Декабристтар урамы (Ҡазан)

Декабристтар урамы
	Декабристтар урамы
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Московский район[d], Кировский район[d], Кизическая слобода[d], Слобода Восстания[d] һәм Ивановская стройка[d]
Нимә менән тоташа	Улица Шамиля Усманова[d], Чистай урамы (Ҡазан) һәм Солдатская улица[d]
Оҙонлоҡ	4,43 ± 0,01 km
	Декабристтар урамы (Ҡазан) Викимилектә

Декабристтар урамы — Ҡазан ҡалаһының Мәскәү районындағы алты юлаҡты мөһим транспорт магистрале. Декабристтар урамы — ҡалала иң оҙон урамдарҙың береһе, ҡаланың Мәскәү районының төп күсәре.

Декабристтар урамында Ҡазан ҡалаһының күп һанлы социаль мөһим инфраструктура объекттары урынлашҡан. Урам Ҡазандың Мәскәү районы урамдары араһында мөһим бәйләнеш тоҡомо булып тора, уның төрлө микрорайондарын тоташтыра.

Исем[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тәүҙә «Арҡылы-Кизик» урамы исеме аҫтында XVII быуат аҙағында нигеҙ һалынған һәм урамда урынлашҡан Кизик Введенски монастыреннән алынған.

Урамдың хәҙерге исеме 1825 йылдың декабрендә пашаға ҡорал менән ҡаршы восстание ойошторған Декабристтар — урыҫ дворян инҡилаптары хөрмәтенә яҙылған. Күп кенә Декабристтар Себергә һылтанмаға Ҡазан аша бара, был хаҡта хәтирәләр байтаҡ. Ҡалала Декабристтар түңәрәгеэшләгән.

Урамдың бөтә ҡушылмаһы буйлап Ҡазан метрополитены Үҙәк линияһы үтә.

Тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1826 йылдан башлап, хәҙер Декабристтар урамы тип йөрөтөлә торған юлда, транзит төрмә тауҙары уҙа, уларҙа хөкөм ителгән Декабристтар һылтанмалар урынына этаплана.

XX быуаттың 50-се йылдарына тиклем Декабристтар урамы Ҡазанда йәшәүселәр тарафындан Оло юл тип аталған, шул уҡ ваҡытта рәсми рәүештә урам Октябрь урамы һәм Арҡылы-Кизик урамы тип аталған.

XIX быуатта Оло урам ҡала ситендәге усадьбалар төҙөү өсөн идеаль урын тип ҡарала, нәтижәлә, Удел биҫтәһе барлыҡҡа килә.

XX быуат башына хәҙерге урам буйҙарындағы ҙур булмаған төҙөлөш яҡын Үҙәк менән Заречье — Кизик һәм Кәзә биҫтәләрендә генә барған.1930 йылдарҙа Серго Орджоникидзе исемендәге 124-се завод Карабай биҫтәһендә төҙөлгәндән һуң, 1940 йылдарҙа Восстание һәм Удел биҫтәләрендә яңы, ул ваҡытта Ленин (хәҙер Мәскәү) районының урта һәм төньяҡ өлөштәрендәге күп ҡатлы торлаҡ йорттар төзи башлайҙар.

ХХ быуаттың 30-сы йылдары уртаһында урам буйлап яңы төҙөлгән Ҡазан авиация заводын транспорт менән тәьмин итеү өсөн трамвай линияһы һуҙыла.

Әҫәрҙәре 1948 йылда Оло асфальт юл өслөгө менән алмаштырылған һәм уның буйынса иң беренсе Казанда троллейбус маршруты ебәрелгән.

Урынлашыу[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Декабристтар урамының күпселек өлөшө көньяктан табан төньяҡҡа Мәскәү районы территорияһында уҙа. Урам Кремль дамбаһынан (Пролетар урамдары менән ҡапма-ҡаршы килеү)^[1] башлана һәм Мәскәү районының бөтә территорияһы аша үтеп, Копылов урамына ҡушылып, тимер юл күпере аҫтында тамамлана^[2]. Шулай итеп, Декабристтар урамы Ҡазан ҡалаһының дүрт ҙур районын берләштерә: Вахитов, Мәскәү, Киров һәм Авиатөҙөлөш райондарын.

Пролетар урамы менән киҫешкән урындан Вахитов һәм Чистай урамдары киҫелешенә тиклем, Декабристтар урамының таҡ өлөшө Ҡазандың Киров районы территорияһы буйлап уҙа^[3].

Урамдың урта өлөшөндә, дөйөм алғанда, Сталин ҡоролмаһы йорттары, өлөшләтә төньяҡ һәм урта өлөшөндә — «Хрущевка», көньяҡ һәм өлөшләтә урта өлөшөндә — бейек торлаҡ һәм башҡа биналар.

Декабристтар урамы буйында 4 ҡала майҙаны урынлашҡан, рәсми исем беренсеһенә генә яҙылған.

Фетнә — Восстание урамы белән киселештә;
Волгоград — Мәскәү базары районында;
Чистай (Смоленск) — Чистай урамы белән киселештә;
Яшьләр — «Ак Барс» банкы каршында.

Йәмәғәт транспорты[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Декабристтар урамы буйынса күп һанлы автобус, троллейбус һәм трамвай маршруттары һалынған. 2010 йылдың декабренән Декабристар урамында метро барлыҡҡа килә.

Автобус[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1926 йылда Кизик (Ижек) дамбаһы буйынса һәм унан Оло юл буйынса (Декабристтар урамы) Восстание ҡасабаһына тиклем ҡалала беренсе автобус маршруты асыла. Элек урамда автобус һәм маршрут таксиҙары маршруттары һаны бер нисә тиҫтәгә тиклем артҡан.

Трамвай[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Декабристтар урамындағы трамвай линияһы булыуы 1933 йылда 9-сы өсөн маршрут Кремльдән һәм Ленин дамаһынан Восстание майҙанына тиклем һуҙыла, ә 1937 йылда ул Орджоникидзе исемендәге авиазавод территорияһына тиклем төньяҡҡа табан оҙайтыла.

2010 йылға тиклем трамвай рельстары Декабристтар урамының бөтә оҙонлоғо буйынса уҙа. Ай-һай, 2010 йылдың йәйендә урамдың Кремль дамаһынан Шамил Усманов урамы менән киҫешкән урынға тиклем юлдар һүтелә^[4]^[5].

Троллейбус[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҫәрҙәре 1948 йылда ҡала үҙәгенән Ленин дамбаһы аша һәм Декабристтар урамының бөтә дауамында ҡалала беренсе троллейбус линияһы һуҙыла.

2010 йылдың 30 декабрендә «Кәзә биҫтәһе» метро станцияһы асыла. 2013 йылдың 9 майында урамда шулай уҡ «Йәшлек» (Волгоград урамы менән киҫелештә) һәм «Төньяҡ вокзал» («Восстание-Пассажирская» станцияһы вокзалы янында) метро станциялар асыла^[6].

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

[1] Яндекс. Карты: Декабристов-Пролетарская

[2] Яндекс. Карты: Декабристов-Копылова

[3] ДубльГис: Граница Кировского района Казани

[4] В КАЗАНИ ВМЕСТО ДЕТСКОЙ ПЛОЩАДКИ ПОСТРОЯТ ТРАМВАЙНЫЕ ПУТИ

[5] Казань — Строительство трамвайной линии по улицам Энергетиков и Серова

[6] Три новые станции казанского метро начали работать в тестовом режиме {{{2}}}.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]