Овруч районы

Овруч районы
	Овруч районы
Байраҡ[d]	Герб[d]
Нигеҙләү датаһы	7 март 1923
Дәүләт	Украина
Административ үҙәк	Овруч
Административ-территориаль берәмек	Коростеньский округ[d], Волынский округ[d], Украина Совет Социалистик Республикаһы, Киев өлкәһе һәм Житомир өлкәһе
Закондар сығарыу органы	Q94579016?
Халыҡ һаны	55 608 кеше (1 ғинуар 2018)
Сиктәш	Лугинский район[d], Коростень районы, Народичский район[d], Олевск районы, Лельчицкий район[d] һәм Ельский район[d]
Тәртип буйынса һуңыраҡ килеүсе	Коростенский район[d]
Ғәмәлдән сыҡҡан дата	19 июль 2020
Майҙан	3222 км²
Рәсми сайт	ovruch-rayvlada.gov.ua
	Овруч районы Викимилектә

Овруч районы (Овруцький район) — Украинаның Житомир өлкәһе төньяғындағы административ берәмек. Административ үҙәге — Овруч.

Географияһы

Овруч районы – Житомир өлкәһенең төньяҡ-көнсығыш өлөшөндә урынлашҡан украина полесьеһының ҙур сик райондарының береһе. Төньяҡта Беларусь республикаһының Лельчицкий, Ельский һәм Наровлянский, көнсығышта – Народичский, көньяҡта – Житомир өлкәһенең Коростенский, Лугинский һәм Олевский райондары менән сиктәш. 1923 йылда ойошторолған. Майҙаны – 3,2 мең. кв. км. Районда – Овруч ҡалаһы (район үҙәге), ҡала тибындағы Першотравневый биҫтәһе һәм 144 ауыл тораҡ пункттары.

Полесье уйһыулығында һәм Словечанск-Овруч тәпәш тауҙар теҙмәһендә кряж, Ясенец, Жерев, Норинь ҡушылдыҡтары булған (Припять йылғаһы бассейны) Словечна йылғаһы сиктәрендә ята. Райондың төньяҡ өлөшө өҫтө – уйһыу, яҫы тигеҙлек; көньяҡ – күтәрелә барған тулҡынлы урман тигеҙлеге, йырын һәм тар үҙәктәр менән бүлгеләнгән. Рельефтың үркәс һәм пас, текә битләүле ҡаялар рәүешле формалары (Городец ауылы эргәһендәге бейек нөктәһе диңгеҙ кимәленән 316 м) осрай. Төньяҡта байтаҡ участкалар һаҙлыҡлы.

Тупрағы нигеҙҙә кәҫле көлһыу, ҡомһол, балсыҡлы һәм торфлы һаҙлыҡлы. Ҡатнаш урмандар (ҡарағай, ерек, имән, ҡайын, уҫаҡ) райондың 67% территориияһын биләй. Район файҙалы ҡаҙылмаларға, ҡыйбатлы төҙөлөш ценные материалдарына: кварцитҡа, гранитҡа, ҡомлоҡтарға, йәшмәгә, (һаҙлыҡта табылған) тимер мәғдәненә, торфҡа, утҡа сыҙамлы балсыҡҡа, кварцлы ҡомға, пирофиллитлы сланецтарға бай. Уларға нигеҙләнеп районда кварцит табыла, ҡырсынташ, кирбес етештерелә. Овруч кварцит етештереү ҡаҙылма запастары — 62,5 млн.т. (1980 й.).

Тарихы

Овруч районы 1923 йылда барлыҡҡа килгән. 1962 йылдан бирле (Словечанский районы ҡушылған) хәҙерге сиктәрендә. Район үҙәге — Овруч ҡалаһы. 946 йылда кенәзбикә Ольга, Искоростенде тар-мар итеп, Древляндар иленең үҙәгенн бында күсергәндән һуң, Овруч тәүге тапҡыр сығанаҡтарҙа телгә алына. Олег Святославович Овручтың тәүге биләмә удельным кенәзе булған. 1362 йылдан Овруч Бөйөк Литва кенәзлеге составына ингән. ХVІ быуат аҙағында Волынь һәм Киев кенәзлеге Польшаға (Овруч һәм Житомир староствалар булараҡ индерелгән) ҡушылған. Овруч өйәҙ ҡалаһы булған. Өйәҙ составына Коростень, Олевск, Народичи, Базар һ. б. ингән. Польшаны йәғни Речь Посполитаяны икенсе тапҡыр бүлгәндән һуң (1793 й.) бөтә Уң яр Украина Рәсәйгә ҡушылған. 1797 йылда Овруч яңы ойошторолған Волынь губернаһының өйәҙ ҡалаһына әйләнгән.

Овруч менән ошо Овруч өйәҙендә тыуып үҫкән танылған казак хәрәкәте эшмәкәрҙәре: Украинаның һетманы Иван Евстафьевич Выговский, гетман войска Запорожье ғәскәре һетманы Григорий Лебеда, Богдан Хмельницкий һәм Иван Выговскийҙың тарафдашы Юрий Немирич исемдәре бәйле. Бында украин халҡының 1648-1657 йылдарҙағы милли-азатлыҡ һуғышы етәкселәре Иван Богун һәм Максим Кривонос; күренекле полководецтар А.В. Суворов һәм Михаил Илларионович Кутузов булған. 1648 йылда башында Иван Голытьба торған казак полкы барлыҡҡа килгән. Овручлылар овруч полковнигы Дацка Васильевич (Децик) етәкселегендә поляк-шляхта хакимлығына ҡаршы сыҡҡан халыҡ ихтилалында ла (1664-1665 йй.); С.Палия етәкселегендәге казак-крәҫтиән ихтилалында (1702-1704 йй.) һәм «Колиивщина» милли-азатлыҡ ихтилалында (1768 й.) ҡатнашҡан. 1812 йылдың 7 сентябрендә Овручта Полтава губернаһының халыҡ ополчениеһы полкы урынлашҡан булған. В годы Революция һәм граждандар һуғышы йылдарында ҡалала Григорий Иванович Котовский, Василий Назарович Боженко, Украина ВЦВК рәйесе Г.И.Петровский, Халыҡ Комиссарҙары Советы рәйесе Влас Яковлевич Чубарь булып киткән.

1941 йылдың 22 авгусында район гитлерсы ғәскәрҙәр тарафынан оккупацияланған. Бында күп һанлы партизан отрядтары формалашҡан һәм хәрәкәт иткән.1943 йылдың 16-17 ноябрендә Овруч 4-се гвардия һауа-десант дивизияһы ярҙамы менән О.Сабуров партизан соединенеһы тарафынан азат ителгән.

1962 йылда Овруч районы составына Словечан районы ингән.

Тораҡ пункттары

Магдин, Першотравневый ҡасабалары

Иҡтисады

Районда тау-сәнәғәт, приборҙар сығарыу, төҙөлөш материалдары етештереү һәм ауыл хужалығы аҙыҡ-түлек етештереү һәм эшкәртеү сәнәғәт предприятиелары эшмәкәрлеге үҫешкән. Иң ҙур предприятиеларҙан: ВАТТ ГЗК «Кварцит» (1936 й., кварцит табыу, Первомайское ҡала тибындағы ҡасабаһы), АООТ «Овручс һөт-консерва комбинаты» (1952 й.), ВАТТ «Приборостроитель» (1971 й.), Овруч дәүләт урман хужалығы (1936 й.), Словечан дәүләт урман хужалығы (1960 й.), АООТ «Игнатпольский карьеры», ВАТТ ГППК «Толкачовский» (1946 г.), Овруч ҡырсынташ заводы, «Овручский завод продтоваров» ҡуртымға алынған предприятиеһы (1948 й.), ВАТТ «Овруч икмәк заводы». Районды ауыл хужалығы продукцияһының төп өлөшө менән 16 мең ауыл хужалығы участкаларын эшкәртеүсе 30 (2004 й.) ауыл хужалығы формированиеһы тәьмин итә. Шулпар араһында иң эреләре: «Великофоснянское» СФП, «Заречанское» ПСП, «Бондаровское» СТОВ, «Бигунь ПСП, „Веледники“ ПСП, „Словечно“ СТОВ, „Украина“ ПСП.

Транспорты

тимер юл станциялары: Овруч, Игнатполь, Хайча, Норинск, Веледники, Толкачевск. Райондағы автомобиль юлдары оҙонлоғо — 1946 км.

Мәҙәниәте

Районда – 48 дәүләт дөйөм белем биреү мәктәбе бар, шуларҙың 9 уҡытыу-тәрбиә учреждениеһы „мәктәп-баҡса“ тибында; бер балалар һәм үҫмерҙәр ижады үҙәге, физик яҡтан әҙерләү буйынса балалар-үҫмерҙәр клубы, халыҡ кәсепселеге кесе академияһы, 3 балалар музыкаль, 1 художество мәктәбе, профессиональ-техник лицей, 30 балалар баҡсаһы. Район халҡын 400 урынлыҡ 7 дауахана, 9 ауыл табип амбулаторияһы, 13 фельдшер-акушер пункты, 53 фельдшер пункты хеҙмәтләндерә. Овруч ҡалаһында үҙәк район дауаханаһының диагностик бүлеге эшләй. Районда 1 район, 27 ауыл мәҙәниәт йорто, 49 ауыл клубы, 55 китапхана, Словечно ауылында Полесьеның Партизан даны музейы (Житомир өлкә крайҙы өйрәнеү музейы филиалы), 9 йәмәғәт музейы бар. Урындағы „Зоря“ гәзите 1930 йылдан сыға (1919 й. нигеҙ һалынған). Урындағы радиотапшырыуҙар эшмәкәрлеген туҡтатҡан. Ҡаланың ҡунаҡтарын 103 урынлыҡ „Овруч“ ҡунаҡханаһы, Игнатполь ауылы янындағы халыҡ-ара кемпинг хеҙмәтләндерә. Рим-католик сиркәүе, Евангелие Христиан дине, Евангелие Христиан баптистары, Иегова шаһиттары, иудаизмдың теркәлгән конфессион общиналары. Украин правослаие сиркәүе Епархиаль идаралығы эшләй.

Данлыҡлы фән һәм мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре тормошо Овруч районы менән бәйле. Шуларҙан иң күренеклеләре: Остафий Дашкевич (Остап) 1535 й., Козаччинаны ойоштороусыларҙың береһе, Овручта тыуған; Литва воеводаһы, һуңынан Черкассы һәм Канев старостаһы Юрий Немирович (1612-1659 йй.) сығышы менән Овруч өйәҙенән, Овруч старостаһы, Украина автономияһы тураһында Годяцк килешеүе авторы (1658 й.). Макарий Овручский (1605-1678) — Дәрүиш Макарий Овручта тыуған. 1660 й. – архимандрит. Игелекле күрәҙәселек һәләте менән дан ҡаҙанған; граф Виктор Егорович (1819-1867 гг.) – Овруч ҡалаһында тыуған. СВелико-Анодаль күргәҙмә урман хужалығын булдырғанһәм етәкләгән, дала ерҙәрендә урман үрсетеү эшенең пионеры. Геохимик Белов Николай Васильевич (1891-1982 йй.) – Овручта тыуған. Танылған кристаллограф, геохимик, академик (1953 й.), Герой Социалистик Хеҙмәт Геройы (1969), Дәүләт премияһы лауреаты (1952 й. 1974 й.); Сабуров Александр Николаевич (1908-1974 йй.) – Украинала партизан хәрәкәтен ойоштороусыларҙың береһе, Советтар Союзы Геройы; Костюченко Адам Иванович (? — 1977) – Овруч районының Гладковичи ауылында тыуған, күренекле рәссам; Добахова Ольга Филипповна (1910-1982 йй.) Першки ауылында (хәҙер Кирданы ауылы) тыуған, украин халыҡ сәсәниә-йыраусыһы, атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1974 й.); Малышко Андрей Самойлович (1912-1970 йй.) – күренекле украин шағиры, СССР-ҙың Дәүләт премиялары (1942, 1951, 1969 йй.), УССР-ҙың Т. Шевченко исемендәге Дәүләт премияһы (1964 й.) лауреаты, Овручтағы 1-се мәктәптә эшләгән, уның исеме Овруч район китапханаһына бирелгән; Ковжун Павел Максимович (1896-1939 йй.) – Костюшки ауылында тыуған, ренекле рәссәм-график.

Иҫтәлекле урындар

В г.Овруче — парк отдыха. В границах района — часть Полесского заповедника (музей природы Полесья в с.Селезовка), и государственный заказник „Дедово озеро“, дендропарк возле с.Гладковичи.

В Овручском районе на учете находится 175 памятников истории и культуры. Из них 59 — памятки археологии. Возле с. Антоновичи найдены бронзовые украшения скифского периода. В районе Замковой горы города и на территории района выявлены постоянные поселения и стоянки, мастерские периода неолита (V-І тыс. до н.э.), исследованы поселения и могильники и найдены орудия работы поры бронзы (ІІ тыс. до н.э.). Период феодальной раздробленности ІХ-ХІІ ст. представленный многочисленными поселениями, курганами, курганными могильниками и городовищами.

На склонах Словечансько-Овручского кряжа на береге реки Норинь в с.Збраньки выявлено единое на Украине месторождение пирофиллита (агальматолита), который с давних времен использовался для изготовления ювелирных украшений, известных шиферных пряслиц, в строительстве давних архитектурных сооружений (Киев, Чернигов, Галич).

Есть 2 памятника архитектуры государственного значения: Васильевская Златоверхая церковь, построенная в 1190 г. из камня, нынешнее сооружение — результат реставрации (1908-1912 гг.) по проекту архитектора А. В. Щусева, Василевский женский монастырь (1907-1909 гг.); 7 памятников архитектуры областного значения: дом тюрьмы (ХІХ ст., ныне райполиклиника), админздание управления сельского хозяйства (1893 г.), помещение железнодорожного вокзала (ХІХ ст.), Купеческий особняк, в прошлом помещения райисполкома (1911 г.), Николаевская церковь с.Левковичи (1815 г.). Место погребения раввина Цадика (1870 г., с.Новые Веледники, объект паломничества). Известными памятками в районе есть памятный знак на месте погребения древлянского князя Олега Святославовича в 977 г. (г.Овруч, 1961 г.), Свято-Преображенский собор, 1678 г., 10 памятников посвященные событиям революции и гражданской войны, 83 — Великой Отечественной войны, 4 — событиям недавнего прошлого.

В Овручском районе установлены памятники и мемориалы многим выдающимся деятелям. Наиболее значимые: памятный знак на месте погребения древлянского князя Олега Святославовича в 977 г. (1961 г., г.Овруч); Братская могила — памятник советским подпольщикам; (1965 г., г.Овруч); памятник одному из организаторов и руководителей партизанского движения в годы Великой Отечественной войны, Герою Советского Союза О.Н.Сабурову (1976 г., г.Овруч); памятник на месте погребение в 1943 г. организатора и командира Чехословацкого партизанского отряда в годы Великой Отечественной войны, Героя Советского Союза Яна Налепки (1963 г., г.Овруч); памятник советским воинам периода Великой Отечественной войны А.А. Покальчуку, П. Гутченку (1971 г., с.Большая Фосня); памятник Николаю Ващуку, пожарнику, ликвидатору аварии на ЧАЭС (1989 г., с. Большая Хайча); Мемориал погибшим в Афганистане (1994 г., г.Овруч); Мемориал сожженных сел в годы Великой Отечественной войны (1980 г., с.Словечно); Мемориал жертвам Чернобыльской трагедии (1996 г., г.Овруч).

В мае 2008 г. в Овруче открыт и освящен памятник святому преподомномученику Макарию, архимандриту Овручскому и Каневскому, игумену Пинскому, Переясловскому чудотворцу.