Эстәлеккә күсергә

Һауа

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте

Һауа — кеше, хайуан һәм үҫемлектәрҙең тереклеге өсөн кәрәк булған, күбеһенсә азот менән кислородтан торған ерҙең атмосфераһындағы газдар ҡатнашмаһы[1]; Ерҙең атмосфераһы газдарының тәбиғи ҡатнашмаһы (ҡатнашмала күпселеге азот һәм кислород — 98-99 %; углекислый газ, һыу, водород һәм башҡалар).

Һауанан инерт газдар алалар (гелий, неон, аргон, криптон, ксенон, радон, унуноктий).

1754 йылда Джозеф Блэк эксперимет аша һауа бер матдә түгел, ә төрлө газдар ҡатнашмаһы булыу иҫбатлай[2].

Һауа составы:
Матдә билдәһе күләм буйынса, % ауырлыҡ буйынса, %
Азот N2 78,084 75,50
Кислород O2 20,9476 23,15
Аргон Ar 0,934 1,292
Углекислый газ CO2 0,0314 0,046
Неон Ne 0,001818 0,0014
Метан CH4 0,0002 0,000084
Гелий He 0,000524 0,000073
Криптон Kr 0,000114 0,003
Водород H2 0,00005 0,00008
Ксенон Xe 0,0000087 0,00004

,

Һауа составы тауҙарҙа айырыла: кислород азоттан ауырыраҡ, шуға бейеклеккә күтәрелгән һайын кислород кәмей.

Физик үҙенсәлектәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Һауаның физик үҙенсәлектәре :
Параметр мәғәнә
Уртаса сағыштырма моляр массаһы 28,98 г/моль
уртаса сағыштырма йылы һыйышлығы, үҙгәрмәүсән баҫымлыҡта cp 1,006 кДж/(кг•К)
уртаса сағыштырма йылы һыйышлығы, үҙгәрмәүсән күләмдә cv 0,717 кДж/(кг•К)
адиабата 1,40
тауыш тиҙлеге, нормаль шарттарҙа 331 м/с (1193 км/ч)[3]
0—100 °C температурала температура киңәйтеүе 3,67·10−3 1/К
нормаль шарттарҙа динамик үҙлелеге 17,2 мкПа•с
һыуҙа иреүсәнлек 29,18 см3
Нормаль шарттарҙа яҡтылыҡ һыныуы 1,0002926
яҡтылыҡ һыныуы үҙгәреү коэффициенты 2,8·10−9 1/Pa
молекуланың уртаса поляризациялау 1,7·10−30
Сатерленд константаһы Sat 171·10−7

Фридрих Вильгельм Ницше һауа тураһында иң юғары һәм йоҡа материя тип яҙҙы. Һауа – азатлыҡ символы [4][5] [6].

  1. Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З.Г.Ураксина, 2005)
  2. Ҡалып:Книга:Science. A History (1543-2001)
  3. Скорость звука // Физическая энциклопедия / под. ред. А. М. Прохорова. — М.: «Советская энциклопедия», 1988. — Т. 4.
  4. Ковальчук Т. Ю. Структура художественного пространства в лирике Д. С. Мережковского 1880-1900-е годов 2015 йыл 18 ғинуар архивланған. // Вестник Челябинского государственного университета. Филология. Искусствоведение. — Вып. 49.— 2010. — № 34 (215). — С. 58
  5. Энциклопедия символов, знаков, эмблем. / авт.-сост. В. Андреева и др. — М. : МИФ : АСТ, 2001. — С. 96-97.
  6. Воздух 2014 йыл 31 июль архивланған. // Символы, знаки, эмблемы: Энциклопедия / авт.-сост. В. Э. Багдасарян, И. Б. Орлов, В. Л. Телицын; под общ. ред. В. Л. Телицына. — 2-е изд. — М.: ЛОКИД-ПРЕСС, 2005. — 494, [1] с., [16] л. цв. ил.