Төнгәк (Тол ҡушылдығы)
| Төнгәк | |
|---|---|
| Характеристика | |
| Оҙонлоғо | 22 км |
| Һыу ағымы | |
| Тамағы | Тол |
| · Урынлашыуы | һул ярына тамағынан 59 км өҫтәрәк |
| · Координаталар | 56°45′46″ с. ш. 55°23′31″ в. д.HGЯO |
| Урынлашыуы | |
| Һыу бассейны | |
| Ил |  Рәсәй Федерацияһы
|
| Регион | Пермь крайы |
| РДҺР | 10010101012111100014790 |
Төнгәк — Рәсәйҙәге йылға. Пермь крайы Барҙы районы[1] биләмәләрендә аға. Тол йылғаһының һул ярына тамағынан 59 км өҫтәрәк ҡушыла. Оҙонлоғо — 22 км. Төнгәк атамаһы йылғанан ауылға ла күскән.
Топонимикаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Борон Төнгәк тораҡ урынына яҡын кескәй Бейектүбә ауылы булған. XX быуат башында ул ауылдан халыҡ Төнгәккә[2] күсенгән.
— «Төндөк» (башҡ. Төнгүк, Töngük, Төңгөк). Бер яҡтан, башҡорт телендә — сағыраҡ, ҡырғыҙ телендә «түндүк» — тирмәнең түбәһенә түңәрәккә урынлаштырылған рәшәткәле сатраш кеүек конструктив элемент. Көмбәҙҙең ҡабырға элементтарын — уыҡтарҙы тотоп тороу һәм уйым аша ҡояш нуры үтерлек һәм усаҡ төтөнө сығарыу маҡсатында эшләнгән.
— Ҡуйы урман эсендә йылға аға. Ул төн кеүек йәки төнгүк ҡараңғы булып күренә.
Һыуҙарын Төнгәк йылғаһына ҡойоусы «Изге шишмә» (халыҡ уны «Раҡы шишмә» тип йөрөтә), «Иреү шишмә» бар.
«Иреү шишмә» (туңмай торған шишмә — инеш көҙгөһө бер ваҡытта ла туңмай).
«Изге шишмә» — был шишмәнең һыуы шифалы дауалау сифатына эйә тигән риүәйәт йәшәй. Төнгүк йылғаһына ҡойоусы барлығы 4 инеш тикшерелгәнк[3].
Һыу реестры мәғлүмәттәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Рәсәй дәүләт һыу реестры мәғлүмәте буйынса йылға Кама һыу бассейны округында урынлашҡан, һыу хужалығы участкаһы — Кама йылғаһы Кама ГЭС-ынан Воткин һыуһаҡлағысына тиклем. Бәләкәй йылға бассейны (йылға эске бассейны) — Кама ҡушылдыҡтары бассейны, Ағиҙел ҡушылғанға тиклем, йылға бассейны — Кама[4].
Һыу ресурстарының федераль агентлығы тарафынан әҙерләнгән Рәсәй Федерацияһы территорияһын һыу хужалығы буйынса районлау геоинформация системаһы мәғлүмәттәре буйынса[4]:
- Дәүләт һыу реестрында һыу объектының коды — 10010101012111100014790
- Гидрологик өйрәнеү (ГӨ) буйынса коды — 111101479
- Бассейн коды — 10.01.01.010
- ГӨ буйынса томы — 11
- ГӨ буйынса сығарылыш — 1
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап. 2009, 615 с.
- Асфандиярова К. М. История башкирских сел Пермской и Свердловской областей. Кн.8. Уфа: Китап, 1999. — 256 с.
- Кулбахтин Н. М. Из истории гайнинских башкир. — Уфа: Китап, 1996. — 64 с.
- Черных А. В., Урстемирова Л. И., Моргун Д. Ф., Плюхин А. А., Мулланурова Д. Д. Тулвинские татары и башкиры. Институт истории и археологии УрО РАН, Пермский государственный педагогический университет. — Пермь, 2004. — 456 с. + Вкл. (36 с.)
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы 2015 йыл 26 май архивланған.
- Төнгүк, Төңгөк(недоступная ссылка)
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Был гидрология буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып 
Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ