Бәсра

Бәсра
ғәр. البصرة‎
Нигеҙләү датаһы	638
Рәсми атамаһы	البصرة
Этнохороним	Basran, بصري һәм بصراوي
Дәүләт	Ираҡ
Административ үҙәге	Басра[d]
Административ-территориаль берәмек	Басра[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+3:00[d]
Халыҡ һаны	1 326 564 кеше (2018)
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	5 ± 1 метр
Туғандаш ҡала	Баҡы, Детройт, Дубай һәм Венеция
Майҙан	181 км²
Рәсми сайт	basra.gov.iq
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of Basra[d]
Бәсра Викимилектә

Бәсра (ғәр. البصرة‎; рус. Басра) — Ираҡтың көньяҡ-көнсығышында урынлашҡан ҡала, илдең төп порты, Шатт-әл-Ғәрәп йылғаһы буйында, Күвейт менән Иран араһында урынлашҡан. Исеме шундай уҡ исемле мөхәфазаның административ үҙәге. Бағдадтан һуң ҙурлығы буйынса икенсе һәм Ираҡта иң күп халыҡлы ҡала, шулай уҡ йәйгеһен температураһы 50 °C градустан юғары булған донъялағы иң эҫе ҡалаларҙың береһе.

Тарихы

Был ҡала Шумерҙың тарихи өлкәһенең бер өлөшө булып тора. Ул Синдбад-диңгеҙсенең тыуған ере һәм Библиялағы Эдем баҡсаһы урынлашҡан тип күҙалланған урындарҙың береһе тип һанала.

Исламға тиклемге дәүерҙә был төбәк ғәрәптәргә Әл-Хариба исеме менән билдәле булған, сөнки боронғо Әл-Харба ҡалаһы эргәһендә урынлашҡан булған. Хәҙерге Бәсра рәсми булмаған күп кенә исемдәр менән атала, шул иҫәптән «Ираҡ әсәһе», «ғәрәп бишеге», «Шәреҡ Венецияһы» тигән атамалары ла бар.

Бәсраға 636 йылда йәки 637 йылда Ғүмәр ибн әл-Хәттаб үҙе яулап алған Месопотамияла ғәрәптәрҙең терәк пункты булараҡ нигеҙ һала.

Климаты

Бәсраның климаты — тропик сүл. Йәйге айҙарҙа, июндән авгусҡа тиклем, Бәсра планеталағы иң эҫе ҡалаларҙың береһе, температура даими +50 °C арта. Ҡышын Бәсраның уртаса температураһы +20 °C тирәһе, әммә ҡайһы берҙә ҡышҡы төндә температура 0°C-тан түбән төшә. Яуым-төшөм йылына 150 мм, башлыса ҡышын була. Юғары дымлылыҡ — ҡайһы берҙә 90%-тан аша — был Фарсы ҡултығына яҡын булыуы менән аңлатыла.

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йыл
Абсолют максимум, °C	27	31	35	41	46	52	51	49	47	46	37	29	54
Уртаса максимум, °C	18	20	24	29	35	38	40	41	39	34	27	21	30,4
Уртаса температура, °C	12,5	15,1	20,1	20,4	27,3	31,6	33,1	30,4	30,3	28,5	22,4	12,7	23,7
Уртаса минимум, °C	7	9	13	17	24	27	27	26	22	18	14	9	17,8
Абсолют минимум, °C	−4	−2	2	8	9	21	22	20	14	7	3	−2	−4
Яуым-төшөм нормаһы, мм	30	20	20	21	10	0	0	0	0	1	20	40	152

Иҫтәлекле урындары

• 
  Шатт-әл-Ғәрәп
• 
  Хәлифә Али мәсете
• 
  Иҫке Бәсра
• 
  Бәсра, 1913 йыл.

Туғанлашҡан ҡалалары

• Ираҡ, Багдад
• Әзербайжан, Баку
• , Дубай
• Иран, Нишапур
• Иордания, Акаба
• АҠШ, Хьюстон

Әҙәбиәт

• Hallaq Wael. The Origins and Evolution of Islamic Law. Cambridge University Press, 2005
• Hawting Gerald R.^[en]. The First Dynasty of Islam: The Umayyad Caliphate AD 661—750. — 2nd ed. — L.; N. Y.: Routledge, 2002. — 176 p. — ISBN 0-415-24072-7. (инг.)
• Madelung Wilferd. «Abd Allah b. al-Zubayr and the Mahdi» in the Journal of Near Eastern Studies 40. 1981. pp. 291—305.
• Vincent Stephen. Into The Red Zone: A Journey Into the Soul of Iraq. ISBN 1-890626-57-0.
• Басра // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Густерин П. В. Ғәрәп Көнсығышындағы Ҡалалар. — М.: Көнсығыш—Көнбайыш, 2007. — 352 б. — (Энциклопедик белешмә). — 2000 экз. — ISBN 978-5-478-00729-4

Һылтанмалар

• Викимилектә Басра темаһы буйынса медиафайлдар бар.
• Густерин П. В. Роль Басры в религиозной и культурной жизни Арабского халифата.