Гептнер Владимир Георгиевич
| Гептнер Владимир Георгиевич | |
| Зат | ир-ат[1] |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР Рәсәй империяһы |
| Тыуған көнө | 22 июнь 1901 |
| Тыуған урыны | Мәскәү, Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 5 август 1975 (74 йәш) |
| Вафат булған урыны | Мәскәү, СССР |
| Һөнәр төрө | зоолог, териолог |
| Эшмәкәрлек төрө | зоология[2] |
| Эш урыны | М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты |
| Уҡыу йорто | Мәскәү университетының физика-математика факультеты |
| Ғилми дәрәжә | биология фәндәре докторы[d] |
| Аспиранттар | Виктор Николаевич Орлов[d] |
Владимир Георгиевич Гептнер (22 июнь 1901 йыл; Мәскәү, Рәсәй империяһы — 5 август 1975 йыл) — совет ғалим-зоологы, Урта Азия фаунаһын өйрәнеүсе. Биология фәндәре докторы (1936), доцент, профессор (1934). 1934—1975 йылда Мәскәү дәүләт университетының умыртҡалылар зоологияһы кафедраһы профессоры.
Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
1901 йылдың 22 июнендә Мәскәүҙә[3] бухгалтер Георгий (Георг-Юлиус) Андреевич Гептнер (1867—1935) ғаиләһендә тыуған. Әсәһе — Валерия (Валерия-Цецилия) Августиновна (1876—?), тыумыштан Ковалевская, лютеран, немец-поляк сығышлы, Познань янындағы Каратошин ҡалаһынан. Ата-әсәһе 1896 йылда өйләнешә, ғаиләлә 5 бала була[4].
1909 йылда Швейцария реформатор мәктәп-гимназияһына уҡырға инә, уны 1919 йылда тамамлай. Һуңыраҡ Мәскәү университетының физика-математика факультетының тәбиғи бүлегенә уҡырға инә[3]. 1922 йылда сығарылыш имтихандарын тапшыра.
1922 йылда СССР-ҙа беренсе һунар курстары тыңлаусыһы була[3].
1924 йылда үҙенең тәүге баҫма хеҙмәтен баҫтырып сығара (тәбиғәтте һаҡлау буйынса мәҡәлә)[3].
1925 йылда Мәскәү дәүләт университетын тамамлағандан һуң билдәле зоологтар — С. И. Огневҡа[3] һәм Г. А. Кожевниковҡа аспирантураға уҡырға инә. Уны 1929 йылда тамамлай, доцент булып китә; киләһе йылынан «Систематика позвоночных» курсын уҡый башлай.
1929 йылда Мәскәү дәүләт университетының Зоология музейының умыртҡалы хайуандар коллекцияһын һаҡлаусы ғалим булып китә[3]. 1932—1950 йылдарҙа Мәскәү дәүләт университетының Зоология музейының һөтимәрҙәр бүлеге мөдире булып эшләй[3] ә һуңғараҡ фәнни консультант булып ҡала.
1933 йылдың 16 февралендә ҡулға алына һәм 22 мартта РСФСР Енәйәт кодексының 58-11-се статьяһына ярашлы 3 йылға төрмәгә ебәрелә. Хөкөм язаһын Сиблагтың Мариинск һәм Новосибирск лагерҙарында үтә. 1933 йылдың 9 июлендә ваҡытынан алда иреккә сығарыла.
1938 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғәтте һаҡлау йәмғиәтенең һөтимәрҙәрҙе һаҡлау секцияһы рәйесе урынбаҫары, 1943 йылдан — рәйесе.
Фәнни эшмәкәрлеге[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Төп ғилми хеҙмәттәре һөтимәрҙәр систематикаһына, морфологияһына, эволюцияһына, биологияһына һәм уларҙың ауыл хужалығындағы әһәмиәтенә арналған. Гептнер Урта Азияның ҡырағай хайуандарын өйрәнеү менән шөғөлләнә, уның исеме менән 20-нән ашыу төр хайуан атала (мәҫәлән, Гептнер ялманы).
Ғаиләһе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Ҡатыны — Руднева Нина Сергеевна (1905, Дишлагар, Дағстан — ?), генерал С. И. Рудневтың ҡыҙы, 1930 йылда кейәүгә сыҡҡанға тиклем Ашхабадтың төрлө учреждениеларында машинистка булып эшләй[4].
-- Улы — Гептнер Михаил Владимирович (1940—2002), биология фәндәре кандидаты, умыртҡаһыҙҙар зоологы, ҡыҫала һымаҡтар систематигы һәм зоогеографы[5]. - Ағайы — Александр (1898—1900)[4]
- Ҡустыһы — Георгий (1905—1951)[6], осоусы, ауыр транспорт самолеттарын йөрөтә, һуғыш башында ҡулға алына, Норильск лагерында була[4][7].
- Ҡустыһы — Эрик (1907—1944)[4] - Һеңлеһе — Галина (1915—1976)[4]
Төп ғилми хеҙмәттәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Гептнер В. Г. Общая зоогеография : 140 рисунков в тексте / В. Г. Гептнер. — Москва ; Ленинград: Государственное издательство биологической и медицинской литературы, 1936. — 548 с.
- Млекопитающие Советского Союза, — Москва, 1961—1976.
- Гептнер В. Г. Корсак. — М.: ВНЕШТОРГИЗДАТ, 1932. — 26 с. — 5000 экз.
- профессор В. Г. Гептнер. Замечательный орнитолог и охотовед // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 3, 1974. стр.12-14 (тезисы доклада о С. А. Бутурлине)
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Гептнер Владимир Георгиевич (1901—1975) 2021 йыл 19 октябрь архивланған., Зоологический музей МГУ им. М. В. Ломоносова
- К 110-летию В. Г. Гептнера, профессора биологического факультета МГУ 2011 йыл 14 ноябрь архивланған., Биологический факультет МГУ им. М. В. Ломоносова
- Гептнер Владимир Георгиевич (1901—1975)
- Был мәҡәләлә «Ҡаҙағстан. Милли энциклопедия» (1998—2007) материалдары ҡулланылды, барлыҡ материалды «Қазақ энциклопедиясы» редакцияһы Creative Commons BY-SA 3.0 Unported лицензияһы буйынса тәҡдим итте.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Борейко В. Е. Гептнер Владимир Георгиевич // Словарь деятелей охраны природы. — 2-е изд., доп. — К.: Киевский эколого-культурный центр, 2001. — 524 с. — ISBN 966-755-09-7.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ Чешская национальная авторитетная база данных
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 В. Соколов. Владимир Георгиевич Гептнер (к 70-летию со дня рождения) // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 6, 1971. стр.18-19
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Гептнер М. В. Владимир Георгиевич Гептнер (22 июня 1901 — 5 июля 1975) Краткий очерк жизни. // Соколов В. Е., Арсеньев В. А. 1994. Млекопитающие России и сопредельных регионов. Усатые киты. М.: Наука. 4-12 с.
- ↑ Любарский Г. Ю. История Зоологического музея МГУ. Идеи, люди, структуры. М.: КМК, 2009. 744 с.
- ↑ Ю. (Юрий?) Г. Гептнер, принимал участие в экспедиции Дагнаркомпроса в 1926 г. — Гептнер В. Г., Формозов А. Н., 1941. Млекопитающие Дагестана. Сб, трудов Гос. зоол. музея с. 3-74.
- ↑ Приговорён 20 марта 1942 г. к мобилизации в трудармию, Тюменский РВК, убыл в Норильлаг