Доситей Обрадович
| Доситей Обрадович | |
| сер. Доситеј Обрадовић | |
 | |
| Исеме |
Димитрий Обрадович |
|---|---|
| Тыуған көнө | |
| Вафат булған көнө | |
| Ил | |
| Автограф |
|
 Доситей Обрадович Викимилектә | |
Досифей (серб. Доситеј), донъяуи исеме Димитрие Обрадович, серб. Димитрије Обрадовић) — Беренсе серб ихтилалы осорондағы серб мәғрифәтсеһе һәм реформаторы, Сербияның беренсе мәғариф министры. Философик йырҙар, нәсихәтле әҫәрҙәр авторы, тәржемәсе мәҫәлдәр тәржемә итә. Беренсе булып халыҡ телендә яҙған. Серб халҡы азатлыҡ көрәше тураһында патриотик шиғырҙар авторы.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1742 йылда Габсбургтар тәхете идара иткән Австрия монархияһы (хәҙер Румыния) территорияһында, Банатта, Чаково ауылында һөнәрсе (жудец) Тимиш ғаиләһендә тыуған.
Төп мәктәптә уҡығанда дин мәсьәләләре менән ҡыҙыҡһына, һәм атаһы үлгәндән һуң Ново-Хопово монастырындағы Фрушка тауына китә, әммә Доситей монахлыҡ тормошо һәм монахлыҡ ҡәрҙәшлеге менән яҡынданыраҡ таныша, уларҙың уй-фекерҙәре, идеялары үҙенекенә тап килмәүен аңлай. Өс йыл монахлыҡ тормошонан һуң монастырҙан китә һәм Европа буйлап сәйәхәт итә башлай.
Доситей Обрадович Балканды ярымутрауын һәм Бәләкәй Азияны урап сыға тиерлек, һуңынан Италияла, Германияла, Францияла, Англияла, Австрияла һәм Рәсәйҙә була. Өс йыл буйы ул Смирнала (Измир) грек дини мәктәптәренең береһендә, шулай уҡ Керкира (Корфу) утауында уҡыған, унда грек телен, шулай уҡ грек әҙәбиәтен һәм философияһын яҡшы өйрәнгән. 1787 йылда, рус-төрөк һуғышы (1787-1792) башланғас, ошо мәктәпте ҡалдырырға тура килә. Шунан һуң ул Далмацияла йәшәй, унда Книн мәктәптәренең береһендә, ә һуңынан Задарҙа һәм Триестала уҡыта. Триестан Доситей Обрадович Венаға күсеп килә, унда алты йыл буйы йәшәй, немец телен һәм немец мәҙәниәтен өйрәнә. Тел уҡытыусыһы булараҡ Венанан Карловцыға һәм Молдоваға юллана. Һаллела (Саксония-Анхальт), шулай уҡ һуңыраҡ Лейпцигта философияны өйрәнгән. 1783 йылда тәүге хеҙмәтен - «Тормош һәм мажаралар»ын нәшер итә.
Беренсе серб ихтилалы башланыуын ул Триеста ҡаршылай. Обрадович тәүгеләрҙән булып баш күтәреүселәр өсөн иғәнәләр йыйыуҙы ойоштора, һуңынан баш күтәреүселәр һәм Рәсәй араһында төрлө конфиденциаль миссиялар башҡара һәм, ниһайәт, Сербияға күсә. Үҙ заманының иң мәғрифәтле серблы булараҡ, Сербияның беренсе мәғариф министры була, мәктәптәр ойоштора, Карагеоргийҙың шәхси секретары һәм советнигы булып китә
1810 йылда Сербияла тәүге Белград руханиҙар семинарияһын булдырған.
1811 йылда Белградта вафат булған, Изге Михаил соборы (Саборная церковь) алдында ерләнгән. Уның кәүҙәһе ике тапҡыр тынысһыҙландырылған: 1837 йылда яңы Собор сиркәүе төҙөлгәндән һуң (иҫке сиркәү һүтелә) һәм 1897 йылда, уның ҡәберен Вук Караджич ҡәбере янында ҡуйылғандан һуң, уның кәүҙәһе быйыл Венанан күсерелә.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- [ Обрадович Доситей] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
- Ҡалып:ПЭ