Вороной Георгий Феодосьевич

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Вороной Георгий Феодосьевич
Рәсем
Зат ир-ат
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
Тыуған ваҡыттағы исеме рус. Георгий Феодосьевич Вороной
Тыуған көнө 16 (28) апрель 1868[1]
Тыуған урыны Журавка[d], Пирятинский уезд[d], Полтава губернаһы[d], Рәсәй империяһы[1]
Вафат булған көнө 7 (20) ноябрь 1908[1] (40 йәш)
Вафат булған урыны Варшава, Рәсәй империяһы[2][1]
Балалары Вороной, Юрий Юрьевич[d]
Һөнәр төрө математик
Эшмәкәрлек төрө һандар теорияһы, математик анализ, геометрия һәм математика
Эш урыны Варшавский университет[d]
Уҡыу йорто Императорский Санкт-Петербургский университет[d]
Санкт-Петербург дәүләт университеты[3]
Ғилми дәрәжә физика-математика фәндәре докторы[d]
Диссертация Q63929368?[3]
Ғилми етәксе Андрей Андреевич Марков[d][4]
Аспиранттар Вацлав Серпинский[d], Мордухай-Болтовской, Дмитрий Дмитриевич[d] һәм Делоне, Борис Николаевич[d][3]
Уҡыусылар Вацлав Серпинский[d]
Ойошма ағзаһы Санкт-Петербург фәндәр академияһы[d]
Вики-проект Проект:Математика[d]
 Вороной Георгий Феодосьевич Викимилектә

Георгий Федосевич Вороной ( 16 [28] апреля 1868 - 7 [20] ноября 1908 ) - танылған урыҫ математигы. 1907 йылдың 1 декабренән Санкт-Петербург Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты.

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Нежин юридик лицейының урыҫ әҙәбиәте профессоры, Киевта эшләүсе йәштәр өсөн бушлай аҙналыҡ мәктәптәр булдырыу инициаторы, Феодосий Яковлевич Вороной ғаиләһендә тыуған[5].

1889 йылдан Санкт-Петербург университетында А. А. Марков етәкселегендә уҡый. 1894 йылда ул «О целых числах, зависящие от корня уравнения третьей степени» темаһына магистрлыҡ диссертацияһы яҡлай. Шул уҡ йылды ул Варшава университеты профессоры итеп һайлана, унда сылбырлы кәсерҙәрҙе тикшереү менән шөғөлләнә. Вороной Вацлав Серпинскийҙың уҡыусыһы була.

1897 йылда Вороной В. Я. Утяковский исемендәге премияға лайыҡ була, «Обь одном обобщении алгоритма непрерывных дробей» темаһына докторлыҡ диссертацияһы яҡлай. Унан һуң Варшава университетында математика профессоры булып эшләй.

Гильберт етәкселегендә II Бөтә Донъя математиктар конгрессында ҡатнаша.

Алты ҙур мәҡәлә авторы. Уларҙың икәүһе француз телендә өс сығарылышта «Журнал чистой и прикладной математики» исемле немец журналында баҫылып сыға:

  1. Asimptotiques Sur un problème du calcul des fonctions. Журнал für die reine und angewandte Mathematik, 126; 241—282, 1903.
  2. Nouvelles ҡушымталары des paramètres Continus à la théorie des квадратик формалар. Deuxième mémoire. Recherches sur les parallélloèdres primitifs. Журнал für die reine und angewandte Mathematik, 134; 198—287, 1908. Был мәҡәләнең инеш һүҙ һәм беренсе өлөшө.
  3. Nouvelles ҡушымталары des paramètres Continus à la théorie des квадратик формалар. Deuxième mémoire. Recherches sur les parallélloèdres primitifs. Журнал für die reine und angewandte Mathematik, 136; 67-182, 1909. Был мәҡәләнең икенсе өлөшө.

Ул Варшавала үт ташлы ауырыуҙан вафат була.

Хәтер[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Вороной хөрмәтенә информатикала ҡулланыла торған Вороной схемаһы атала[6].

Параллелоэдрҙар тураһында Воронойҙың теорияһы: һәр бер примитив параллелоэдр ниндәйҙер рәшәткәнең DV-өлкәһенә эквивалентлы.

Вороной һан теорияһында, алгебра һәм геометрияла яңы фәнни йүнәлештәр булдыра, айырым алғанда, ул һандар геометрияһына нигеҙ һала. Уның фәнни хеҙмәте нәтижәләре кристаллографияла, информатикала, физикала, электроникала, астрономияла, астрофизика, химияла, химия инженерияһында, микробиологияла, офтальмологияла, яһалма интеллект проблемаларын сисеүҙә ҡулланыла. Киңлекте оптималь рәүештә, билдәле бер мәғәнәлә, айырым күҙәнәктәргә таратыуға ихтыяж булған бөтә ерҙә лә. Австрия математиктары Айхгольцер һәм Ауренгаммер үҙ ваҡытында: "Вороной диаграммалары геометрик алгоритмдарҙы конструкциялағанда һәр ерҙә ҡулланыла башланы. Иҫәпләмә геометрия буйынса мәҡәләләрҙең байтаҡ проценты туранан-тура йәки ситләтел Вороной диаграммалары менән бәйле", - тип белдерәләр[7].

Ғаиләһе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

- Ҡатыны Ольга Митрофановна Крицкая, РИА полковнигының, ә Армиянан һуң УНР П. М. Крицкийҙың апайы[8]. .

Улы - Юрий Юрьевич Вороной - украин совет табибы, Круты һуғышында ҡатнашыусы[9]. 1933 йылда ул донъяла беренсе тапҡыр үле бөйөрҙө кешегә күсереп ултырта. Уның ҡатыны Вера Иосифьевна Нечаевская - Украина яҙыусыһы һәм йәмәғәт эшмәкәре, Украина ҡатын-кыҙҙар союзынан Украина Үҙәк Рада ағзаһы.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 ВОРОНОЙ // Большая российская энциклопедия (урыҫ) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
  2. ↑ Вороной Георгий Феодосьевич // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Математическая генеалогия (ингл.) — 1997.
  4. ↑ Математическая генеалогия (ингл.) — 1997.
  5. ↑ Феодосий Яковлевич Вороной исполнял должность профессора русской словесности в нежинском лицее в период 1864—1872 годов.
  6. ↑ G.F. Voronoi Nouvelles applications des paramètres continus à la théorie de formes quadratiques (фр.) // Journal für die reine und angewandte Mathematik. — 1908. — Т. 134. — С. 198—287.
  7. ↑ Ігор Шаров. Вчені України: 100 видатних імен. — К.: АртЕк, 2006. ISBN 966-505-054-0  (укр.)
  8. ↑ Нові документи до біографії Г. Ф. Вороного (до 150-річчя від дня народження вченого) / А. В. Морозова // Архіви України. - 2018. - № 2-3. - С. 99-103.
  9. ↑ [https://hromadske.ua/posts/kruty-spetsreportazh Крути: історія родин бійців, що вижили (СПЕЦРЕПОРТАЖ)

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Джон Дж. О’Коннор и Эдмунд Ф. Робертсон. Вороной, Георгий Феодосьевич (англ.) — биография в архиве MacTutor.
  • Профиль Георгия Феодосьевича Вороного на официальном сайте РАН
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Вороной_Георгий_Феодосьевич&oldid=968439» битенән алынған