодонзаврҙың баш һөйәге Мәскәүҙәге Ю. А.Орлов исемендәге Палеонтология музейында күрһәтелә. Ҙурлығы буйынса герман төрөнән ҡалышмаған.

Галерея[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ Наугольных С. В. Встречи с доисторическими мирами. — М.: Наука, 2017. — С. 31. — 160 с. — (Академкласс). — ISBN 978-5-02-040034-4.
↑ Moser M., Schoch R. Revision of the Type Material and Nomenclature of Mastodonsaurus giganteus (Jaeger) (Temnospondyli) from the Middle Triassic of Germany (инг.) // Palaeontology^ru_en : journal. — 2007. — В. 5. — Т. 50. — С. 1245—1266. — ISSN 1475-4983. — DOI:10.1111/j.1475-4983.2007.00705.x Архивировано из первоисточника 9 июль 2021.
↑ Палеонтологический музей имени Ю. А. Орлова / отв. ред. А. В. Лопатин. — М.: ПИН РАН, 2012. — С. 200. — 320 [376] с. — ISBN 978-5-903825-14-1.
↑ Schoch, R.R. (1999). "Comparative osteology of Mastodonsaurus giganteus (Jaeger, 1828) from the Middle Triassic (Lettenkeuper: Longobardian) of Germany (Baden-Württemberg, Bayern, Thüringen)". Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde Serie B. 278: 1–175.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Основы палеонтологии: Земноводные, пресмыкающиеся и птицы/под ред. А. К. Рождественского, Л. П. Татаринова. — М., 1964. — С. 95—96.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Palaeos Vertebrates 160.300 Temnospondyli: Rhinesuchids & Capitosaurs
http://www.paleofile.com/Demo/Mainpage/Taxalist/Labyrinthodon.htm
http://science.naturkundemuseum-bw.de/files/Mastodonsaurus99.pdf(недоступная ссылка) (полная ревизия рода с детальным описанием типового вида)

[1] Наугольных С. В. Встречи с доисторическими мирами. — М.: Наука, 2017. — С. 31. — 160 с. — (Академкласс). — ISBN 978-5-02-040034-4.

[2] Moser M., Schoch R. Revision of the Type Material and Nomenclature of Mastodonsaurus giganteus (Jaeger) (Temnospondyli) from the Middle Triassic of Germany (инг.) // Palaeontology^ru_en : journal. — 2007. — В. 5. — Т. 50. — С. 1245—1266. — ISSN 1475-4983. — DOI:10.1111/j.1475-4983.2007.00705.x Архивировано из первоисточника 9 июль 2021.

[Lopatin-3] Палеонтологический музей имени Ю. А. Орлова / отв. ред. А. В. Лопатин. — М.: ПИН РАН, 2012. — С. 200. — 320 [376] с. — ISBN 978-5-903825-14-1.

[4] Schoch, R.R. (1999). "Comparative osteology of Mastodonsaurus giganteus (Jaeger, 1828) from the Middle Triassic (Lettenkeuper: Longobardian) of Germany (Baden-Württemberg, Bayern, Thüringen)". Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde Serie B. 278: 1–175.

[1]

[2]

[3]

[4]