Ала ҡаҙ

	Ала ҡаҙ
Фәнни классификация
Домен:	Эукариоттар
Батшалыҡ:	Хайуандар
Суб-батшалыҡ:	Эуметазойҙар
Тип/Бүлек:	Ике яҡлы - симметриялы
Суб-тип:	Икенсел ауыҙлылар
Тип:	Хордалылар
Клад:	Баш һөйәклеләр
Суб-тип:	Умыртҡалылар
Инфратип:	Башһөйәклеләр
Супер-класс:	Дүрт аяҡлылар
Класс:	Ҡоштар
Ярым класс:	Яңы аңҡаулылар
Отряд:	Ҡаҙ һымаҡтар
Ғаилә:	Өйрәктәр
Ярым ғаилә:	Ҡаҙҙар
Триба:	Anserini
Ырыу:	Ҡаҙҙар
Төр:	Ала ҡаҙ
Халыҡ-ара фәнни исеме
	Anser anser (Linnaeus, 1758)
Һаҡлау статусы
	Ҙур хәүеф янамай; IUCN 3.1 Least Concern : 100600378
ITIS	175028
NCBI	8843
EOL	1047334

Aла ҡаҙ йомортҡалары

Ала ҡаҙ (рус. серый гусь) — өйрәктәр ғаиләһенә ҡараған, киң таралған һыу ҡошо.

Таралышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Инә ҡош себештәре менән

Евразияла һәм Африканың Урта диңгеҙ ярҙарында таралған. Башҡортостанда башлыса Баймаҡ, Учалы, Әбйәлил райондарында һәм Ағиҙел менән Кама йылғалары араһында киң таралған.

Ҡылыҡһырлама[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Йорт ҡаҙы ҙурлығында. Парлашып һәм күмәкләшеп йәшәйҙәр. Йорт ҡаҙына оҡшаған. Дөйөм төҫө көрәнһыу һоро. Түшенең аҫ яғында, ҡабырғаларында һәм ҡанаттарында нәҙек аҡ һыҙаттар бар. Ҡойроғоноң өҫтө һәм аҫты аҡ, осо ҡара. Суҡышы һәм күҙҙәре алһыу.

Кәүҙә оҙонлоғо 75—90 см, ауырлығы 2,1—4,5 кг (һирәк — 6 кг тиклем), ҡанаттарының ҡоласы 150—180 см. Ҡауырһын ҡапламы аҡһыл һоро, ҡорһағы ваҡ ҡара таплы. Башы бәләкәй, маңлайында арҡыры аҡ һыҙат бар. Суҡышы йыуан, тоноҡ алһыу, осо аҡ. Муйыны оҙон. Аяҡтары асыҡ ҡыҙыл.

Тауышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Тауышы көслө һәм яңғырауыҡлы: «ҡа-ғаңҡ».

Йәшәү рәүеше[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡамыштан, ҡаты үлән һабаҡтарынан ҡалҡыулыҡтарҙа, түңгәктәрҙә оя ҡора, төбөнә япраҡ, үлән, мамыҡ түшәй. Ояһы ерҙә, ҡамыш араларында. 2—10 аҡ йәки һарғылт аҡ йомортҡа һала. Инә ҡош 27—28 көн баҫа

Ҡамышлы ҙур күлдәрҙә, йылғаларҙа йәшәй. Күсмә ҡош. Бик һирәк осрай. Ите һәм мамығы өсөн аулайҙар.

Туҡланыуы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Көндөҙгө ҡош. Һыуҙа һәм уның тирәһендә үҫкән үҫемлектәр м‑н, көҙөн башлыса бойҙай, борсаҡ, һоло, ҡарабойҙай һ.б. культуралы үҫемлек орлоҡтары менән туҡлана. Үлән, орлоҡ, иген, һыу бөжәктәре менән дә туҡлана.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Лоренц, Конрад. Год серого гуся.
Бейчек В., Штясны К. Птицы. Иллюстрированная энциклопедия. М.: Лабиринт-пресс
Акимушкин И. Мир животных. Птицы, рыбы, земноводные и пресмыкающиеся М.: Мысль 1995
Ганзак Я. «Иллюстрированная энциклопедия птиц». Прага: Артия 1974
Жизнь животных Т.6 Птицы. М.: Просвещение 1986