Алабалыҡ (лат. Coregonus) — һөмбаш һымаҡтар отрядына ҡараған балыҡтар ғаиләһе. Европа, Төньяҡ Азия һәм Америка йылғаларында һәм күлдәрендә таралған.
Алабалыҡтың дөйөм атамаһы бор. грек. κόρη "бәбәк " и γωνία «мөйөш» алынған. Был атама балыҡтың ҡайһы бер төрҙәрендә күҙ бәбәге мөйөшлө булыуы менән бәйле бирелгән.
Уларҙың 68-гә яҡын төрө бар, ләкин әлеге ваҡытта төрҙәренең һаны буйынса фекер алышыу бара.
Алабалыҡтарҙың күпселек төрҙәре күлдәрҙә һәм йылғаларҙа йәшәй, әммә бер нисә төрө, шул иҫәптән омуль (C. autumnalis), Беринг диңгеҙе омуле (C. laurettae) һәм Себер сабағы (C. sardinella), анадромлы, йәғни тоҙло һыу менән сөсө һыу араһында күсеп йөрөй.
Кәүҙәһе ҡабырғаларынан ҡыҫылған, эре тәңкә менән ҡапланған, оҙонлоғо 40—55 см, ауырлығы 1—3 кг (күл сабағының ваҡ формаһы ярашлы рәүештә 20—26 см һәм 25—50 г, эреһе 35 см тиклем һәм яҡынса 500 г). Төҫө көмөш төҫлө аҡ, арҡаһы тоноғораҡ. Ауыҙы бәләкәй, өҫкө (алабалыҡта — аҫҡы); яңаҡтары тешһеҙ, уларҙың береһе һиҙелерлек алға һәм өҫкә сығып тора. Ҡойроҡ ҡанаты тәрән уйымлы.
Енси яҡтан 1 йылда йәки һуңыраҡ өлгөрә, алабалыҡ — 4—8 йылда. Көҙ һәм ҡыш айҙарында ыуылдырыҡ сәсә, ыуылдырығы ваҡ, һары төҫтә, ҡырсынташлы-ҡомло ергә һала. Үрсемлелеге — 20—50 мең ыуылдырыҡ, селбәрәләр яҙын, боҙ ирер алдынан сыға. Ғүмер оҙонлоғо — 7—10 йыл.
Зоопланктон, бөжәк балағорттары, моллюскылар, һыу бөрсәләре, балыҡ селбәрәләре менән туҡлана.
Яҡынса 11 төрө билдәле. Төньяҡ Боҙло океан, Атлантик һәм Тымыҡ океандарҙың төньяҡ өлөшө бассейынында йәшәй. Башҡортостанда 3 төрө климатҡа яраҡлаштырылған: күл сабағы, пелядь, ябай алабалыҡ. Башҡортостандың Урал аръяғы күлдәрендә осрай, Рәсәй Федерацияһының Ҡыҙыл китабына индерелгән күл сабағы Асылыкүл һәм Ҡандракүлдә климатҡа яраҡлаштырылған.
- Правдин И. Ф. Сиги водоёмов Карело-Финской ССР. — Петрозаводск: Госиздат Карело-Финской ССР, 1946. — 108 с.: ил.
- Решетников Ю. С. Экология и систематика сиговых рыб. — М., 1980.
- Bernatchez L, Colombani F, Dodson JJ (1991) Phylogenetic relationships among the subfamily Coregoninae as revealed by mitochondrial DNA restriction analysis Journal of Fish Biology 39 (Suppl A):283-290.
- Jump up^ Closs, G.P.; M. Krkosek; J.D. Olden, eds. (2016). Conservation of Freshwater Fishes, p. 8. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-04011-3
- ^ Jump up to:a b Kottelat, M.; and J. Freyhof (2007). Handbook of European Freshwater Fishes. ISBN 9782839902984
- ^ Jump up to:a b Hudson, A.G.; B. Lundsgaars-Hansen; K. Lucek; P. Vonlanthen; and O. Seehausen (2016). Managing cryptic biodiversity: Fine‐scale intralacustrine speciation along a benthic gradient in Alpine whitefish (Coregonus spp.). Evolutionary Applications 10(3). doi:10.1111/eva.12446
- ^ Jump up to:a b Østbye K.; Bernatchez L.; Naesje T.F.; Himberg K.J.; and Hindar K. (2005). Evolutionary history of the European whitefish Coregonus lavaretus (L.) species complex as inferred from mtDNA phylogeography and gill-raker numbers. Mol Ecol. 14(14):4371-4387. doi:10.1111/j.1365-294X.2005.02737.x
- ^ Jump up to:a b Jacobsen M.W.; Hansen M.M.; Orlando L.; Bekkevold D.; Bernatchez L.; Willerslev E.; and Gilbert M.T. (2012). Mitogenome sequencing reveals shallow evolutionary histories and recent divergence time between morphologically and ecologically distinct European whitefish (Coregonus spp.). Mol Ecol. 21(11): 2727—2742. doi:10.1111/j.1365-294X.2012.05561.x
- Jump up^ Ozerov, M.Y.; M. Himberg; T. Aykanat; D.S. Sendek; H. Hägerstrand; A. Verliin; T. Krause; J. Olsson; C.R. Primmer; and A. Vasemägi (2015). Generation of a neutral FST baseline for testing local adaptation on gill-raker number within and between European whitefish ecotypes in the Baltic Sea basin. Journal of Evolutionary Biology 28(5): 1170—1183. doi:10.1111/jeb.12645
- Jump up^ U.S. Fish and Wildlife (2011, revised 2017). Maraena Whitefish (Coregonus maraena).Retrieved 12 April 2018.
- Jump up^ Etheridge, E.C.; C. E. Adams; C. W. Bean; N. C. Durie; A. R. D. Gowans; C. Harrod; A. A. Lyle; P. S. Maitland; and I. J. Winfield (2012). Are phenotypic traits useful for differentiating among a priori Coregonus taxa? Journal of Fish Biology 80: 387—407. doi:10.1111/j.1095-8649.2011.03189.x
- ^ Jump up to:a b Bhat, S.; P.-A. Amundsen; R. Knudsen; K.Ø. Gjelland; S.-E. Fevolden; L. Bernatchez; and K. Præbel (2014). Speciation Reversal in European Whitefish (Coregonus lavaretus (L.)) Caused by Competitor Invasion. PLoS ONE 9(3): e91208. doi:10.1371/journal.pone.0091208
- Jump up^ Turgeon, J.; A. Estoup; and L. Bernatchez (1999). Species Flock in the North American Great Lakes: Molecular Ecology of Lake Nipigon Ciscoes (Teleostei: Coregonidae: Coregonus). Evolution 53(6): 1857—1871. doi:10.1111/j.1558-5646.1999.tb04568.x
- Jump up^ Turgeon, J.; and L. Bernatchez (2003). Reticulate evolution and phenotypic diversity in North American ciscoes, Coregonus ssp. (Teleostei: Salmonidae): implications for the conservation of an evolutionary legacy. Conservation Genetics 4(1): 67-81.
- ^ Jump up to:a b Eshenroder, R.L.; P. Vecsei; O.T. Gorman; D. Yule; T.C. Pratt; N.E. Mandrak; D.B. Bunnell; and A.M. Muir (2016). Ciscoes (Coregonus, subgenus Leucichthys) of the Laurentian Great Lakes and Lake Nipigon. United States Geological Survey. Retrieved 12 April 2018.
- Jump up^ Boguski, D.A.; L. Murray; T.C. Pratt; J.D. Johnson; and J.D. Reist (2016). Patterns of morphological diversity in ciscoes distributed within three of Manitoba’s glacial relict lakes, with reference to Shortjaw Cisco (Coregonus zenithicus). DFO Can. Sci. Advis. Sec. Res. Doc. 2013/107. iv+20 p.
- Jump up^ Froese, Rainer, and Daniel Pauly, eds. (2017). Species of Coregonus in FishBase. December 2017 version.
Ҡалып:Salmoniformes-stub
