Синеус һәм Трувор
| Синеус һәм Трувор | |
 | |
| Ҡатнашыусылар һаны | 2 |
|---|---|
 Синеус һәм Трувор Викимилектә | |
Синеус һәм Трувор — Новгородҡа кенәзлеккә саҡырылған варяг Рюриктың легендар ағалы-ҡустыһы. Традицион йылъяҙма версияһына ярашлы («Повесть временных лет») 862 йылда Рюрик Новгород ҡалаһында, Синеус — Белоозерола, Трувор — кривичтар ерендә, Изборскта кенәз була; ике йылдан һуң Синеус һәм Трувор вафат була, һәм Рюрик власты яңғыҙ ҡабул итә.
Тарихнамә
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Никон йылъяҙмаһында яҙылған: Н.Т. Беляев т. һәм А.В. Мошин[1] гипотезаһына ярашлы, авторлығы шулай уҡ ул ҡайһы бер тикшеренеүселәр тарафынан ([2]В. Я. Петрухин, И. Н. Данилевский, Е. В. Пчелов, Е. А. Шинаков) Г.З. Байерға ҡайтарып ҡалдырыла[3][4], быны тарихсы Б.А. . Рыбаков та хуплай, «Синеус» исеме иҫке швед һүҙен боҙоп «үҙенең ырыу» (швед. sine hus), ә «Трувор» — «тоғро дружина» (швед. thru varing) тигәнде аңлата. Шулай итеп, Рюрик үҙенең ике ағалы-ҡустыһы менән түгел, ә үҙенең нәҫеле менән кенәзлек итергә килә[5]. Шуға күрә күп тарихсылар әйтеүенсә, Нестор Летописец "Повесть временных лет" тексын яҙыуҙа иртәрәк, әлегә билдәһеҙ булған, швед сығанаҡтары менән файҙаланған, һәм шул уҡ ваҡытта тәржемә яһамай, һүҙҙәрҙе транскрипциялаған.
Бынан тыш, легенда тураһында һөйләне, нисек өс ағаһы батшалыҡ төҙөй, һәм уларҙың береһе батша булып киткән, күп кенә халыҡтарҙың йәшәү, киләсәк тураһында легенда менән башланды Пердикка батшалыҡ иткән Боронғо Македония килеүе беҙҙең эраға тиклемге viii быуат э.
Өҫтәүенә Синеус 862 йылдан 864 йылға тиклем Белозеро кенәзе була алмаған, сөнки Белозеро ҡалаһы тарихы X быуат уртаһынан ғына башлана[6][7] , һәм Новгород, В.Л. Яниндың археологик тикшеренеүҙәре буйынса, X быуат уртаһынан да алдараҡ түгел барлыҡҡа килә.
Рюрик, Синеус һәм Трувор, Д.С.Лихачеф фекеренсә, Новгород йылъяҙмасыһы уйы буйынса, Киев өсөн Кий, Щек һәм Хорив кеүек Новгородтың «мистик тоҡом башлығы» булған.
Хәҙерге ваҡытта алдынғы скандинавист-филолог Е.А. Мельникова Синеус һәм Трувор исемдәренең «үҙ нәҫеле» һәм «тоғро дружина» кеүек интерпретацияһының тулы нигеҙһеҙлеген раҫлай. Уның фекеренсә, боронғо скандинавтар теле менән таныш булмаған тарихсылар араһында ғына бындай версия раҫлана алған, сөнки был "фразалар" ябай морфология һәм боронғо скандинав телдәренең синтаксисы нормаларына, шулай уҡ «нәҫел, тыуған-ырыу» һәм «дружина» мәғәнәһе булмаған hus һәм vaeringi һүҙҙәр семантикаһына тап килмәй. XIX быуат уртаһында уҡ А. А. Куник һәм һуңғараҡ Н. Т. Беляев Синеус һәм Трувор йылъяҙма исемдәренең сығышын Signjótr һәм Þórvar[ð]r боронғо скандинав сығышлы булыуын иҫбатлай. Е. А. Мельникова был исемдәр рунистик яҙмаларҙа һәм исланд антропонимиконда яҡшы билдәле булыуын күрһәтә. Шулай итеп, "Повесть временных лет" тексында Синеус менән Трувор шәхси исемдәргә ҡараған[8]. Улай ғына ла түгел, В В. Фомин, Г З. Байер бындай оҡшашлыҡтарҙы үткәрмәй, буталсыҡты бында В. Я Петрухин индерә, ул Л М. Пятецкий телгә алған Готлиб Зигфрид Байер менән бер ҡасан да булмаған ғалим Иоганн Готфрид Байерҙы бутай[2].
Фольклор
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Эстон фольклорында өс ағай - ҡәрҙәш, крәҫтиәндәрҙең улдары: Рахуриккуя (эст) тураһында әкиәт бар. Rahurikkuja - донъяны боҙоусы, Синиус (эст). Siniuss - күк йылан) һәм Труувар (эст. Truuvar - тоғро хеҙмәтсе). Сюжет буйынса, ағай - ҡәрҙәштәр бөйөк батырлыҡ һәм ҡаһарманлыҡ күрһәткән һәм һуңынан сит илдәрҙә хакимлыҡ иткән[9].
Хәтер
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Трувор һәм Синеус хөрмәтенә "Викинг Трувор" (Рәсәй) һәм «Вікінг Сінеус» (Украина) йылға круизлы теплоходтары атала
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Призвание варягов
- Норманская теория
- Труворов крест
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Сахаров А. Н. Изгнание норманнов из русской истории. Выпуск 1. Глава третья. Почему норманисты изгоняют Синеуса и Трувора из русской истории?
- ↑ 2,0 2,1 Фомин В. В. Варяги и Варяжская Русь. М., 2005. С. 226.
- ↑ Гринев Н. Н. Легенда о призвании варяжских князей (об источниках и редакциях в Новгородской первой летописи) // История и культура древнерусского города. — М., 1989. С. 31—43.
- ↑ Пчелов Е. В. Монархи России. Олма медиа групп, 2003
- ↑ Аналогичная картина имела место и у других историков в другие времена, не знавших достаточно хорошо чужой язык, как, например, было в «Памятных сведениях» у Монтесиноса, транскрибировавшего название с языка кечуа на испанский, но не осуществившего перевод слов, из чего получился Третий перуанский царь Huanacaui Phirua, вместо развернутой цитаты-определения; то есть, как в случае с Трувором и Синеусом, имела место техническая ошибка переводчика.
- ↑ Захаров С. Д. «Исследования средневекового Белоозера» (Археологические открытия. 1991—2004 гг. Европейская Россия — Отв. ред. Н. А. Макаров)
- ↑ Захаров С. Д. Белоозеро на начальных этапах становления Древнерусского государства (Из сборника материалов Международной научной конференции «Северная Русь и проблемы формирования Древнерусского государства», состоявшейся в городах Вологда, Кириллов и Белозерск 6—8 июня 2012 г.)
- ↑ Мельникова Е. А. Рюрик, Синеус и Трувор в древнерусской историографической традиции // Древнейшие государства Восточной Европы. 1998 г / Отв. ред. Т. М. Калинина. — М.: Восточная литература РАН, 2000. — С. 148—149. — 1000 экз. — ISBN 5-02-018133-1.
- ↑ Kampmaa M. Majaussi kaswandikud. Tähelepanemise wäärt Eesti muinasjutt (эст.) // Sakala. — Tartu, 9 juuni 1890. — № 20. — L. 3.