Эстәлеккә күсергә

Ҡурған өлкәһе

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ҡурған өлкәһе
Байраҡ[d]Герб[d]
Нигеҙләү датаһы 6 февраль 1943[1]
Рәсем
Донъя ҡитғаһы Азия
Дәүләт  Рәсәй[2]
Административ үҙәк Ҡурған
Административ-территориаль берәмек Рәсәй[3]
Сәғәт бүлкәте YEKT һәм Азия/Екатеринбург[d][4]
Геомәғлүмәттәр Data:Russia/Kurgan Oblast.map
Хөкүмәт башлығы Вадим Михайлович Шумков[d][5]
Закондар сығарыу органы Курганская областная дума[d]
Халыҡ һаны 753 002 кеше (2024)
Административ рәүештә бүленә Әлмән районы (Ҡурған өлкәһе)[6], Белозерский муниципальный округ[d][6], Варгашинский муниципальный округ[d][6], Далматовский муниципальный округ[d][6], Звериноголовский муниципальный округ[d][6], Каргапольский муниципальный округ[d][6], Ҡатай районы (Ҡурған өлкәһе)[6], Кетовский муниципальный округ[d][6], Ҡуртамыш районы[6], Лебяжье муниципаль округ[d][6], Макушин районы[6], Мишкә районы (Ҡурған өлкәһе)[6], Мокроусовский муниципальный округ[d][6], Петуховский муниципальный округ[d][6], Половинский муниципальный округ[d][6], Притобольный муниципальный округ[d][6], Сафакүл районы (Ҡурған өлкәһе)[6], Целинный муниципальный округ[d][6], Частоозерский муниципальный округ[d][6], Шадринск районы[d][6], Шатровский муниципальный округ[d][6], Шумихинский муниципальный округ[d][6], Щучье районы[6], Юрғамыш районы[6], Городской округ город Курган[d][6] һәм Шадринск ҡалаһы ҡала округы[d][6]
Сиктәш Силәбе өлкәһе, Свердловск өлкәһе, Төмән өлкәһе, Төньяҡ Ҡаҙағстан өлкәһе[d] һәм Ҡуштанай өлкәһе[d]
Алыштырған Силәбе өлкәһе
Ҡулланылған тел урыҫ теле
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Ленин ордены
Майҙан 71 488 км²
Рәсми сайт kurganobl.ru
Урынлашыу картаһы
Һәйкәлдәр исемлеге список объектов культурного наследия России в Курганской области[d]
Тема иҡтисады экономика Курганской области[d]
Номер тамғаһы коды 45
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Категория:Ҡурған өлкәһендә ерләнгәндәр
Карта
 Ҡурған өлкәһе Викимилектә

Ҡурған өлкәһе — Рәсәй Федерацияһы өлкәһе, Урал федераль округына инә. 1943 йылдың 6 феврелендә ойошторолған. Составында 24 район, 9 ҡала, 6 ҡала тибындағы ҡасаба.

Географияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Көнбайыш-Себер тигеҙлегенең көньяғында урынлашҡан. Свердловск өлкәһе, Силәбе өлкәһе, Төмән өлкәһе һәм Ҡаҙағстан менән сиктәш. Үҙәге — Ҡурған ҡалаһы. Майҙаны — 71 мең км2.

Халҡы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Халҡы — 0,9 млн кеше, шул иҫәптән 12,3 мең башҡорт (2010). Халҡының уртаса тығыҙлығы — 12,7 кеше/км2. Халҡының тәбиғи кәмеүе — 2,8 мең кеше. Урбанизация — 54,6 %; ҙур ҡалалары — Ҡурған һәм Шадринск. Иҡтисади әүҙем халҡының һаны — 473 мең кеше. Миграция иҫәбенә кәмеүе — 4,2 мең кеше. Милли составы (%): урыҫтар — 90, татарҙар — 1,9, башҡорттар — 1,4. Ҡурған өлкәһе башҡорттары Урал аръяғы башҡорттарына ҡарай.

Билдәле шәхестәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

16 быуат уртаһына тиклем Ҡурған өлкәһенең хәҙерге биләмәләре Себер ханлығында була, уға Уралдың көнсығыш битләүҙәрендә, Иҫәт, Мейәс, Уй ылғалары буйында йәшәгән башҡорттарҙың ерҙәре инә. Башҡортостандың Урыҫ дәүләтенә ҡушылыуынан һуң Себер даруғаһының Ҡатай, Ҡалмаҡ һәм Һарт улустары, 1919 йылға тиклем — Силәбе өйәҙе, 1919—22 йылдар — Ялан кантоны, 1943 йылда өлкәнең Әлмән һәм Сафакүл райондары башҡорттар айырыуса тупланып йәшәгән территориялар иҫәбенә инә.

Власть тармаҡтары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡурған өлкәһе Уставына ярашлы, дәүләт власы суд, башҡарма һәм ҡанундар сығарыу йүнәлештәренә бүленә.

Башҡарма власть

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Ҡурған өлкәһе Губернаторы — өлкә башлығы һәм төбәктең иң юғары вазифалы кешеһе[8]. Ҡурған өлкәһе Хөкүмәте етәксеһе. Ҡурған өлкәһе Хөкүмәте статусы һәм хоҡуғы Ҡурған өлкәһе Уставы менән билдәләнгән.

Суд власы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡурған өлкәһе суд системаһы составында:

  • Ҡурған өлкәһе суды, Рәсәй Юғары судының түбәнге инстанция суды
  • Ҡурған өлкәһе арбитраж суды, Рәсәй Юғары судының түбәнге инстанция суды

Закондар сығарыу власы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Өлкә Парламенты — Ҡурған өлкәһе думаһы.

Административ ҡоролошо

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Өлкәлә 24 муниципаль район һәм 2 ҡала округы бар.

Муниципаль райондар
Ҡурған өлкәһенең административ ҡоролошо
  1. Әлмән районы
  2. Белозерский районы
  3. Варгаши районы
  4. Далмат районы
  5. Звериноголовский районы
  6. Каргаполье районы
  7. Ҡатай районы
  8. Кетов районы
  9. Ҡортамыш районы
  10. Лебяжье районы
  11. Маҡуш районы
  12. Мишкин районы
  13. Мокроус районы
  14. Петухов районы
  15. Половинское районы
  16. Тубыл яны районы
  17. Сафакүл районы
  18. Сиҙәм (Целинный) районы
  19. Частоозерье районы
  20. Шадрин районы
  21. Шатров районы
  22. Шумиха районы
  23. Щучье районы
  24. Юрғамыш районы
Ҡала округттары
  1. Шадринск
  2. Ҡурған

Башҡортостан менән Ҡурған өлкәһе араһында хеҙмәттәшлек

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Башҡортостан м‑н Ҡурған өлкәһе араһында Гуманитар өлкәлә хеҙмәттәшлек итеү тураһында килешеүгә (1995), Дуҫлыҡ һәм хеҙмәттәшлек т‑да килешеүгә (1998), Сауҙа‑иҡт., фәнни‑техник, соц. һәм мәҙәни хеҙмәттәшлек т‑да килешеүгә (2006) ҡул ҡуйылған. Башҡортостан һәм Ҡурған өлкәһе араһында сауҙа әйләнеше 2006 йылда 1485,8 млн һум тәшкил иткән. Башҡорттарҙың йәмәғәт берекмәләре, 18 башҡорт фольклор, шул иҫәптән өс балалар коллективы эшләй. 1995 йылдан башлап өлкә радиоһында башҡорт телендә ай һайын «Тыуған яҡ» тапшырыуы сыға. Райондың 17 мәктәбендә (7‑һендә башҡорт теле мотлаҡ уҡытыла торған предмет булараҡ өйрәнелә) башҡорт халҡының тарихы һәм әҙәбиәте буйынса факультативтар, түңәрәктәр ойошторола. Әлмән районы Тәңрекүл урта мәктәбе башҡорт телен, мәҙәниәтен, тарихын өйрәнеү буйынса методик үҙәк итеп билдәләнгән.

2005 йылдан башлап Башҡортостан һәм Ҡурған өлкәһе ғилми һәм медицина учреждениелары араһында үҙ‑ара хеҙмәттәшлек үҫешә, атап әйткәндә, Ҡурған ҡалаһындағы академик Г. А. Илизаров исемендәге «Тергеҙеү травматологияһы һәм ортопедияһы» Рәсәй ғилми үҙәге Башҡортостандың медицина учреждениеларына консультатив һәм методик ярҙам күрһәтә. Ҡурған өлкәһендә тыуған Ғ. С.Ғәлиуллина, Ш. Ә.Манатов, Д. П.Соколов, Ғ. Ғ.Тағанов һ.б. эшмәкәрлеге Башҡортостан менән бәйле.

Башҡортостан менән Ҡурған өлкәһе иҡтисад өлкәһендә төбәк-ара бәйләнеште лә йылдың-йылы әүҙемләштерә. 2016 йылдың мартында өлкәнең Ҡортамыш районы менән иҡтисади мәсьәләләрҙе үҫтереү, тарихи һәм мәҙәни мираҫты һаҡлау, байытыу өлкәһендә хеҙмәттәшлек тураһында килешеүгә ҡул ҡуйылды[9].

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ РСФСР (урыҫ): Административно-территориальное деление — Известия советов депутатов трудящихся СССР, 1977. — С. 171. — 511 с. — 57000 экз.
  2. ↑ Шахрай С. М., Алексеев С. С., Собчак А. А., Конституционное совещание Российской Федерации, phaile Конституция Российской Федерации (урыҫ) // Российская газета — Россия: 1993. — Т. 102. — С. 102. — ISSN 1606-5484; 1560-0823
  3. ↑ ОКТМО (урыҫ)
  4. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
  5. ↑ Губернатор Зауралья: «Я благодарен своей стране и своему народу» — 2019.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 6,22 6,23 6,24 6,25 ОКТМО. 179/2016. Уральский ФО
  7. ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Волкова Маргарита Андреевна 2020 йыл 28 октябрь архивланған. (Тикшерелеү көнө: 30 май 2020)
  8. ↑ Губернатор / ПОЛНОМОЧИЯ. Из Устава Курганской области. Правительство Курганской области Официальный сайт (рус.) (Тикшерелеү көнө: 19 март 2016)
  9. ↑ Башҡортостан менән Ҡурған өлкәһе иҡтисади партнерлыҡты үҫтерә — «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2016, 18 март (Тикшерелеү көнө: 19 март 2016)

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ҡурған_өлкәһе&oldid=1275724» битенән алынған