Мәликлек
| Мәликлек | |
| Етәксе орган | Мәлик (Әрмәнстан) |
|---|---|
Мәликлек (рус. Меликство) — урта быуаттарҙың һуңғы осоронда (XIII—XVI быуаттар) мәлик идара иткән административ-территориаль берәмек[1] .
Сәфәүиҙәр дәүләтендә «мәлик» титулын юғары дүрт ҡатлам вәкилдәренең өсөнсөһө — ҙур булмаған округтарға хужалар йөрөткән. Феодалдарҙың был төркөмө урындағы боронғо аристократия вариҫтарынан тора, улар тулыһынса тиерлек юҡ ителгән, әммә боронғо төрки ҡәбиләләр вариҫтары Ҡарабахтың ҡайһы бер урындарында, күбеһенсә Ширванда һаҡланып ҡалған[1].
1639 йылда, Әрмәнстанды Төркиә һәм Персия үҙ араһында тулыһынса бүлеп алғандан һуң, Таулы Ҡарабахтың мәликлектәре әрмән дәүләтселегенең һуңғы ҡалдыҡтары булып ҡала[2].Таулы Ҡарабахтағы (шулай уҡ Хәмсә Мәликлектәре тип билдәле[3]) биш әрмән мәликлеге — Гөлөстан, Джраберд, Варанда, Хачен һәм Дизак шаһ Ғәббәс I осоронда XVII быуат башында барлыҡҡа килгән[4].
Абруйлы Британия энциклопедияһы тасуирлауынса, Таулы Ҡарабахта биш әрмән мәликлегенән торған берләшмә үҙ автономияһын һаҡлап ҡала алған һәм хатта 1722—1730 йылдарҙағы Персия менән Төркиә араһындағы көрәш ваҡытында бойондороҡһоҙ булып ҡалған[5].
Ислам энциклопедияһы Ҡарабахтың әрмән мәликлектәрен XVIII быуатҡа тиклем һаҡланған ярымавтономиялы феодаль биләмәләр тип атай[6]. Ҙур Рәсәй энциклопедияһы ла шуны раҫлай[7].
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ 1,0 1,1 Петрушевский И. П. Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI - начале XIX вв. — Л., 1949. — С. 58—59.
- ↑ В.А. Золотарев, В.А. Авдеев. Военная история отечества с древних времен до наших дней Т.1. — Москва: Мосгорархив, 1995. — С. 367. — 513 с.Оригинал текст (рус.)
В свою очередь, в 1639 г. была окончательно разделена и Армения. Западная Армения отошла к Турции, Восточная — к Ирану. Восточная Армения вошла в основном в состав Эриванского беглербегства и Нахичеванского ханства. Последними остатками армянской государственности являлись пять меликств Нагорного Карабаха. Территория западной Армении вошла в несколько пашалыков и вилайетов Турции. Феодалы кочевых и полукочевых курдских и туркменских племен жестоко эксплуатировали армянское население. Турки стремились обратить армян в ислам. По приказу султана производились периодические сборы младенцев, которые воспитывались в особых лагерях, тысячи юношей становились янычарами.
- ↑ Хамса по-арабски означает пять, а меликства Хамсы означает пять меликств.
- ↑ Michael P. Croissant, The Armenia-Azerbaijan conflict: causes and implications, p.11:
- ↑ Мәликлек — Британника энциклопедияһында
- ↑ Encyclopaedia of Islam. — Leiden: BRILL, 1986. — Т. 1. — С. 639—640.
- ↑ Большая Российская Энциклопедия, статья «Армения»