Сәпсек

Сәпсек
Аҡ сәпсек Тау сәпсеге Һары сәпсек Һары сәпсек
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Хайуандар Суб-батшалыҡ:  Эуметазойҙар Тип/Бүлек:  Ике яҡлы - симметриялы Суб-тип:  Икенсел ауыҙлылар Тип:  Хордалылар Клад:  Баш һөйәклеләр Суб-тип:  Умыртҡалылар Инфратип:  Башһөйәклеләр Супер-класс:  Дүрт аяҡлылар Класс:  Ҡоштар Ярым класс:  Яңы аңҡаулылар Отряд:  Турғай һымаҡтар Ярым отряд:  Һайраусы турғайҙар Ғаилә:  Сәпсек һымаҡтар Ырыу:  Сәпсектәр
Халыҡ-ара фәнни исеме
Motacilla Linnaeus, 1758
Викитөркөмдә Систематика рәсем эҙләү рәсемдәр

Сәпсектәр (лат. Motacilla) — турғай һымаҡтар отрядына ҡараған ҡоштар ғаиләһе.

Тасуирлама

Турғай һымаҡтар ғаиләһенең башҡа ағзаларынан айырмаһы сағыштырмаса аҙ. Оҙонса тар, тура ҡырҡылған ҡойроғоноң ике урта ҡауырһыны ситкеләренән бер аҙ оҙонораҡ; 1-се ҡағыу ҡауырһыны 2-се һәм 3-сөһөнә ҡарағанда ҡыҫҡараҡ; артҡы бармағының бер аҙ бөгөлгән тырнағы бармаҡтан ҡыҫҡараҡ.

Йәшәү рәүеше

Сәпсектәр — күсеп йөрөүсе ҡоштар.

Күпселек сәпсектәр һыу янында айырым ғаиләләр йәки бәләкәй төркөмдәр менән тора; ерҙә йәки ағас ҡыуыштарында сәпсектәр оя ҡора.

Күпселек ваҡ ҡоштарҙан айырмалы рәүештә, ул ергә һикереп түгел, ә йүгереп хәрәкәт итә.

Туҡланыуы

Сәпсектәр ғаиләһенең башҡа вәкилдәре кеүек үк, сәпсектәр ҙә тик бөжәктәр, шул иҫәптән осоп барған энәғараҡтар менән генә туҡлана.. Бөжәктәргә һунар иткәндә, сәпсектәр ер өҫтөндә артҡа һәм алға шәп йүгерә, туҡталыштар ваҡытында оҙон ҡойроғон өҫкә һәм аҫҡа сайҡай (ҡойроғон һелкетә). Һуңғы үҙенсәлеге сәпсектәрҙең исемен аңлата.

Аҡ сәпсектең себештәре

Үрсеү

Йәйгә 1 йәки 2 тапҡыр йомортҡа һала, күпселектә 5—6 сыбар төҫлө йомортҡанан тора. Һоро һәм һары, шулай уҡ ҡара һәм аҡ төҫтәр өҫтөнлөк итә.

Таралыуы

Күпселек төрҙәре Европала осрай. Һары сәпсектәрҙе ҡайһы берҙә айырым төргә (Budytes) бүлеп йөрөтәләр. Урта һәм Төньяҡ Рәсәйҙә кеше торлағы янында үҙҙәрен иркен тотҡан ябай төр — аҡ сәпсек(Motacilla alba). Ул аҫтан аҡ; башы өҫтән (аҡ маңлайынан башҡа), тамағы һәм ҡойроғоноң урта ҡауырһындары — ҡара төҫтә. Йәйен стена ярыҡтарында, күпер аҫтындағы киртләстәрҙә, тупраҡ уйымдарында, ағас һәм ҡыуаҡ тамырҙары аҫтында һәм урындарға 2 тапҡыр оя ҡора. Үргән кәүшәк ояһына йөн киҫәктәре һәм сәстәр түшәлә. Көҙөн күсеү өсөн ҙур көтөүҙәргә йыйыла.

Төрҙәре

Төркөмгә 13 төрө инә:

• Motacilla feldegg (Michahelles, 1830) — Черноголовая трясогузка
• Motacilla aguimp Dumont, 1821 — Пегая трясогузка
• Motacilla alba Linnaeus, 1758 — Белая трясогузка
• Motacilla capensis Linnaeus, 1766 — Капская трясогузка
• Motacilla cinerea Tunstall, 1771 — Горная трясогузка
• Motacilla citreola Pallas, 1776 — Желтоголовая трясогузка
• Motacilla clara Sharpe, 1908 — Длиннохвостая трясогузка
• Motacilla flava Linnaeus, 1758 — Жёлтая трясогузка
• Motacilla flaviventris Hartlaub, 1860 — Мадагаскарская трясогузка
• Motacilla grandis Sharpe, 1885 — Японская трясогузка
• Motacilla lugens Gloger, 1829 — Камчатская трясогузка
• Motacilla madaraspatensis J. F. Gmelin, 1789 — Белобровая трясогузка
• Motacilla tschutschensis