Башҡорт айырым корпусы
Башҡорт корпусы менән бутамаҫҡа.
| Башҡорт айырым корпусы | |
| Ғәмәлдә булған йылдары | |
|---|---|
| Ил | |
| Бойһонған | |
| Составында |
Башҡорт ғәскәре, Халыҡ армияһы |
| Тип | |
| Берләштерә |
1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы, 2-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы, Ә. Б. Ҡарамышев исемендәге 1-се Башҡорт кавалерия полкы, Ғ. С. Иҙелбаев исемендәге 2-се Башҡорт кавалерия полкы һәм 6-сы Башҡорт уҡсылар полкы |
| Функция |
Башҡортостан автономияһы мәнфәғәттәрен яҡлау |
| Ҡатнашҡан хәрби бәрелештәр | |
| Командирҙары | |
| Билдәле командирҙары | |
| - | |
.svg){kind=small}
Башҡорт айырым корпусы — Рәсәйҙә Граждандар һуғышы ваҡытында Башҡорт армияһының формированиеһы.
Ойошторолоуы һәм тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Башҡорт хәрби советының 1918 йылдың 7 сентябрҙә сыҡҡан фарманына ярашлы Башҡорт айырым корпусы Ырымбур ҡалаһында ойошторолған. 1918 йылдың 17 сентябрендә Халыҡ армияһы ғәскәрҙәренә фарман аша еткерелә. Корпус Башҡорт ғәскәре составына инә, бер үк ваҡытта 1918 йылдың сентябрь уртаһынан — Халыҡ армияһына (Комуч), ә сентябрь айының өсөнсө өлөшөндә — Рәсәй армияһына буйһона.
Корпус составында 1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы, 2-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы, Әмир Ҡарамышев исемендәге 1-се Башҡорт кавалерия полкы, 1918 йылдың октябренән Ғ. С. Иҙелбаев исемендәге 2-се Башҡорт кавалерия полкы һәм 6-сы Башҡорт уҡсылар полкы була. Башҡорт айырым корпусы яугирҙарының һаны 7 800 кеше тәшкил иткән була.
1918 йылдың 25 октябрендә бөтә пехота берләшмәләре һәм частары уҡсылар берләшмәләре һәм частары итеп үҙгәртелә.
1918 йылдың сентябрендә корпустың 1-се һәм 4-се Башҡорт пехота полктары Орск ҡалаһы өсөн алыш алып бара, 1918 йылдың октябрендә 3-сө Башҡорт пехота полкы Сызрань ҡалаһының оборонаһында ҡатнаша, 1918 йылдың октябрь-ноябрь айҙарында 1-се, 2-се, 4-се һәм 5-се Башҡорт пехота полктары, 2-се Башҡорт уҡсылар полкы Аҡтүбә фронтында РККА-ға ҡаршы һуғыша.
1918 йылдың 16 октябрендә КОМУЧ-тың барлыҡ ҡораллы көстәре Юғары баш командующийы штаб начальнигы С. Н. Розанов фарманына ярашлы Башҡорт айырым корпусы тарҡатыла. 1918 йылдың 21 октябрендә корпустың уҡсылар полктары 1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһына әүерелә, ә кавалерия полктары Башҡорт Хөкүмәтенең ҡарамағында ҡала.
1918 йылдың 10 ноябрендә Башҡорт хәрби советының рәйесе Ә. Ә. Вәлидов Башҡорт ғәсҡәренә үҙенең фарманы менән был корпустың дивизияға үҙгәртеп ҡоролоуы тураһында иғлан итә.
Командующийҙары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- генерал-лейтенант[1]Х. И. Ишбулатов.
Наградалары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 2-се Башҡорт пехота полкы «Рәхмәтле Екатеринбургтан — ҡаһарман азат итеүселәргә» яҙыулы байраҡ менән бүләкләнә (1918);
- 4-се Башҡорт пехота полкын Орск ҡалаһында йәшәүселәр байраҡ менән бүләкләй (1918).
| Башҡорт частәренең айырыу билдәләре (1-се Башҡорт пехота полкы), айырыу билдәләре 1918 йылдың июнендә ҡабул ителгән | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Һалдаттар һәм кесе командирҙар | |||||
|
|
|
|
|
|
| Рядовой | Ефрейтор | Бомбардир | Унтер-офицер | Фельдфебель | Подпрапорщик |
| Обер-офицерҙар | Штаб-офицер | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
|
|
|
|
|
| Прапорщик | Подпоручик | Поручик | Штабс-капитан | Капитан | Подполковник | Полковник |
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Багаутдинов Р. О. Участие башкир в Белом движении (1917—1920). — Уфа, 2009.
- Багаутдинов Р. О. Участие белых башкирских национальных частей на Екатеринбургском фронте // II Емельяновские чтения: Материалы Всероссийского научно — практической конференции (Курган, 11 — 12 мая 2007 г.). — Курган: Изд.-во Курганского гос. ун-та, 2007. — 293 с. С. 135—136.
- Национально-государственное устройство Башкортостана (1917—1925): документы и материалы в 4-х томах / сост. Б. Х. Юлдашбаев. — Уфа: Китап, 2002.
- Туракаев И. Башкирские части в гражданскую войну. — Уфа, 1929.
- Башкирский корпус на Востоке России 2014 йыл 3 сентябрь архивланған.
- Войсковое управление Правительства Башкурдистана 2016 йыл 10 ноябрь архивланған.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1918 йылдың октябренә тиклем — генерал-майор.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- А. А. Валидов — организатор автономии Башкортостана. У истоков федерализма в России (1917—1920). Документы и материалы. Ч. 1. / Сост. Н. М. Хисматуллина, Р. Н. Бикметова, А. М. Галеева, Ю. Р. Сайранов. — Уфа: Китап, 2005. — 392 с. — ISBN 5-295-03702-9.
- Таймасов Р. С. Участие башкир в Гражданской войне: книга первая. В лагере контрреволюции (1918 — февраль 1919 гг.). — Уфа, 2009. — 200 с. — ISBN 978-5-7477-2159-3.
- Ярмуллин А. Ш. Башҡорт армияһы тарихынан. — Өфө: Китап, 2012. — 277 с. — ISBN 978-5-295-05503-4.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Таймаҫов Р. С. Башҡорт айырым корпусы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- YouTube сайтында «Башкортостан:становление республики»