Йәйен
| Йәйен | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Фәнни классификация | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
| Латинса исеме | ||||||||||||||
| Silurus glanis Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||
| Ареал | ||||||||||||||
 | ||||||||||||||
тәбиғи ареал (сөсө һыуҙар) интродуцирован (сөсө һыу ятҡылыҡтары) тоҙло һыуареал | ||||||||||||||
|
Йәйен (лат. Silurus glanis, рус. Сом обыкновенный) — йәйендәр ғәиләһенә (Siluridae) ҡараған киң ялпаҡ ауыҙлы, оҙон мыйыҡлы, сөсө һыуҙа йәшәгән шыма тәнле, тәңкәһеҙ эре йыртҡыс балыҡ; Башҡортостанда иң ҙур балыҡ.
Оҙонлоғо 5 м самаһы, ауырлығы 400 кг тирәһе (тарихи мәғлүмәттәр буйынса).
Хәҙерге ваҡытта 100 кг -дан артыҡ тартҡан вәкилдәре бик һирәк осрай. Әммә оҙонлоғо 2,5 м-ҙан ашыу һәм массаһы 150 кг тирәһе булған вәкилдәре рәсми рәүештә теркәлгән.
Аналь йөҙгөсө оҙон, ишһеҙ йөҙгөстәре ҡылсыҡһыҙ.
Тәне һорғолт-йәшел төҫмөрләнешле көрән төҫөндә, ҡорһағы аҡ. Тереклек иткән еренә ҡарап төҫө ҡараға яҡын төҫтән алып асыҡ һары төҫкә тиклем үҙгәрә ала.Һирәкләп булһа ла араларында альбиностар ҙа осрай.
Ареалы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Төньяк Боҙло океан бассейнынан башҡа Европала һәм Рәсәйҙең Европа өлөшөндәге йылғаларҙа, күлдәрҙә, Арал диңгеҙе бассейнында тереклек итә.
Үрсеүе[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Яҙғыһын яр ситттәрендә һыу үҫемлектәре араһында ыуылдырыҡ сәсәләр. Инә балыҡ оя яһап шуның эсенә ыуылдырыҡ һала. Ыуылдырыҡтарҙы ата балыҡ һаҡлай. Енси етлегеү ғүмерҙәренең бишенсе йәшендә башлана.
Йәшәү рәүеше[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Үҫештәренең башында йәйен ваҡ ҡыҫала һымаҡтар, селбәрәләр, һыу бөжәктәре менән туҡлана. Үҫешә биргәс аҙыҡтарына тере балыҡ, моллюскылар, һыу ҡоштары һәм һыуҙа тереклек иткән башҡа хайуандар менән туҡлана.
Бик әүҙем төнгө йыртҡыс. Көндөҙ коряжник һыу аҫты соҡорҙарында һәм башҡа уйһыу урындарҙа ята.
Боҙ китер алдынан бәләкәй төркөмдәргә йыйылып (5-10 тирәһе) һыу аҫты соҡорҙарында йыйылалар. Ҡышҡыһын әүҙемлектәре булмай һәм бөтөнләй тиерлек туҡланмайҙар.
Ҡылыҡһырлама[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Тышҡы күренеше менән ялҡау, әшәүәтһеҙ һәм әкрен ҡуҙғалыусан һымаҡ. Әммә асыҡһа, ғәжәп етеҙ эш итә. Кешегә һөжүм итеү осраҡтары ла теркәлгән: кеше ашаусы хайуандар рәтенә индерелгән[1]. Бик ҡурҡыныс балыҡ[2].
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ Сабанеев Л. П. Жизнь и ловля пресноводных рыб
- ↑ Үтә ҙур йәйен бер ҡатынға ташланған. Ҡатынға врачка мөрәжәғәт итергә тура килгән. 15.08.2010, Новости 24, Контуев М.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Позвоночные животные России: обыкновенный (европейский) сом
- Все подробности о соме, образе жизни и ловли сома
- Сом, рецепты
|
Был ихтиология буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. |