Енес (биология)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Перейти к навигации Перейти к поиску
Ҡырғауыл: һул яҡтан — инә, уң яҡта — ата

Биологик енес — репродуктив үҙенсәлектәр буйынса организмдың  айырмаһы. 

Ике биологик төр ҡабул ителгән: ир-ат һәм ҡатын-ҡыҙ, әммә тәбиғәттә өс төрлө үрсеү юлы бар: изогамия, гетерогамия, оогамия[1]. Бөтә осраҡтарҙа ла енес күҙәнәктәре яңы организмға тормош биреү маҡсатында бергә ҡушылыр өсөн һәр төрлө генетик мәғлүмәт ярҙамында барлыҡҡа килә.  

Енси диморфизм[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Енси диморфизм ( бор. грек. δι- ике, μορφήμορφή — форма) — бер үк биологик төргә ҡараған инә һәм ата енестәре араһындағы анатомик айырма. Енси диморфизм физик билгеләрҙә күренеүе ихтимал. Мәҫәлән:

  • Сәс ҡатламы. Ир-аттарҙың һаҡалы, арыҫландың йәки бабуиндың ялы бар.  
  • Төҫ. Ҡоштарҙың ҡанаттары, бигерәк тә өйрәктәрҙеке төҫтәргә бай.
  • Тире. Боландарҙың мөгөҙө, әтәстәрҙең кикреге кеүек өҫтәмә ҡатлам.
  • Тештәр. Ата һинд филенең  һуҡҡы теше, морж һәм ҡабандарҙың ҙур ҡаҙыҡ теше була. 

Енси диморфизм — дөйөм биологик күренеш. Ул төрлө енесле хайуандар һәм үҫемлектәр араҙында киң таралған.  

Бөжәктәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Дрозофила: һул яҡтан — инә (XX), уң яҡта — ата (XY)

Бөжәктәр төрлө енесле.

Бал ҡорттары, күбәләк, талпан кеүек бөжәктәрҙә аталанған йомортҡанан инә, аталанмағандан ата енесле үҫешә[2].

Күбәләк.  Papilio androgeus.

Гермафродитизм[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Гермафродитизм ( Грек мифологияһындағы  Гермафродита исеменән, грек. Ερμαφρόδιτος) — бер юлы төрлө енестәрҙең билгеһе булыуы.

Тәбиғи гермафродитизм: ҡайһы бер  хайуандарға (балыҡтарға) һәм үҫемлектәргә хас күренеш.  Аномаль (патологик) гермафродитизм: төрлө енеслеләр төркөмөндә осрай торған генетик тайпылыш.

Coris julis, инә стадияһы
Coris julis, ата стадияһы

Үҫемлектәрҙең енесе[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Үҙемлектәр араһында енесле һәм енесһеҙ юл менән үрсеүсе төрҙәр була[3].

 Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ [1] T. Motomura et al.
  2. ↑ Flanders S. E. (1946) Control of sex and sex-limited polymorphism in the Hymenoptera.
  3. ↑ [ Однодомные растения] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. Астауров. Б. Л., Генетика пола, [М], 1966
  2. Бреславец Л. П., Определение и наследственность пола у высших растений, Сер. 2", 1934, № 6
  3. Дерягин Г. Б. Криминальная сексология. Курс лекций для юридических факультетов. М., 2008. 552. с. ISBN 978-5-93004-274-0.
  4.  Лобышев М.Е., Генетика, 2 изд., Л., 1967.
  5.  Рыжков В. Л., Генетика пола, [Хар.], 1936.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • [ Пол] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Енес_(биология)&oldid=649231 ҡабул ителгән