Пицца

	Пицца
	; Помидор соусы, сыр һәм үләндәр менән традицион «Маргарита» пиццаһы
Милли аш-һыу
	Итальян аш-һыуы
Авторы
Милли исеме	итал. Pizza
Тыуған иле	Италия
Уйлап сығарылған йылы	XVI быуат (яҡынса)
Компоненттар
Төп	сүпрә йәймәһе, томат соусы, сыр, йәшелсә
Викимилектә медиафайлдар Пицца

Пицца (итал. Pizza) — итальян ризығы, ул түңәрәк сүпрә көлсәһе рәүешендә, өҫтән томат соусынан, сырҙан һәм йыш ҡына ит, йәшелсә, бәшмәк һәм башҡа аҙыҡ-түлек кеүек башҡа ингредиенттарҙан бешерелә. Ҙур булмаған пиццаны ҡайһы берҙә пиццетта тип атайҙар. Пицца әҙерләү буйынса махсуслашҡан ашнаҡсы — пиццайоло.

Тарихы

1830 йылғы картинала пицца (*пиццайоло*) һатыусыһы

«Пицца» һүҙе тәүҙә италияның үҙәк ҡалаһы Гаэтаның латин телендәге тексында, һуңынан Византия империяһы составында, беҙҙең эраның 997 йылында барлыҡҡа килә; текста әйтелгәнсә, билдәле бер мөлкәтте ҡуртымға алыусы Гэта епископына һәр Раштыуала duodecim pizze («ун ике пицца») һәм һәр Пасха йәкшәмбеһенә тағы ун ике пицца бирергә тейеш.^[1]^[2]

Пиццаның прототибы булып боронғо гректар һәм римлеләрҙең өйҙәрендә икмәк киҫәктәрендә бирелгән ризыҡтар тора. 1522 йылда Европаға помидорҙар индереү менән бәйле Неаполдә беренсе тапҡыр итальян пиццаһы барлыҡҡа килә. XVII быуатта итальян крәҫтиәндәре өсөн пиццайоло (итал. pizzaiolo) тигән айырым икмәк бешереү ырыуы барлыҡҡа килә.

АҠШ-ҡа пицца XIX быуаттың икенсе яртыһында, итальян иммигранттары менән бергә килеп эләгә һәм тәүге тапҡыр, күрәһең, Чикагола барлыҡҡа килә. 1957 йылда пицца-ярымфабрикат барлыҡҡа килә. XX быуат аҙағына туңдырылған әҙер ярымфабрикаттар киң таралыу ала, уларҙы ҡулланыр алдынан микротулҡынлы мейестә йәки электро-мейестә йылытыу ҙа етә.

Әҙерләү

Итальян пиццаһы өсөн классик ҡаты сортлы бойҙайҙың махсус ононан эшләнә, аҡһым миҡдары 14-15 %, тәбиғи әсеткеләрҙән (әсетмә)^[3], тоҙ, һыу һәм зәйтүн майы. Ҡамырҙы ҡул менән бутайҙар һәм ике сәғәтлек ялға ебәрәләр, шунан һуң уны шарҙарға бүләләр һәм оҙайлы ялға ебәрәләр — яҡынса 8 сәғәт. Ҡулдар менән ҡамыр шарҙары түңәрәк формала йәйелә һәм һуҙыла. Классик пицца ҡамырының ҡалынлығы — яҡынса 3-4 миллиметр, ҡамыр нигеҙенең диаметры — 31-32 сантиметр. Ҡамыр томат соусы йәки уның аналогтары менән ҡаплана, мәҫәлән, аҡ (ҡаймаҡлы) соус. Бынан һуң теләһә ниндәй эслек өҫтәлергә мөмкин. Теләһә ниндәй пиццаның алыштырғыһыҙ атрибуты — сыр. Ҡағиҙә булараҡ, был моцарелла, әммә башҡа итальян сырҙары ла булырға мөмкин: пекорино романо, пармезан һәм башҡалар. Рецепты буйынса пиццаға төрлө тәмләткестәр һибәләр, мәҫәлән, орегано, ҡара борос һәм йәшел базилик, еңелсә зәйтүн майы һибелә. Бынан тыш, пицца өсөн әҙерләнгән томат соусына йәшел базилик, тәмләткестәр, май өҫтәргә мөмкин.

Эслек өҫтәү тәртибе
Соус һылау
Сыр һәм
колбаса һалыу

Әҙер пиццаны махсус бысаҡ менән киҫәләр. Ҙур булмаған порцион пиццеттар бар, улар киҫеүҙе талап итмәй.

Төрҙәре

Пиццаның эслек рецептына ҡарап күп төрлө.

Pizza alla marinara (Маринара) — помидор, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм орегано (өҫтәмә рәүештә анчоустар һәм каперҙар) менән.
Pizza Margherita (Маргарита) — помидор, моцарелла (ҡайһы берҙә пармезан менән өҫтәмә һибелгән), зәйтүн майы һәм базилик менән. Томатһыҙ Маргарита Margherita bianca тип атала.
Pizza Napolitana/Napoli («Неаполитан») —помидор, моцарелла, пармезан, анчоустар, зәйтүн майы, орегано һәм базилик менән (ысын неаполитан пиццаһын тик утын мейесендә генә бешерергә кәрәк)
Pizza con le cozze — ҡабырсаҡтар, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм петрушка менән.
Pizza alle vongole — венеркалар (ике эре моллюскылар), помидорҙар, һарымһаҡ, зәйтүн майы һәм орегано.
Pizza aglio e olio — эҫе зәйтүн майы, унда бер аҙ ҡыҙҙырылған һарымһаҡ һәм орегано.
Pizza aglio, olio e pomodoro — зәйтүн майы, һарымһаҡ, орегано һәм помидор.
Pizza Regina — помидор, моцарелла, шампиньон, ветчина, орегано (ҡайһы берҙә ҡара зәйтүн менән дә).
Pizza capricciosa (Пицца капричоза) — помидор, моцарелла, бәшмәктәр, артишоктар, йәшел йәки ҡара зәйтүн менән.^[4]
Pizza ai quattro formaggi (Дүрт сыр) —томат йәки сыр соусы һәм дүрт төрлө сыр сорттары менән.
Pizza quattro stagioni (Дүрт миҙгел) — дөйөм ингредиенты булып помидорҙар тора. Пицца дүрт өлөшкә бүленгән, уларҙың һәр береһе йыл миҙгелдәренең береһен аңлата:
- Яҙ: зәйтүн һәм артишоктар;
- Йәй: салями һәм ҡара борос;
- Көҙ: помидорҙар һәм моцарелла (Маргарита кеүек);
- Ҡыш: бәшмәктәр һәм бешерелгән йомортҡалар.
Pizza ai funghi e salsicce (или boscaiola) (Фунги) — моццарелла, бәшмәк, колбаса менән, помидорлы йәки помидорһыҙ.
Pizza Diabola (Диабола) — салями һәм осло калабрий боросо менән пицца.
Pizza al tonno — тунец менән.
Pizza ai frutti di mare — диңгеҙ продукттары менән.
Pizza Hawaii (Гавай) — ветчина һәм ананас менән, фараз ителеүенсә, америка сығышлы.
Sicilian pizza (Сицилия пиццаһы) —анчоустар менән (ғәҙәттә квадрат).

Һуңғы ваҡытта вегетариан пиццалар популяр булып китә, улар итһеҙ, һөт ризыҡтарыһыҙ, хатта ҡамыр әҙерләү өсөн ҡулланылған бойҙай ононан тыш булырға мөмкин. Ҡамыр үҙе ваҡланған етен орлоғонан, кишерҙән, сельдерейҙан һәм ҡабаҡтан эшләнә. Бөтә компоненттар ҡушыла, корж формалаша һәм дымды парға әйләндергән приборҙа киптерелә.

Шулай уҡ пицца-десерттары бар: шоколад, еләк, төрлө емештәр һәм еләктәр, вафли пиццеле һ. б.

Таралыу

Пицца башлыса АҠШ-та һәм Европала таралған, унда пиццериялар сылбыры үҫешкән, уларҙың күпселеге заказсы адресына пицца ташыуҙы (тапшырыуҙы) тәҡдим итә.

Галерея

4 миҙгел
Кальцоне
Cтромболи
Израиль пиццаһы-маца
Ҡытай (Гонконг)
Аҡ бәшмәк менән (Бали)
Картуф менән (Дания)
Ҡыҫала һәм салат менән
Цукини менән
Вегетариан пиццаһы сыр менән
Вегетариан пиццаһы рукола менән
Шпинат менән
Вафли пиццеле
Бәшмәк пиццаһы
Ҡара ҡамырҙа пицца
Рим пиццаһы
Пицца ролл
Пицца-десерт

Иҫкәрмәләр

↑ Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ]. 2003-01-15 (билдәһеҙ).
↑ Riciniello, Salvatore. Codice diplomatico gaetano Vol. 5: Carte 258-334 Anni 1086-1140. — Graficart, 2002.
↑ Redazione. Классическая итальянская пицца на натуральных дрожжах (закваске) (билдәһеҙ). www.nonsprecare.it (8 май 2014). Дата обращения: 4 сентябрь 2014. Архивировано 4 сентябрь 2014 года.
↑ Braimbridge, Sophie; Glynn, Joanne Food of Italy. — Murdoch Books, 2005. — P. 167. ISBN 1740454642

Өҙөмтә хатаһы: <references> билдәләнгән "heri" исемле <ref> тамға алдағы текста ҡулланылмай.

Әҙәбиәт

(фр.) Pizza // Larousse gastronomique. — P.: Larousse, 1997. — С. 807. — 1215 с.
Крысин Л. П. Пицца // Толковый словарь иноязычных слов. — 2-е изд., доп. — М.: Русский язык, 2000. — С. 535. — 856 с. — (Б-ка словарей рус. яз.).:
ПИЦЦА, ы, ж. (итал. pizza < итал. pizzicare быть острым). Традиционное итальянское блюдо: тонкая лепёшка из теста с запечёнными на ней под соусом кусочками мяса, сыра, овощей и др.
Похлёбкин В. В. Пицца // Кулинарный словарь. — М.: Издательство «Э», 2015. — С. 290. — 456 с. — 4000 экз. — ISBN 978-5-699-75127-3.
Пицца // Словарь иностранных слов / Отв. ред. В. В. Бурцева, Н. М. Семенова. — 4-е изд. стер. — М.: Русский язык-Медиа, 2007. — С. 512. — 817 с.

[1] Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ]. 2003-01-15 (билдәһеҙ).

[2] Riciniello, Salvatore. Codice diplomatico gaetano Vol. 5: Carte 258-334 Anni 1086-1140. — Graficart, 2002.

[3] Redazione. Классическая итальянская пицца на натуральных дрожжах (закваске) (билдәһеҙ). www.nonsprecare.it (8 май 2014). Дата обращения: 4 сентябрь 2014. Архивировано 4 сентябрь 2014 года.

[4] Braimbridge, Sophie; Glynn, Joanne Food of Italy. — Murdoch Books, 2005. — P. 167. ISBN 1740454642

[1]

[2]

[3]

[4]