Креолдар

Креолдар
Барлыҡҡа килгән	Америка, Африка, Азия һәм Indian Ocean Region[d]

Креол (франц. créole; исп. criollo һәм порт. crioulo, криолу; лат. creare — «булдырыу, үҫтереү») — колониаль осорҙа, башлыса Америкала, Африкала һәм Азияла барлыҡҡа килгән ҡатнаш сығышлы төрлө этник (йыш ҡына этнораса) берләшмәләр.

Башта креолдар тип Европанан күсеп килеүселәрҙең ғаиләләрендә Америкалағы Испания колонияларында (шул иҫәптән Луизианала) тыуғандарҙы атағандар (Европанан килгәндәргә ҡаршы ҡуйып). Көньяҡ һәм Үҙәк Америкала испан термины Criollo негр йәки индеец ҡаны ҡушылған кешеләргә лә ҡағыла башлай; бындай киң мәғәнә айырыуса Бразилияға хас.

Хәҙерге ваҡытта был термин түбәндәге мәғәнәләргә эйә:

• Латин Америкаһы касталары системаһында — Төньяҡ һәм Көньяҡ Америка колонияларында Европанан килгән (испан, португал, һирәгерәк француз) тәүге күскенселәрҙең тоҡомдары.
• Бразилия һәм Вест-Индияла (Көнбайыш Һиндостан)  — ҡара тәнле ҡолдарҙың тоҡомдары.
• Луизиана штатында — аҡ креолдар (француздар) һәм ҡара тәнле креолдар.
• Аляскала XVIII—XIX быуаттарҙа ҡатнаш никахтарҙа (урыҫтарҙың алеуттар, эскимостар йәки индеецтар менән) тыуған вариҫтарҙы ла «креолдар» тип йөрөткәндәр.

Креол теле

Креол телдәре — пиджин эволюцияһының артабанғы баҫҡысы, ул яйлап ҡатнаш сығышлы халыҡтың байтаҡ өлөшө өсөн туған телгә әйләнә һәм үҙ аллы телгә әүрелә.

Ғәҙәттә пиджиндың креол теленә әүерелеүе ҡатнаш никахтар ҙур өлөш булған урындарҙа барлыҡҡа килә, сөнки бында пиджин милләт-ара аралашыу теле функцияһын үтәргә мәжбүр. Бөгөн донъяла бөтә донъя буйынса киң таралған алтмыштан ашыу креол теле бар.

Әҙәбиәт

• Креолы / Попов В. А. // Конго — Крещение [Электронный ресурс]. — 2010. — С. 690. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.]; vol. 2004—2017, вып. 15). — ISBN 978-5-85270-346-0.
• Креолы // Конда — Кун. — М. : Советская энциклопедия, 1973. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.]; vol. 1969—1978, вып. 13).