Архипелаг: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән

Һыҙылған

09:21, 30 август 2016 өлгөһө

Архипела́г (бор. грек. Αρχιπέλαγος: Αρχι «тәү, баш» + πέλαγος «диңгеҙ») — бер-береһенә яҡын урынлашҡан һәм ғәҙәттә барлыҡҡа килеүҙәре (ҡитғасал, вулкансал, кораллсал) бер үк булған һәм оҡшаш геологик төҙөлөшкә эйә булған дингеҙ утрауҙары төркөмө.

Архипелаг төрҙәре

Архипелагтар дингеҙҙә айырым йәки ҙур ҡоро ер массивы янында урынлаша ала. Мәҫәлән, Шотландия өлкән утрауы тирә-яғында 700-ҙән ашыу утрауҙар урынлашҡан. Архипелагтар йыш ҡына вулкан әүҙемлегенән барлыҡҡа килә, әммә уларға башҡа геологик процестар, әйтеп үткәндә эрозия, төпрә ултырыу һәм ер ҡалҡыуҙың ҡағылышы ла ихтимал.

Архипелагтарҙа урынлашҡан илдәрҙең донъяла иң ҙур бише — Индонезия, Япония, Филлипиндар, Яңы Зеландия һәм Бөйөк Британия. Утрауҙары иң күп һанлы булған архипелаг — Финляндияның Архипелаг дингеҙе.

Этимология

«Архипелаг» һүҙе боронғо грек һүҙе arche — тәүге, башлыҡ һәм pelages — диңгеҙ һүҙенән килеп сыҡҡан. Тәүҙәрәк Αρχιπέλαγος Грек архипелагы, йәғни Эгей диңгеҙе архипелагы тип аталған.

Билдәле архипелагтар

Һылтанмалар

Архипелаг // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)

@@ 1 юл: / 1 юл: @@
-'''Архипела́г''' ({{lang-grc|Αρχιπέλαγος}}'':'' Αρχι "тәү, баш" + πέλαγος "дингеҙ") — бер-береһенә яҡын урынлашҡан һәм ғәҙәттә барлыҡҡа килеүҙәре (ҡитғасал, вулкансал, кораллсал) бер үк булған һәм оҡшаш геологик төҙөлөшкә эйә булған дингеҙ утрауҙары төркөмө.
+'''Архипела́г''' ({{lang-grc|Αρχιπέλαγος}}: Αρχι «тәү, баш» + πέλαγος «диңгеҙ») — бер-береһенә яҡын урынлашҡан һәм ғәҙәттә барлыҡҡа килеүҙәре (ҡитғасал, вулкансал, кораллсал) бер үк булған һәм оҡшаш геологик төҙөлөшкә эйә булған дингеҙ утрауҙары төркөмө.
 [[Рәсем:Ksamil Islets.jpg|thumb||right|235px|[[Албания]]ла Ксамил архипелагы]]
-[[Рәсем:South Shetland Islands Map.png|мини|[[Көньяҡ Шетланд]] утрауҙары — антарктик утрауҙар төркөмө]]
+[[Рәсем:South Shetland Islands Map.png|мини|[[Көньяҡ Шетланд]] утрауҙары — антарктик утрауҙар төркөмө]]
-[[Рәсем:Iles kerguelen2.png|мини|[[Кергелен]] архипелагы — бер эре утрау менән бик күп ваҡ утрауҙар]]
+[[Рәсем:Iles kerguelen2.png|мини|[[Кергелен]] архипелагы — бер эре утрау менән бик күп ваҡ утрауҙар]]
-[[Рәсем:Novaya Zemlya.ru.svg|мини|[[Яңы Ер]] архипелагы — ике эре утрау менән бер нисә ваҡ утрауҙар]]
+[[Рәсем:Novaya Zemlya.ru.svg|мини|[[Яңы Ер]] архипелагы — ике эре утрау менән бер нисә ваҡ утрауҙар]]
 == Архипелаг төрҙәре ==
 Архипелагтар дингеҙҙә айырым йәки ҙур ҡоро ер массивы янында урынлаша ала. Мәҫәлән, [[Шотландия]] өлкән утрауы тирә-яғында 700-ҙән ашыу утрауҙар урынлашҡан. Архипелагтар йыш ҡына вулкан әүҙемлегенән барлыҡҡа килә, әммә уларға башҡа геологик процестар, әйтеп үткәндә эрозия, төпрә ултырыу һәм ер ҡалҡыуҙың ҡағылышы ла ихтимал.
-Архипелагтарҙа урынлашҡан илдәрҙең донъяла иң ҙур бише — [[Индонезия]], [[Япония]], [[Филлипиндар]], [[Яңы Зеландия]] һәм [[Бөйөк Британия]].
+Архипелагтарҙа урынлашҡан илдәрҙең донъяла иң ҙур бише — [[Индонезия]], [[Япония]], [[Филлипиндар]], [[Яңы Зеландия]] һәм [[Бөйөк Британия]].
-Утрауҙары иң күп һанлы булған архипелаг — [[Финляндия]]ның [[Архипелаг дингеҙе]].
+Утрауҙары иң күп һанлы булған архипелаг — [[Финляндия]]ның [[Архипелаг дингеҙе]].
 == Этимология ==
-«Архипелаг» һүҙе боронғо [[грек теле|грек]] һүҙе arche — тәүге, башлыҡ һәм pelages — диңгеҙ һүҙенән килеп сыҡҡан.  Тәүҙәрәк {{lang-el2|Αρχιπέλαγος}} Грек архипелагы, йәғни [[Эгей диңгеҙе]] архипелагы тип аталған.
+«Архипелаг» һүҙе боронғо [[грек теле|грек]] һүҙе arche — тәүге, башлыҡ һәм pelages — диңгеҙ һүҙенән килеп сыҡҡан. Тәүҙәрәк {{lang-el2|Αρχιπέλαγος}} Грек архипелагы, йәғни [[Эгей диңгеҙе]] архипелагы тип аталған.