Миервалдис Бирзе
| Миервалдис Бирзе | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Латвия |
| Тыуған көнө | 3 март 1921 |
| Тыуған урыны | Руйиена[d], Латвия |
| Вафат булған көнө | 6 июнь 2000[1] (79 йәш) |
| Вафат булған урыны | Цесис[d], Латвия |
| Место содержания под стражей | Бухенвальд[d] |
| Һөнәр төрө | яҙыусы, табип |
| Уҡыу йорто | Латвия университеты[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
 |
Миервалдис Бирзе (тыуғанда исеме Август Миервалдис Берзинш; 21 март 1921 йыл – 6 июль 2000) – латыш яҙыусыһы, публицист, табип.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1921 йылдың 21 мартында Руйиена ҡалаһында муниципаль хеҙмәткәр ғаиләһендә тыуған. 1933 йылда башланғыс мәктәпте тамамлай.Һуңынан 1940 йылда Латвия СССР составына ингәндән һуң Бирзе комсомолға инә. 1941 йылдың июлендә ҡулға алына, һуңынан Латвияны Нацистик Германияһы оккупациялай. Тәүҙә уны Валмиера төрмәһендә, һуңынан Саласпилс концентрацион лагерында тоталар. Бынан һуң уны Ригаға Спилве аэропортында ангар төҙөүгә мәжбүри эшкә ебәрәләр. 1944 йылдың июлендә ул Германияға килтерелгән1200 кеше иҫәбендә була һәм Бухенвальд концентрацион лагерында тотола. 1945 йылдың апрелендә, лагерҙы эвакуациялау ваҡытында, Бирзе ҡасып китә. Ул Польша аша тыуған яғына ҡайтырға маташа, унда ҡулға алына һәм май айынан сентябргә тиклем Гроднола НКВД-ның фильтрация лагерында була. Был лагерҙарҙа һәм төрмәләрҙә үткәргән ваҡыты уның әҙәби әҫәрҙәрендә, бигерәк тә «Боҙ аҫтында ла йылға аға» («И подо льдом река течет») романында сағылыш таба.
1949 йылда Латвия университетының медицина факультетын тамамлай.Университетты тамамлағандан һуң Цесиста табип булып эшләй. Ул унда 2000 йылда вафат була.
Боҙ аҫтында ла йылға аға
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Мин утыҙ йәшемдә яҙа башланым. Ул ваҡытта мин Гауя йылғаһы буйындағы Валмиерала урта мәктәпте тамамланым, ике йыл Ригала медицина факультетында уҡыным, дүрт йыл һуғышты Латвияла һәм Германияла, шул иҫәптән Бухенвальдта төрлө концентрацион лагерҙарҙа үткәрҙем, медицина белемен яңырттым, диплом алдым һәм бер ни тиклем ваҡыт табип булдым. Минең тәүге хикәйәләрем һәм юмористик һүрәттәрем 1953 йылда баҫылып сыға. 1957 йылда мин юморҙан баш тарттым һәм «Боҙ аҫтында ла йылға аға» романын яҙҙым. Ни өсөн мин латыш халҡына немец фашистары килтергән яраларға тағы бер тапҡыр ҡағылдым? Һәр кеше, беҙҙең кеүек, ҡояш яҡтылығына, тыныслыҡҡа, изгелеккә ынтыламы? Ауыртыуҙы һәм ғазаптарҙы иҫкә төшөрөргә кәрәкме? Эйе. Был китапты яҙырға кәрәк ине. Беренсенән, мин унда булған бөтә кешеләрҙе, яҡшы һәм насар кешеләрҙе белә инем, һәм мәйеттәре яндырылған ике кешенең ерләүенә барҙым. Икенсенән, ысын энтузиастарҙың ҡаһарманлығына осоп китергә, үҙ халҡының бәхете өсөн барыһын да биргәндәрҙе оноторға рөхсәт итеү ғәҙел булмаҫ ине. Ниһайәт, был ваҡиға шул ваҡыттағы ваҡиғаларҙың бер ҡасан да ҡабатланмауын иҫкә төшөрөргә тейеш. Мин был ваҡиғаны тулыһынса еткерә алманым. Әммә кем океанды уның бөтә төпһөҙ бөйөклөгөндә һүрәтләй алған? Мин бында һүрәтләнгән ваҡиғалар бер ҡасан да ҡабатланмаҫ тип өмөтләнәм, шуға күрә мин Гауя буйындағы бәләкәй ҡала Цесиста, үпкәләре ауырыған кешеләрҙе дауалай һәм юмористик хикәйәләр яҙа алам.[2]
- Миервалдис Бирзе, «Боҙ аҫтында ла йылға аға».
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Library of Congress Authorities (ингл.) — Library of Congress.
- ↑ Birze Miervaldis. Yet Icebound Rivers Flow. — Moscow: Foreign Languages Publishing House.
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Rožkalne Anita. Latviešu rakstniecība biogrāfijās. — Riga: Zinātne.