Новгород һәм уның тирә-яғы ҡомартҡылары

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Исторические памятники Новгорода и окрестностей*
Historic Monuments of Novgorod and Surroundings**
ЮНЕСКО Бөтә донъя мираҫы
Yaroslavovo Dvorische 01.jpg
Ил Российская Федерация
Тип Культурный
Критерий ii, iv, vi
Һылтанма 604
Регион*** Европа и Сев. Америка
Иҫепкә алынған 1992  (16 сессия)
* Рәсми исемлектә русса атамаһы
** Рәсми исемлектә инглизсә атамаһы
*** ЮНЕСКО квалификацияһында регион

Новгород һәм тирә-яғы тарихи һәйкәлдәре- (ингл. Historic Monuments of Novgorod and Surroundings) — дөйөмләштерелгән исеме, уның менән ЮНЕСКО 1992 йылда исемлегенә Новгород ҡалаһының урта быуат архитектура мираҫын Бөтә донъя мираҫы исемлегенә индерә (1999 йылдан — Бөйөк Новгород):

№ Һүрәттәр Исеме Координаталар
604-001 Новгород кремле ҡаланың йәнәшәлә өлөшө менән 58°31′18″ с. ш. 31°16′34″ в. д.HGЯO
604-002 Ярослав ихатаһы, Знаменский соборы һәм эргәһендәге ҡала өлөшө 58°31′08″ с. ш. 31°17′00″ в. д.HGЯO
604-003 Зверин монастыры һәм тирә-яҡтары 58°32′10″ с. ш. 31°16′34″ в. д.HGЯO
604-004 Антоний монастыры 58°32′24″ с. ш. 31°17′18″ в. д.HGЯO
604-005 Христос Раштыуаһы сиркәүе 58°31′25″ с. ш. 31°18′37″ в. д.HGЯO
604-006 Нередицала Спас сиркәүе 58°29′50″ с. ш. 31°18′42″ в. д.HGЯO
604-007 Ҡаласыҡта Благовещение сиркәүе ҡалдыҡтары 58°29′39″ с. ш. 31°17′53″ в. д.HGЯO
604-008 Перынь монастыры 58°28′22″ с. ш. 31°16′25″ в. д.HGЯO
604-009 Юрьев монастыры 58°29′13″ с. ш. 31°17′04″ в. д.HGЯO
604-010 Мячинала Иоанн Милостиый сиркәүе



һәм



Благовещение сиркәүе 		58°30′28″ с. ш. 31°16′32″ в. д.HGЯO



58°29′35″ с. ш. 31°15′01″ в. д.HGЯO
604-011 58°30′34″ с. ш. 31°15′32″ в. д.HGЯO 58°30′34″ с. ш. 31°15′32″ в. д.HGЯO

2009 йылдың 1 апрелендә Рәсәй Үҙәк банкы Бөйөк Новгород һәм ҡала яны тарихи һәйкәлдәре һүрәтләнгән коллекцион һәм инвестицион әһәмиәттәге ҡиммәтле металдарҙан иҫтәлекле тәңкәләр сығара. Тәңкәләр «Рәсәй ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мәҙәни мираҫында» серияһында сыға һәм Бөйөк Новгородтың 1150- йыллығына арнала.

2009 йыл
Рәсәй ЮНЕСКО-ның бөтә донъя, мәҙәни һәм тәбиғи мираҫында:



Бөйөк Новгородтың һәм тирә-яғының тарихи ҡомартҡылары
"Ярослав ихатаһы" "Кожевникила Петр һәм Павел сиркәүе" "Новгород кремле" "Антоний монастыры" "Федор Стратилат сиркәүе
1992 йылда ЮНЕСКО Бөтә донъя мираҫы комитетының юбилей ултырышы ҡарары менән Бөтә донъя мираҫы исемлегенә индерелгән Бөйөк Новгород һәм уның тирә-яҡтары тарихы һәм мәҙәниәте һәйкәлләренең, билдәле универсаль ҡиммәткә эйә булған деталләштерелгән исемлеге[1][2]
№ ЮНЕСКО исемлегендә № Мәҙәни мираҫ объектының исеме Дата Һаҡлау категорияһы Адресы һәм урыны Мәҙәни мираҫ объекты территорияһы сиктәрен тасуирлау
1 1 Мәҙәни ҡатлам (8 м тәрәнлектә) X-XVII бб. федер.(Р-624) Бөйөк Новгород, урам сиктәрендә: Завальная, Завальная-Кольцевая, Запольская Урау ҡалаһы валы сиктәрендә 347 га яҡын территорияны биләй
2. Новгород Кремле ансамбле, XI-XX бб[3]
Кремль ҡаралтылары
27 - София соборы 1045-1050 йй. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль
28 - София соборы ҡыңғырауы XV-XVII бб. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль
29 - София манараһы янында йорт XVII б. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 4
30 - Сергий Радонежский сиркәүе 1463 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 12
31 - Покрова сиркәүе XVI б. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 9
32 - Андрей Стратилат сиркәүе XV-XVIII бб. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль
33 - Иерусалимға инеү урыны сиркәүе 1759 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 8
34 - Иерусалимға Инеү урыны сиркәүе ҡалдыҡтары 1336 й. выявленный (приказ от 31.05.2010) Бөйөк Новгород, Кремль
35 - часозвоня 1673 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль
36 - Хаким ихатаһы (ҡалдыҡтар) XV б. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль
37 - Грановитая палатаһы (Хаким) 1433 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 13
38 - викарийҙар корпусы (эконом, Иоанновский) 1888 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 14
39 - Хаким ихатаһында архиепископ Василий палатаһы ҡалдыҡтары 1350 г. асыҡланған (приказ от 31.05.2010) Бөйөк Новгород, Кремль
40 - Никитский корпусы XV-XIX бб. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль
41 - Лихудтар корпусы XVII-XVIII бб. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 10
42 - дини һәм суд бойороҡтары бинаһы 1669 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль
43 - Дәүләт учреждениеһы бинаһы XVII-XIX бб. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 6
44 - Митрополит бүлмәләре XVII-XIX бб. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 5
45 - епархиаль йорт 1912 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 7
46 - Дини училищеһы бинаһы 1878 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 6
47 - 1-се Суд ҡаласығы корпусы XVIII б. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 1
48 - 2-се Суд ҡаласығы корпусы XVIII б. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 2
49 - 3-сө Суд ҡаласығы корпусы XVIII б. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 3
50 - Воевода ихатаһы (ҡалдыҡтары) XVII б. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль
51 - Боронғолоҡ музейы 1892 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль, 11
52 - Архиерей йорто тимерлеге 1860-1870 йй. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль
53 - карета һәм ат аҙбары 1913 й. федер.(Р-1327) Бөйөк Новгород, Кремль

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

IX һәм XV быуаттар араһһында Новгород урта быуат Русь дәүләтенең иң ҙур ҡалаларының береһе була. Ул «варягтарҙан гректарга сауҙа юлы»нда ята һәм хәҙерге Төньяк-Көнбайыш Рустең ҙур өлөшөн үҙ эсенә алған Новгород Республикаһының үҙәге була. XII быуаттан унда ҡарарҙы ҡала халкы йыйылыш ҡабул итә һәм кенәз һайлай. Айырым алғанда, Новгородта XIV быуатта сиркәү төзөлөшө әүҙем дауам итә. Новгород архиепискобы резиденцияһы мөһим мәҙәни үҙәк булып торған. Иң боронғо урыҫ ҡулъяҙмалары Новгородта XI быуатта яҙылған. Рус таш архитектураһы һәм рус рәсем сәнғәте Новгород һәм Псковта барлыҡҡа килгән. Урта быуат рус рәссамдарының иң күренеклеләренең береһе Феофан Грек Новгородта әүҙем эшләгән. Новгород архитектура мәктәбенең формалашыуы XI быуат урталарына, Новгородтағы София соборы төҙөлөшө ваҡытына ҡарай. Был һәйкәлдә үк Новгород архитектураһының айырым үҙенсәлектәре — монументаллек, артыҡ декоративлыҡ булмау сһиҙелә. Новгородтың сәйәси бүленеш осорондағы ғибәҙәтханалары ҙур күләмле булмай, әммә уларҙа әлеге архитектура мәктәбенең төп сифаттары һаҡлана. XII быуат аҙағында Синичий тауында Петр һәм Павел сиркәүе (1185), Мячинда Фома ышанысы сиркәүе (1195) төҙөлә. XII быуатта мәктәп үҫешен тамамлаған иҫтәлекле һәйкәл булып Нередицтағы Спас сиркәүе (1198) тора. Бер миҙгел эсендә Новгород кенәзе Ярослав Владимирович ҡаршында төҙөлә. Новгород архитектураһының сәскә атыуы XIV быуаттың икенсе яртыһында, Новгород Республикаһының максималь ҡеүәте осоронда була. Был осор архитектураһының иң юғары эталоны булып, Новгородтағы Федор Стратилат сиркәүе тора. Сиркәү бинаһы - кубик типтағы бина. Фасадтың ҡайһы бер ерҙәрен элек фрескалар менән биҙәгәндәр.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Статистические данные по памятникам истории и культуры г. Великий Новгород и его окрестностей, включенных в Список Всемирного наследия. Дата обращения: 15 июнь 2020. Архивировано из оригинала 4 март 2016 года. 2016 йыл 4 март архивланған.
  2. ↑ Комитет культуры, туризма и архивного дела Новгородской области. Объекты ЮНЕСКО. Дата обращения: 7 февраль 2011. Архивировано из оригинала 2 май 2012 года. 2012 йыл 2 май архивланған.
  3. ↑ Распоряжение Правительства Российской Федерации от 06.09.2014 г. №1753-р 2015 йыл 24 сентябрь архивланған.

Сығанаҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Новгород_һәм_уның_тирә-яғы_ҡомартҡылары&oldid=1254489» битенән алынған