Рәсәй космонавтика федерацияһы

	Рәсәй космонавтика федерацияһы ; ФКР
Нигеҙләнгән ваҡыты	5 декабрь, 1978 йыл
Тип	ирекле дөйөм рәсәй йәмәғәт ойошмаһы
президент	Александров Александр Павлович
	Мәскәү, 3-сө Марьина Роща үткәүеле, 40с1
Рәсми сайт	fkrus.ru

Рәсәй космонавтика федерацияһы
	Рәсәй космонавтика федерацияһы
Нигеҙләү датаһы	7 декабрь 1991
Етәксе	Владимир Васильевич Ковалёнок[d]
Рәсми сайт	fkrus.ru

Рәсәй космонавтика федерацияһы (ФКР) — космонавтиканы үҫтереү һәм популярлаштырыу менән шөғөлләнгән дөйөм рәсәй йәмәғәт ойошмаһы^[1]. Федерацияның үҙәк бүлексәһе Мәскәүҙә урынлашҡан^[2]. Бынан тыш, Рәсәй космонавтика федерацияһының Санкт-Петербургта^[3] һәм Башҡортостанда ике ҙур төбәк вәкиллеге бар^[4].

ФКР составында 300-ҙән ашыу космонавтика йәмәғәт ойошмаһы бар, улар Рәсәй ракета-космос тармағы предприятиелары һәм ойошмалары хеҙмәткәрҙәре, шулай уҡ музейҙар, планетарийҙар һәм башҡа ойошмалар базаһында ойошторолған^[5].

Рәсәй космонавтика федерацияһына 1978 йылдың 5 декабрендә нигеҙ һалына^[6], 2023 Йылда Рәсәй космонавтика федерацияһына нигеҙ һалыныуға 45 йыл тула^[7].

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Федерация тарихы 1920-се йылдарҙа башлана, 1921 йылдың 1 мартында Ракета техникаһы буйынса ғилми-тикшеренеү һәм тәжрибә-конструкторлыҡ ойошмаһы ойошторола. Ул Мәскәүҙә хәрби ведомство ҡарамағында башта Н. И. Тихомировтың уйлап табыуҙары лабораторияһы, ә 1928 йылдан Газ-динамика лабораторияһы булараҡ эшләй башлай^[8].

Иртә осор[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1924 йылдың 20 июнендә уның нигеҙендә Г. М. Крамаров етәкселегендә «Планета-ара бәйләнештәрҙе өйрәнеү йәмғиәте» ойошторолған^[9].

1931 йылдан ойошма Мәскәүҙә һәм Ленинградта ОСОАВИАХИМ ҡарамағында («Реактив хәрәкәтте өйрәнеүсе төркөм») эргәһендә эшләй, ә 1932 йылдың 14 июлендә ОСОАВИАХИМ-дың һауа флоты бүлеге эргәһендәге МОСГИРД ракеталар һәм двигателдәр эшләү буйынса ғилми-тикшеренеү һәм тәжрибә-конструкторлыҡ ойошмаһы ойошторола, уның начальнигы итеп С. П. Королёв тәғәйенләнә^[9].

1934 йылдың 16 ғинуарында СССР ОСОАВИАХИМ Үҙәк Комитеты ҡарамағында «Стратосфера комитеты» ойошторола, уны П. С. Дубенский етәкләй^[9].

1954 йылдың 9 ғинуарында СССР ДОСААФ Үҙәк Комитеты ҡарамағындағы В. П. Чкалов исемендәге Үҙәк аэроклубы составында СССР-ҙың Астронавтика секцияһы барлыҡҡа килә, уның рәйесе булып Н. А. Варваров эшләй^[9].

1968 йылдың 15 декабрендә Н. А. Жемчужин рәйеслегендә СССР ДОСААФ Бөтә Союз космонавтикаһы комитеты ойошторола, уны һуңыраҡ О. А. Чембровский алмаштыра^[9].

1968 йылдың 20 декабрендә генерал-майор Жемчужин Николай Александрович һәм генерал-майор Чембровский Олег Александрович башланғысы менән СССР ДОСААФ-ы составында СССР космонавтика комитеты булдырыла^[9].

Космонавтика федерацияһын булдырыу[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1978 йылдың 5 декабрендә СССР ДОСААФ Үҙәк Комитеты Бюроһы ҡарары менән СССР ДОСААФ Бөтә Союз космонавтика комитеты СССР космонавтика Федерацияһы (СССР ФК) итеп үҙгәртелә, һәм СССР Авиация спорты федерацияһына буйһона. Был дата Космонавтика федерацияһының ойошторолған көнө булараҡ раҫлана^[9].

1985 йылдың 26 июлендә СССР ДОСААФ Үҙәк Комитеты Президиумы Бюроһы үҙенең ҡарары менән СССР ФК-һын ДОСААФ составынан сығарыу һәм уны Главкосмосҡа тапшырыу тураһында ҡарар ҡабул итә, әммә СССР КФ-ның пилотлы һәм автомат осоу аппараттарына ҡуйылған рекордлы һәм өҫтөнлөклө ҡаҙаныштарҙы рәсмиләштереү һәм теркәү буйынса эшен, шулай уҡ бүләкләү тураһында материалдарҙы ҡарау һәм тапшырыуҙы үҙ контроле аҫтында ҡалдыра СССР летчик-космонавттарын, ғалимдарын, конструкторҙарҙы һәм башҡа кешеләр СССР-ҙың Халыҡ-ара федерацияһыһы (ФАИ) һәм Федераль монополияға ҡаршы хеҙмәт (ФАС) наградалары менән бүләкләнә^[9].

1991 йылдың 11 октябрендә Берҙәм СССР дәүләте бөтөрөлгәндән һуң, РСФСР Космонавтика федерацияһын булдырыу тураһында Ҡарар ҡабул ителә. Шул уҡйылдың 7 декабрендә РСФСР Космонавтика федерацияһының Учредительный съезы үтә^[9].

Рәсәй космонавтика федерацияһы РСФСР Космонавтика федерацияһының (РСФСР ФК) дауамсыһы булып тора. Ике тапҡыр Советтар Союзы Геройы, СССР лётчик-космонавты Рукавишников Николай Николаевич РСФСР КФ-ның тәүге президенты итеп һайлана ^[9].

1999 йылдың 2 мартында Рәсәй космонавтика федерацияһының III съезы була. Рәсәй космонавтика федерацияһы Президенты итеп Советтар Союзы Геройы, СССР лётчик-космонавты, генерал-полковник Титов Герман Степанович бер тауыштан һайлана^[9].

2001 йылдың 25 ғинуарында сираттан тыш съезда Рәсәй космонавтика федерацияһының Президенты итеп Ковалёнок Владимир Васильевич һайлана^[9].

2006 йылдың 17 февралендә Мәскәү Политехник музейының Ҙур залында Рәсәй космонавтика федерацияһының Бишенсе сираттағы съезы үҙ эшен башлай. Рәсәй космонавтика федерацияһы Президиумы Пленумының Ҡарары менән Рәсәй космонавтика федерацияһының Генераль директоры вазифаһына Василий Иванович Кузнецов тәғәйенләнә^[9].

Туғыҙынсы съезды ҡаршылағанда, В.И. Кузнецов Рәсәй космонавтика федерацияһыныңы беренсе вице-президенты вазифаһында, ә федерация президенты В. В. Ковалёнок була. Был съезд һөҙөмтәһендә федерация президенты итеп Александров Александр Павлович кандидатураһы хуплана^[10].

Рәсәй космонавтика федерацияһы даими рәүештә ҡағыҙ һәм электрон формала «Вестник федерации космонавтики России» журналын нәшер итә^[9].

Федерация бүләктәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй космонавтика федерацияһы ватан космонавтикаһы үҫешенә өлөш индергәне, ракета-йыһан техникаһын булдырғаны ватан космонавтикаһы ҡаҙаныштарын һәм тарихын пропагандалаған, тәрбиәләгәне өсөн йәмәғәт иғтибарын һәм ихтирамын күрһәтеү маҡсатында наградалар булдырҙы.

Юғары наградалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй космонавтика федерацияһының юғары наградаларына: Циолковский, Королёв, Гагарин ордендары һәм Рәсәй космонавтика федерацияһының «За заслуги» миҙалдары ҡарай^[11].

Файл:Ordena.png

Циолковский, Королёв һәм Гагарин ордендры

Рәсәй космонавтика федерацияһының юғары наградалары менән бүләкләү тураһында положение^[12].

Файл:Медаль За заслуги (ФК России).png

«Ҡаҙаныштары өсөн» миҙалы

Федерацияның юғары наградалары, Рәсәй космонавтика федерацияһының «Ҡаҙаныштары өсөн» ордендары һәм миҙалдары, Рәсәй халыҡ хужалығы белгестәренең ракета-космос сәнәғәте тармағы менән бәйле ҡаҙаныштарын баһалаусы юғары отличие билдәләре булып тора һәм йәмәғәтселектең таныуын аңлата.

Улар менән сәнәғәттең ракета-космос тармағы ойошмаһы һәм предприятиеһы статусына ярашлы, ғалимдар, конструкторҙар, инженерҙар, СССР һәм Рәсәй лётчик-космонавттары, йыһан техникаһын һынаусылар, Рәсәй космонавтика федерацияһы ведомствоһы ойошмаларында эшләгән һәм эшләүсе, ракета-космос фәнен һәм техникаһын үҫтереүгә, СССР һәм Рәсәй йыһан программаларын тормошҡа ашырыуға, космос аппараттарын (космос самолёттарын) осороуға һәм идара итеүгә, ракета-космос комплекстарын проектлауға һәм төҙөүгә, лётчик-космонавтар һәм ракета-космос оборонаһы белгестәрен әҙерләүгә, ватан космонавтикаһы ҡаҙаныштарын һәм тарихын пропагандалауға өлөш индергән кешеләр бүләкләнә.

Рәсәй космонавтика федерацияһының юғары ысшие наградалары йылына ике тапҡыр — 12 апрель һәм 4 октябрь, бер үк ваҡытта орден китапсығы йәки таныҡлығы һәм (ярашлы рәүештә) Рәсәй Космонавтика федерацияһының бүләкләүҙең законлылығын раҫлаусы билдәләнгән өлгөләр сертификаты тапшырыла.

Был кешеләрҙе юғары наградалар менән бүләкләү Рәсәй космонавтика федерацияһы Президиумы Бюроһы ҡарары менән рәсмиләштерелә һәм Федерация Президенты тарафынан раҫлана.

Рәсәй космонавтика федерацияһының юғары наградалары күкрәктең һул яғында, хөкүмәт наградаларынан түбәнерәк, йөрөтөлә.

Миҙалдар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй космонавтика федерацияһы шулай уҡ космонавтикаға нигеҙ һалыусыларҙы, Баш конструкторҙарҙың беренсе советын, космонавтика тарихындағы мөһим ваҡиғаларҙы билдәләү өсөн бер нисә миҙал булдырған^[13]:

Бармин В. П. исемендәге миҙал
Глушко В. П. исемендәге миҙал
Келдыш М. В. исемендәге миҙал
Кондратюк Ю. В. исемендәге миҙал
Королёв С. П. исемендәге миҙал
Кузнецов В. И. исемендәге миҙал
«Йыһан эраһы башы» миҙалы
«Ерҙең Беренсе яһалма юлдашы» миҙалы (ИСЗ)
Пилюгин Н. А. исемендәге миҙал
«Ю. А. Гагариндың осоуы» миҙалы
Рязанский М. С. исемендәге миҙал
Циолковский К. Э. исемендәге миҙал
Чижевский А. Л. исемендәге миҙал

Бынан тыш, Рәсәй космонавтика федерацияһы Ракета-космос сәнәғәтен (РКП) ойоштороусо-етәкселәре, предприятиелар һәм ойошмалар етәкселәре һәм генераль (Баш) конструкторҙары, РКП-ның күренекле фән һәм техника эшмәкәрҙәре, СССР һәм Рәсәй космонавтары хөрмәтенә бер нисә иҫтәлекле миҙалдар булдыра^[13]:

Афанасьев С. А. исемендәге миҙал
Бабакин Г. Н. исемендәге миҙал
Белов А. Ф. исемендәге миҙал
Брацлавец П. Ф. исемендәге миҙал
Быковский В. Ф. һәм Терешкова В. В. исемендәге миҙал
Гагарин Ю. А. исемендәге миҙал
Газенко О. Г. исемендәге миҙал
Григорьев М. Г. исемендәге миҙал
Жуков Б. П. исемендәге миҙал
Исаев А. М. исемендәге миҙал
Картуков И. И. исемендәге миҙал
Кемурджиан А. Л. исемендәге миҙал
Керимов К. А. исемендәге миҙал
Ковтуненко В. М. исемендәге миҙал
Козлов Д. И. исемендәге миҙал
Комарова В. М.
Косберг С. А. исемендәге миҙал
Лавров Л. Н. исемендәге миҙал
Литвинов В. Я. исемендәге миҙал
Лозино-Лозинский Г. Е. исемендәге миҙал
академик В. П. Макеев исемендәге миҙал
Миль М. Л. исемендәге миҙал
Мозжорин Ю. А. исемендәге миҙал
Надирадзе А. Д. исемендәге миҙал
Николаев А. Г. исемендәге миҙал
Николаев А. Г. һәм Попович П. Р. исемендәге миҙал
Репьев С. И. исемендәге миҙал
Решетнёв М. Ф. исемендәге миҙал
Семихатов Н. А. исемендәге миҙал
Сигаев С. Ф. исемендәге миҙал
Соловьёв В. Н. исемендәге миҙал
Терешкова В. В. исемендәге миҙал
Титов Г. С. исемендәге миҙал
Челомей В. Н. исемендәге миҙал
Янгель М. К. исемендәге миҙал

Мәктәп һәм йәштәр конкурстары еңеүселәре өсөн миҙалдар^[13][үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Йәштәргә, тәү сиратта мәктәп уҡыусыларына, йүнәлтелгән конкурстарҙа ҡатнашыусылар һәм еңеүселәр өсөн Рәсәй космонавтика федерацияһы үҙҙәрен иң яҡшы күрһәткән ҡатнашыусыларға тапшырыла торған ике махсус награда булдырған.

Рәсәй космонавтика федерацияһының «XXI быуат фәне, ижады, космонавтика» (1 һәм 2 дәрәжә) лауреаты
«Йәш Гагаринсы»

Грамоталары һәм дипломдары^[13][үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй космонавтика федерацияһы космонавтика өлкәһендәге айырым ҡаҙаныштары менән айырылып торғандарҙы почёт дипломдары һәм грамоталары менән бүләкләү хоҡуғына эйә:

Рәсәй космонавтика федерацияһының почёт грамотаһы
Ю. А. Гагарин исемендәге Диплом
Г. С. Титов исемендәге Диплом
К. Э. Циолковский исемендәге Диплом
С. П. Королёв исемендәге Диплом

Премиялары^[13][үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй космонавтика федерацияһынан түбәндәге премиялар тапшырыла:

К. Э. Циолковский исемендәге Премия
М. К. Тихонравов исемендәге Премия
С. П. Королёв исемендәге Премия

Маҡтаулы исемдәре^[13][үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй космонавтика федерацияһы түбәндәге маҡтаулы исемдәр бирә:

Рәсәй космонавтикаһы ветераны
Йыһан техникаһын атҡаҙанған төҙөүсе
Космос техникаһын атҡаҙанған һынаусы

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Космонавтика

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ К 45-летию создания Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Государственный музей истории космонавтики имени К.Э. Циолковского (5 декабрь 2023). Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ Схема проезда (билдәһеҙ). Официальный сайт ФКР. Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ О науке и космосе из Петербурга (билдәһеҙ). Санкт-Петербургская региональная организация Общероссийской общественной организации «Федерация космонавтики России». Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ Федерация космонавтики России. Башкортостанское региональное отделение (билдәһеҙ). ФКР. Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ Устав Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Официальный сайт ФКР (14 март 2013). Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ Серьёзная дата Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). ФГБУК Музей-заповедник Ю.А. Гагарина (5 декабрь 2022). Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ К 45-летию создания Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Научно-мемориальный музей профессора Н.Е. Жуковского (5 декабрь 2023). Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ Газодинамическая лаборатория (ГДЛ) (билдәһеҙ). Космическая энциклопедия. Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ ^9,00 ^9,01 ^9,02 ^9,03 ^9,04 ^9,05 ^9,06 ^9,07 ^9,08 ^9,09 ^9,10 ^9,11 ^9,12 ^9,13 Структура ФКР (билдәһеҙ). Офциальный сайт ФКР (30 июнь 2018). Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ Состоялся IX съезд Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Новости космонавтики (29 октябрь 2021). Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ Краткое описание наград Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Официальный сайт ФКР. Дата обращения: 5 декабрь 2023.
↑ Высшие награды (билдәһеҙ). Федерация космонавтики России. www.fkrus.ru. Дата обращения: 5 декабрь 2023. Архивировано 24 декабрь 2016 года.
↑ ^13,0 ^13,1 ^13,2 ^13,3 ^13,4 ^13,5 Положение о наградах (билдәһеҙ). Федерация космонавтики России. www.fkrus.ru. Дата обращения: 5 декабрь 2023. Архивировано 23 декабрь 2016 года.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

[1] К 45-летию создания Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Государственный музей истории космонавтики имени К.Э. Циолковского (5 декабрь 2023). Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[2] Схема проезда (билдәһеҙ). Официальный сайт ФКР. Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[3] О науке и космосе из Петербурга (билдәһеҙ). Санкт-Петербургская региональная организация Общероссийской общественной организации «Федерация космонавтики России». Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[4] Федерация космонавтики России. Башкортостанское региональное отделение (билдәһеҙ). ФКР. Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[5] Устав Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Официальный сайт ФКР (14 март 2013). Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[6] Серьёзная дата Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). ФГБУК Музей-заповедник Ю.А. Гагарина (5 декабрь 2022). Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[7] К 45-летию создания Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Научно-мемориальный музей профессора Н.Е. Жуковского (5 декабрь 2023). Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[8] Газодинамическая лаборатория (ГДЛ) (билдәһеҙ). Космическая энциклопедия. Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[:1-9] 9,00 ^9,01 ^9,02 ^9,03 ^9,04 ^9,05 ^9,06 ^9,07 ^9,08 ^9,09 ^9,10 ^9,11 ^9,12 ^9,13 Структура ФКР (билдәһеҙ). Офциальный сайт ФКР (30 июнь 2018). Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[10] Состоялся IX съезд Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Новости космонавтики (29 октябрь 2021). Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[11] Краткое описание наград Федерации космонавтики России (билдәһеҙ). Официальный сайт ФКР. Дата обращения: 5 декабрь 2023.

[12] Высшие награды (билдәһеҙ). Федерация космонавтики России. www.fkrus.ru. Дата обращения: 5 декабрь 2023. Архивировано 24 декабрь 2016 года.

[:0-13] 13,0 ^13,1 ^13,2 ^13,3 ^13,4 ^13,5 Положение о наградах (билдәһеҙ). Федерация космонавтики России. www.fkrus.ru. Дата обращения: 5 декабрь 2023. Архивировано 23 декабрь 2016 года.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]