Мишәр диалекты
| Мишәр диалекты | |
| Барлыҡҡа килгән | Мишәрҙәр |
|---|---|
| Яҙыу | Кирил алфавиты |
| Тасуирлау биттәре | turkic.elegantlexicon.com/… |
Мишәр диалекты йәки Көнбайыш диалект — татар теленең диалекттарының береһе. Мишәрҙәр, Молькеев һәм Чистополь керәшендәре өсөн аралашыу телмәре булып тора.
Мишәр диалектының төп һөйләштәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Сергач һөйләше (Түбәнге Новгород өлкәһендә);
- Чистай һөйләше (Татарстанда һәм Һамар өлкәһендә);
- Сүпрәле һөйләше (Татарстанда һәм Сыуашстанда);
- Сыркыды;
- Күршә;
- Мәләкәс һөйләше (Ульяновск өлкәһендә);
- Хвалын һөйләше (Ульяновск өлкәһендә);
- Темников (төмән) һөйләше (Мордовияның көньяҡ-көнбайышында);
- Ләмбрә һөйләше (Мордовияның көньяҡ-көнсығышында);
- Күҙнәй һөйләше (Пенза, Һарытау, Волгоград өлкәләрендә);
- Байҡыбаш һөйләше (Свердловск өлкәһе, Башҡортостан);
- Шарлыҡ һөйләше (Ырымбур өлкәһендә);
- Стәрлетамаҡ һөйләше (Башҡортостанда).
- Керенск
- Карсон
- Мордва-каратай
- Инсар
- Чистай керәшендәре
- Тау яғы керәшендәре
- Кострома
- Волгоград
Мишәр диалектына хас булған фонетик үҙенсәлектәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]а) ҡ, ғ ауаздары к, г булып әйтелә йә иһә төшөп ҡала: ғәҙәт — адәт, ғәфү — афу, ғәли — али;
ә) а ауазы иренләшмәй, саф ҡала;
б) өй, ай, әй дифтонгтары монофтонглаша — бер ауаз булып әйтелә: өй — ү, ҡайнар — кан'яр, һөйлә — сүлә;
в) ц, ч, дж' аффрикаттары бар: цәй, чиләк, дж'иләк;
г) һүҙ башында ж' ауазын й-ләштерү хас: ел — йил, ер — йир.
Тел ғалимы, академик Мирфатих Зәкиев былай тип яҙа: «Татар әҙәби теленең фонетикаһы нигеҙендә урта (Ҡазан) диалекты ятһа, морфологик системаһын мишәр диалекты тәшкил итә».