Германия Демократик Республикаһы

ГДР бите бында йүнәтелә. Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: ГДР (мәғәнәләр).

Восточная Германия бите бында йүнәтелә. Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Восточная Германия (мәғәнәләр).

Германская Демократическая Республика (ГДР)
нем. Deutsche Demokratische Republik (DDR)
Флаг ГДР Герб ГДР
Девиз: «Пролетарии всех стран, соединяйтесь! нем. Proletarier aller Länder, vereinigt Euch!»
Гимн: «Возрождённая из руин» нем. «Auferstanden aus Ruinen» Файл:Auferstanden aus Ruinen (Instrumental).oga
←   → 7 октября 1949 — 3 октября 1990
Баш ҡала	Восточный Берлин
Эре ҡалалары	Восточный Берлин, Дрезден, Лейпциг
Телдәр	немецкий
Дин	светское государство, большинство населения - прихожане земельных лютеранских церквей
Аҡса берәмеге	марка ГДР
Майҙаны	108 333 км²
Халҡы	16,675 млн чел. (1988 год)
Идара итеү формаһы	Парламентская республика с безальтернативными выборами
Интернет-домен	.dd
Телефонный код	37
Дәүләт башлыҡтары
Президент
• 1949—1960	Вильгельм Пик
Председатель Государственного совета
• 1960—1973	Вальтер Ульбрихт
• 1973—1976	Вилли Штоф
• 1976—1989	Эрих Хонеккер
• 1989	Эгон Кренц
• 1989—1990	Манфред Герлах (и. о.)
Председатель Народной палаты
• 1990	Сабина Бергман-Поль
Германия Демократик Республикаһы Викимилектә

Герма́ния Демократи́к Респу́бликаһы (ГДР) (нем. Deutsche Demokratische Republik, DDR); рәсми булмаған атамаһы Көнсығыш Герма́ния (нем. Ostdeutschland) — 1949  йылдың 7 октябренән 1990 йылдың 3 октябренә (00:00 Үҙәк Европа ваҡыты меәнән) тиклем йәшәп киләгән Үҙәк Европа дәүләте .

Административ-территориаль бүленеше

Округа ГДР (красными точками отмечены одноименные города-центры округов)

1949—1952 һәм 1990 йылдарҙа ГДР урындарға, «ер»ҙәргә (земли ,Land) бүлеп йөрөтөлә:

• Мекленбург (баш ҡалаһы — Шверин)
• Марка Бранденбург (баш ҡалаһы — Потсдам)
• Саксония-Анхальт (столица — Халле)
• Саксония (баш ҡалаһы — Дрезден)
• Тюрингия (баш ҡалаһы — Веймар, 1950 йылдан — Эрфурт)
• Берлин ( ГДР милли палатаһы һәм Берлиндан ерҙәр палатаһы депутаттары Берлин ҡала депутаттары йыйылышы тарафынан һайланған , ГДР ҡанундары Берлин территорияһында Берлин ҡала депутаттары йыйылышы тарафынан хупланғас ҡына үҙ көсөнә ингән . Берлин менән Бранденбург сигендә паспорт тикшереүе булған).

1952—1990 йылдарҙа ГДР 14 округтан торған (1961 йылдан — 15) (Bezirk)

• Галле
• Гера
• Дрезден
• Зуль
• Карл-Маркс-Штадт
• Котбус
• Лейпциг
• Магдебург
• Нойбранденбург
• Потсдам
• Росток
• Франкфурт-на-Одере
• Шверин
• Эрфурт
• Республика ҡарамағындағы ҡала- Берлин (с 1961 года).

Ерҙәр (1952—1990 гг. — округа) — райондарға (Kreis) һәм ер ҡарамағындағы ҡалаларға (1952—1990  — округ ҡарамағындағы) ]] (Stadtkreis) (Росток, Грайфсвальд, Штральзунд, Висмар, Нойбранденбург, Шверин, Потсдам, Бранденбург-на-Хафеле, Франкфурт-на-Одере, Айзенхютте, Шведт, Котбус, Магдебург, Галле, Галле-Нойштадт, Дессау, Лейпциг, Дрезден, Гёрлиц, Карл-Маркс-Штадт, Плауэн, Цвиккау, Эрфурт, Веймар, Гера, Йена, Зуль), райондар — ҡалаларға (Stadt) һәм общиналарға (Gemeinde), Берлин, 1952—1990 ҡайһы бер округ ҡарамағындағы ҡалалар ҡала райондарына бүленә (Stadtbezirk, в Берлине в 1949—1952 гг. — Verwaltungsbezirk) (Лейпциг, Дрезден, Карл-Маркс-Штадт, Эрфурт, Магдебург, Галле).

Округтар

Округтың вәкәләтле йыйылышы — бециркстаг (bezirkstag), 4 йылға һайланған, округтың башҡарама органы — округ советы (rat der bezirk) бецирктаг тарафынан һайланған. Ул, округ советы рәйесенән һәм округ советы ағзаларынан торған.

Ерҙәр

Ерҙең вәкәләтле органы — ландтаг (landtag), уны халыҡ 4 йылға һайлаған,башҡарма органы — ер хөкүмәте (landesregierung), уға ландтаг һайлап ҡуйған премьер-министр менән министрҙар ингән. Каждая из земель могла принимать законы по региональным вопросам, уставы земель назывались конституциями.

Райондар

Райондың вәкәләтле органы — крейстаг (kreistag), 4 йылға халыҡ тарафынан һайланған, 1990 йылға тиклем башҡарма орган - район советы (kreisrat, в 1952—1990 гг. — rat der kreis), ландрат (1952—1990 йылдарҙа — район советы рәйесе һәм ағзаларын крейстаг һайлаған., 1990 йылда — ландрат.

Газеталар

• «Берлин ам Миттаг» (Berlin am Mittag), «Нахт-Экспресс» (Nacht-Express), «Ляйпцигер Цайтунг» (Leipziger Zeitung), «Тагеспошт» (Tagespost) - 1945-1953 йылдарҙа дөйөм ил күләмендә таратылған газеталар.
• «Гезетцблатт дер Дойчен Демократишен Републик» (Gesetzblatt der Deutschen Demokratischen Republik) - ҡанундар йыйынтығы, 1949-1952 йылдарҙа ошондай уҡ төбәк йыйынтыҡтары ла булған:
  • «Гезетцблатт дес Ляндес Захсен-Анхальт» (Gesetzblatt des Landes Sachsen-Anhalt)
  • «Гезетц- унд Ферорднунгсблатт» (Gesetz- und Verordnungsblatt) (Саксония)
  • «Региерунгсблатт фюр дас Лянд Тюринген» (Regierungsblatt für das Land Thüringen)
  • «Гезетц- унд Ферорднунгсблатт дес Ляндес Бранденбург» (Gesetz- und Verordnungsblatt des Landes Brandenburg)
  • «Регирунгс-Блатт фюр Мекленбург» (Regierungs-Blatt für Mecklenburg)
• «Нойес Дойчланд» (Neues Deutschland) — Германия социаличтик берҙәм партияһы (СЕПГ) матбуғат баҫмаһы
• «Нойе цайт» (Neue Zeit) — ХДС партияһының матбуғат баҫмаһы
• «Морген» (Morgen) — ЛДПГ матбуғат баҫмаһы
• «Националь-цайтунг» (National-Zeitung) — НДПГ матбуғат органы
• «Бауэрнехо» (Bauernecho) —ДКПГ матбуғат баҫмаһы
• «Юнге Вельт» (Junge Welt) — Азат немец йәштәре союзы (ССНМ) матбуғат баҫмаһы
• «Дойчес спортехо» (Deutsches Sportecho) — Немец Спорт Союзы матбуғат баҫмаһы
• «Берлинер цайтунг» (Berliner Zeitung) — 1953йылға тиклем дөйөм ГДР , 1953йылдан — Берлин округ партия ойошмаһының (СЕПГ) матбуғат баҫмаһы
• «Трибюне» (Tribune) — Азат немец профсоюздары союзы баҫмаһы
• «Нова доба» (үр.-луж. Nova Doba) — Лужица сербтарының (славян милли аҙсылығы) баҫмаһы
• Район гәзиттәре - шәхси, 1952-1990 йылдарҙа - СЕПГ район партия комитеттары менән ГДР милли фронты район комитеттарының берҙәм баҫмалары .

Журналдар

• «Eulenspiegel» — сатирик журнал
• «FRÖSI» (нем.)баш. (сокращение от Fröhlich sein und singen, нем. «Радоваться и петь») — пионер ойошмаһының журналы
• «Trommel» (нем.)баш.(нем. «Барабан») — пионер ойошмаһы журналы
• «Bummi» (нем.)баш. — балалар журналы
• «ABC-Zeitung» (нем.)баш.(нем. «ABC-газета») — балалар журналы
• «Für Dich» (нем.)баш.(нем. «Для тебя») — ҡатын-ҡыҙ журналы
• «Neue Berliner Illustrierte» (нем.)баш. — аҙналыҡ журнал

Телевидение, радиотапшырыуҙар

1945-1953 йылдарҙа радиотапшырыуҙар:

• дөйөм дәүләт «Дойчландзендер» (Deutschlandsender) радиостанцияһы тарафынан
• 2 төбәк радиостанцияһы :
  • «Миттельдойчер рундфунк» (Mitteldeutscher Rundfunk)
  • «Берлинер рундфунк» (Berliner Rundfunk)
• 5 урындағы (төбәк радиостанция программаларындағы «тәҙрә» программаһы) :
  • «Ландесзендер Потсдам» (Landessender Potsdam)
  • «Ландесзендер Шверин» (Landessender Schwerin)
  • «Ландесзендер Галле» (Landessender Halle)
  • «Ландесзендер Веймар» (Landessender Weimar)
  • «Ландесзендер Дрезден» (Landessender Dresden)

Радиостанциялар эшенә Германия демократик радио генераль интендантлығы етәкселек итә(Generalintendanz des Deutschen Demokratischen Rundfunks).

1954-1990 йылдарҙа эшләгән радиостанциялар:

• «Дойчландзендер» (1971-1990 йылдар, «Штимме дер ДДР») дөйөм дәүләт программаһы
• «Радио ДДР» (Radio DDR) 1950-се йылдар аҙағынан ике дәүләт прогарммаһы
• «Берлинер Рундфунк» 1950-се йылдар аҙағынан 1971 йылға тиклем ике , 1971-1986 й. - ике, 1986 йылдан ике дөйөм дәүләт программаһы - берлин һәм йәштәр программаһы («ДТ64»)
• 10 округ программаһы Радио ДДР икенсе программаһы буйынса эшләгән радиостанциялар:
  • «Зендер Потсдам» (Sender Potsdam)
  • «Зендер Котбус» (Sender Cottbus)
  • «Зендер Росток» (Sender Rostock)
  • «Зендер Шверин» (Sender Schwerin)
  • «Зендер Лейпциг» (Sender Leipzig)
  • «Зендер Веймар» (Sender Weimar)
  • «Зендер Дрезден» (Sender Dresden)
• сит илдәргә тәғәйенләнгән тапшырыуҙар- «Радио Берлин Интернациональ» (Radio Berlin International).

Радио эшмәкәрлегенә ГДР радиотапшырыуҙар дәүләт комитеты етәкселек иткән (Staatliche Komitee für Rundfunk).

Телевидение тапшырыуҙарын «Дойчер фернзефунк» (Deutscher Fernsehfunk) Үҙәк телевидение бер программа буйынса, 1968 йылдан ГДР дәүләт телевидение комитетының баш редакцияһы һәм дирекциялар тарафынан әҙерләнгән (Staatliche Komitee für Fernsehen) по одной, а с 1969 года - по 2 программам.

1990 йылда эшләгән радиостанциялар:

• «Дойчландзендер Культур» (Deutschlandsender Kultur) бер дөйөм дәүләт программаһы буйынса
• «Радио Актуэль» (Radio Aktuell) бер дөйөм дәүләт программаһы буйынса
• «Берлинер Рундфунк» по двум общегосударственным программам
• 5 урындағы программа буйынса эшләгән радиостанция:
  • «Радио Мекленбург-Форпоммерн» (Radio Mecklenburg-Vorpommern)
  • «Антенне Бранденбург» (Antenne Brandenburg)
  • «Радио Захсен-Анхальт» (Radio Sachsen-Anhalt)
  • «Тюринген» (Thüringen)
  • «Захсенрадио» (Sachsenradio).
• «Дойчер Фернзефунк» телеүҙәге 2 программа буйынса эшләгән.

Спорт

Футбол

• ГДР-ҙа футбол
• ГДР-ҙың немец футбол союзы
• Оберлига
• ГДР -ҙың футбол буйынса чемпионаты
• Футбол буйынса ГДР чемпионаты
• ГДР-ҙың футбол буйынса йыйылма командаһы

Спорттың башҡа төрҙәре

ГДР йыйылма командаһы иң күп Олимпия миҙалдарын академик ишеү төрөнән алған.

Дин

Протестантизм

ГДр территорияһында  дин тотоусылар араһында лютерандар иң күбе. Протестант дини ойошмалары араһында лютерандарҙан ғына торғаны ла, лютерандар менән кальвинистарҙы берләштергәне, протестан- методистар, баптистар һәм башҡалар бар..

Католицизм

1973 йылға тиклем ГДР территорияһындағы католиктар епархияларға ойошҡан, ул епархиялар Епископтарҙың немец конференцияһына (Deutsche Bischofskonferenz) , ә 1976-1990 йылдарҙа - Епископтарҙың Берлин конференцияһына(Berliner Bischofskonferenz) ингән.

ГДР территорияһында ГФР менән ГДР-ҙа йәшәп киләгән Германияның иҫке католик сиркәүенең (Alt-Katholische Kirche in Deutschland) в Берлин, Кведлинбург, Галле һәм Дрездендағы ойошмалары бар.

Православие

Православие христиандарының Берлин һәм Германия епархиялары (1971 йылда уларҙан айырым ГФР территорияһындағы Баден һәм Баварския һәм Дюссельдорф епархияһы булдырыла.

Иудаизм

Иудаистар берләшмәһе- ГДР йәһүдтәре общиналары союзы (Verbandes der Jüdischen Gemeinden in der DDR) Берлин йәһүдтәре общинаһы союзы (Verbandes der Jüdischen Gemeinde von Berlin).

ГДР наградалары

ГДР ордендары:

• Орден Карла Маркса (с 1953)
• Орден Заслуг перед Отечеством (с 1954)
• Орден Знамени Труда (с 1954)
• Орден Шарнхорста (с 1966)
• Военный орден «За заслуги перед народом и Отечеством» (с 1966)

ГДР миҙалдары:

• Медаль «За 20 лет службы в погранвойсках»
• Медаль «За 20 лет службы в Народной Армии»
• Медаль «За службу в Народной Армии»
• Медаль «Пограничника»

Ҡарағыҙ

• Восточный Берлин
• Социалистическая единая партия Германии
• Федеративная Республика Германии (до 1990)
• Западный Берлин
• Коммунистическая партия Германии (1948)
• Язык ГДР
• Штази
• Мемориал Берлин-Хоэншёнхаузен (бывшая тюрьма Штази)
• Эрих Хонеккер
• Вильгельм Пик
• Вальтер Ульбрихт

Әҙәбиәт

• Gerhard Heske. Volkswirtschaftliche Gesamtrechnung DDR 1950—1989: Daten, Methoden, Vergleiche. Historical Social Research, Supplement (2009), 21, 359 pages
• Яблоков Б. В. Экономическая дипломатия ГДР 1963—1973 гг. в контексте политики разрядки // Электронный научно-образовательный журнал «История». 2015. T. 6. Выпуск 2 (35) [Электронный ресурс]. Доступ для зарегистрированных пользователей. URL: http://www.history.jes.su/s207987840000982-9-1 (дата обращения: 28.05.2017). DOI: 10.18254/S0000982-9-1

Һылтанмалар

• Конституция ГДР 1949 года 2018 йыл 12 май архивланған.
• конституции земель ГДР 2015 йыл 30 октябрь архивланған.
• Закон о создании Верховного Суда ГДР и Верховной Прокуратуры ГДР 2018 йыл 12 май архивланған.
• Конституция ГДР 1968 года 2018 йыл 12 май архивланған.
• МЕТАМОРФОЗЫ ВОСТОЧНОЙ ГЕРМАНИИ. Научно-образовательный проект сайта «Европейские исследования» 2012 йыл 7 ноябрь архивланған.
• ГДР: строительство социализма в эпоху Ульбрихта (1945—1971)
• Конституция ГДР на Sovetika.ru — сайте о Советской эпохе
• 17. Juni 1953 Библиографическая база данных международной литературы (нем.), (содержит и ссылки на публикации на русском языке)
• Сайт Группы Советских войск в Германии 2011 йыл 13 май архивланған.
• Цветные мгновения из ГДР на Deutsche Welle
• Интересные факты о ГДР на сайте СГАО «Висмут»