Баруди Ғәлимйән: өлгөләр араһындағы айырма

	Баруди Ғәлимйән
Тыуған көнө	17 февраль 1857
Тыуған урыны	Рәсәй империяһы, Ҡаҙан губернаһы, Кесе Коваль ауылы
Вафат булған көнө	6 декабрь 1921 (64 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү
Ил	Рәсәй империяһы
Эшмәкәрлеге	ғалим-дин белгесе, дин һәм йәмәғәт эшмәкәре, педагог
	Баруди Ғәлимйән Викимилектә
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Интерактивная навигация по истории

← Алдағы үҙгәртеү Киләһе үҙгәртеү →

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән

ВизуальВикитекст

Һыҙылған

09:13, 31 май 2017 өлгөһө

Баруди Ғәлимйән (ысын фамилияһы Ғәлиев; 1857 йыл 17 февраль, Рәсәй империяһы, Ҡазан губернаһы, Кесе Коваль ауылы, — 6 декабрь 1921) — Рәсәй татар ғалимы-дин белгесе, дин һәм йәмәғәт эшмәкәре, педагог.

Биографияһы

Баруди Ғәлимйән сауҙагәр ғаиләһендә тыуған. Уға өс йәш тулғанда, ғаилә Ҡаҙанға күсенә. 1862 йылда Ҡаҙан мәҙрәсәһендә уҡырға һәм яҙырға өйрәнә. 1875 йылда үҙенең дини белемен дауам итеү өсөн Бохараға китә. 1882 йылда Ҡаҙанға ҡайта, унда Аҡ мәсеттә икенсе имам була. Ҡыҫҡа ваҡыт эсендә хеҙмәте буйынса уңыш ҡаҙана, уҡыусылары һаны һиҙелерлек арта. Ошонан сығып Диниә 1883 йылда уға үҙенең мәҙрәсәһен асырға мөмкинлек бирә. Баруди быны шунда уҡ эшләй, яңы мәҙрәсәгә үҙенең атаһының исемен бирә — «Мөхәммәҙиә». Тиҙҙән уның мәҙрәсәһе Ҡаҙандың ҙур һәм абруйлы дини училищеһы булып китә. 1887 йылда Ғосман империяһына һәм Мысырға оҙайлы сәфәргә сыға.

1905 йылдан башлап Баруди үҙен тулыһынса педагогик эшмәкәрлеккә бағышлай, дәреслектәр яҙа, матбуғатта әүҙем баҫтырып сығара, үҙенең мәҙрәсәһендә уҡыу программаларын киңәйтә һәм камиллаштыра, ундағы уҡыусылар һаны һәм ул булдырған мосолман мәктәбенең абруйы тағы ла арта. 1906 йылда Баруди Ҡаҙанда баҫылған «ад-дин вә-ль-әҙәп» (урыҫса «Дин һәм әхлаҡ») журналына нигеҙ һала һәм уны етәкләй. 1908 йылда властар уны баҫтырыуҙы тыя. Шул уҡ йылда Баруди панисламизм ҡараштарын таратыуҙа ғәйепләнә һәм Вологда губернаһына ебәрелә. 1913 йылда һөргөндән әйләнеп ҡайта һәм яңынан үҙ журналын 1917 йылға тиклем баҫтырып сығарыуҙы тергеҙә.

Дөйөм алғанда, Баруди Рәсәй империяһында мосолмандар хәрәкәтенең әүҙем эшмәкәре була. Мәҫәлән, 1906 йылдың ғинуар, август айҙарында 2-се һәм 3-сө Рәсәй мосолмандары съезы эшендә ҡатнаша, мосолмандарҙың «Иттифаҡ әл-муслимин» ойошмаһы идараһы комитеты ағзаһы була. 1917 йылдың 1-2 майында Мәскәүҙә Бөтә Рәсәй мосолмандары съезында Диниәнең күпселек тауышы менән мөфтөй итеп һайлана. Баруди 1921 йылда Мәскәүҙә вафат була, ғүмеренең һуңғы айҙарында Волга-Урал районының асығыусыларына ярҙам буйынса комитет эшендә әүҙем ҡатнаша.

Хәтер

Ҡаҙан ҡалаһының Мәскәү районында урам уның исемен йөрөтә.

Һылтанмалар

@@ 23 юл: / 23 юл: @@
  |викисклад            =
 }}
-'''Баруди Ғәлимйән''' (ысын фамилияһы Ғәлиев ; 1857 йыл 17 февраль, Рәсәй империяһы, Ҡаҙан губернаһы, Кесе Коваль ауылы, — 6 декабрь 1921) — [[Рәсәй империяһы|Рәсәй]] [[Татарҙар|татар]] ғалимы-дин белгесе, [[дин]] һәм йәмәғәт эшмәкәре, педагог.
+'''Баруди Ғәлимйән''' (ысын фамилияһы [[Ғәлиев]]; 1857 йыл 17 февраль, [[Рәсәй империяһы]], [[Ҡазан губернаһы]], Кесе Коваль ауылы, — 6 декабрь 1921) — [[Рәсәй империяһы|Рәсәй]] [[Татарҙар|татар]] ғалимы-дин белгесе, [[дин]] һәм йәмәғәт эшмәкәре, педагог.
 == Биографияһы ==
-Баруди Ғәлимйән сауҙагәр ғаиләһендә тыуған. Уға өс йәш тулғанда, ғаилә [[Ҡаҙан]]ға күсенә. [[1862 йыл]]да Ҡаҙан [[Мәҙрәсә|мәҙрәсәһендә]] уҡырға һәм яҙырға өйрәнә. [[1875 йыл]]да үҙенең дини белемен дауам итеү өсөн Бохараға китә. [[1882 йыл]]да Ҡаҙанға ҡайта, унда Аҡ мәсеттә икенсе имам була. Ҡыҫҡа ваҡыт эсендә хеҙмәте буйынса уңыш ҡаҙана, уҡыусылары һаны һиҙелерлек арта. Ошонан сығып Диниә [[1883 йыл]]да уға үҙенең мәҙрәсәһен асырға мөмкинлек бирә. Баруди быны шунда уҡ эшләй, яңы мәҙрәсәгә үҙенең атаһының исемен бирә — «Мөхәммәҙиә». Тиҙҙән уның мәҙрәсәһе Ҡаҙандың ҙур һәм абруйлы дини училищеһы булып китә. [[1887 йыл]]да [[Ғосман империяһы]]на һәм [[Мысыр]]ға оҙайлы сәфәргә сыға.
+Баруди Ғәлимйән сауҙагәр ғаиләһендә тыуған. Уға өс йәш тулғанда, ғаилә [[Ҡаҙан]]ға күсенә. [[1862 йыл]]да Ҡаҙан [[Мәҙрәсә|мәҙрәсәһендә]] уҡырға һәм яҙырға өйрәнә. [[1875 йыл]]да үҙенең дини белемен дауам итеү өсөн Бохараға китә. [[1882 йыл]]да Ҡаҙанға ҡайта, унда Аҡ мәсеттә икенсе имам була. Ҡыҫҡа ваҡыт эсендә хеҙмәте буйынса уңыш ҡаҙана, уҡыусылары һаны һиҙелерлек арта. Ошонан сығып Диниә [[1883 йыл]]да уға үҙенең мәҙрәсәһен асырға мөмкинлек бирә. Баруди быны шунда уҡ эшләй, яңы мәҙрәсәгә үҙенең атаһының исемен бирә — «Мөхәммәҙиә». Тиҙҙән уның мәҙрәсәһе Ҡаҙандың ҙур һәм абруйлы дини училищеһы булып китә. [[1887 йыл]]да [[Ғосман империяһы]]на һәм [[Мысыр]]ға оҙайлы сәфәргә сыға.
 [[1905 йыл]]дан башлап Баруди үҙен тулыһынса педагогик эшмәкәрлеккә бағышлай, дәреслектәр яҙа, матбуғатта әүҙем баҫтырып сығара, үҙенең мәҙрәсәһендә уҡыу программаларын киңәйтә һәм камиллаштыра, ундағы уҡыусылар һаны һәм ул булдырған мосолман мәктәбенең абруйы тағы ла арта. [[1906 йыл]]да Баруди Ҡаҙанда баҫылған «ад-дин вә-ль-әҙәп» (урыҫса «Дин һәм әхлаҡ») журналына нигеҙ һала һәм уны етәкләй. [[1908 йыл]]да властар уны баҫтырыуҙы тыя. Шул уҡ йылда Баруди панисламизм ҡараштарын таратыуҙа ғәйепләнә һәм Вологда губернаһына ебәрелә. [[1913 йыл]]да һөргөндән әйләнеп ҡайта һәм яңынан үҙ журналын 1917 йылға тиклем баҫтырып сығарыуҙы тергеҙә.
-Баруди дөйөм алғанда [[Рәсәй]] империяһында мосолмандар хәрәкәтенең әүҙем эшмәкәре була. Мәҫәлән, [[1906 йыл]]дың ғинуар, август айҙарында 2-се һәм 3-сө [[Рәсәй]] мосолмандары съезы эшендә ҡатнаша, мосолмандарҙың «Иттифаҡ әл-муслимин» ойошмаһы идараһы комитеты ағзаһы була. [[1917 йыл]]дың 1-2 майында [[Мәскәү]]ҙә Бөтә Рәсәй мосолмандары съезында Диниәнең күпселек тауышы менән мөфтөй итеп һайлана. Баруди 1921 йылда [[Мәскәү]]ҙә вафат була, ғүмеренең һуңғы айҙарында Волга-Урал районының асығыусыларына ярҙам буйынса комитет эшендә әүҙем ҡатнаша.
+Дөйөм алғанда, Баруди [[Рәсәй]] империяһында мосолмандар хәрәкәтенең әүҙем эшмәкәре була. Мәҫәлән, [[1906 йыл]]дың ғинуар, август айҙарында 2-се һәм 3-сө [[Рәсәй]] мосолмандары съезы эшендә ҡатнаша, мосолмандарҙың «Иттифаҡ әл-муслимин» ойошмаһы идараһы комитеты ағзаһы була. [[1917 йыл]]дың 1-2 майында [[Мәскәү]]ҙә Бөтә Рәсәй мосолмандары съезында Диниәнең күпселек тауышы менән мөфтөй итеп һайлана. Баруди 1921 йылда [[Мәскәү]]ҙә вафат була, ғүмеренең һуңғы айҙарында Волга-Урал районының асығыусыларына ярҙам буйынса комитет эшендә әүҙем ҡатнаша.
 == Хәтер ==
-Ҡаҙан ҡалаһының Мәскәү районында урам уның исемен йөрөтә.
+Ҡаҙан ҡалаһының [[Мәскәү]] районында урам уның исемен йөрөтә.
 == Һылтанмалар ==
-* [http://www.islamdag.ru/lichnosti/7446 Галимджан Баруди (1857—1921). Просветитель сквозь призму суфизма // И. Набиуллин. — Ислам. — 2011. — № 25 (01).]
+* [http://www.islamdag.ru/lichnosti/7446 Галимджан Баруди (1857—1921). Просветитель сквозь призму суфизма // И. Набиуллин. — Ислам. — 2011. — № 25 (01).]
 * [http://www.tat.tatar-inform.ru/news/2007/3/13/22492/ Каҙанда Ғәлимйән Баруди һәм уның ижади мираҫына арналған сара уҙғарыла] {{Ref-tt}}(тат.)
 [[Категория:Ислам дине белгестәре]]