Сыртланова Әминә Мәхмүт ҡыҙы
| Әминә Сыртланова (Шәйух-Әли) | |
.jpg) 1890 йылдар аҙағы — 1900 йылдар башы. | |
| Тыуған көнө |
25 май (18 июнь) 1884 й. |
|---|---|
| Тыуған урыны | |
| Вафат булған көнө |
1939 йылдан һуң |
| Вафат булған урыны | |
| Ил | |
 Сыртланова Әминә Мәхмүт ҡыҙы Викимилектә | |
Сыртланова Әминә Мәхмүт ҡыҙы (франц. Amina Hanum Syrtlanoff; 25 май (18 июнь) 1884 йыл, Өфө, Рәсәй империяһы — 1939 йылдан һуң, Франция) — йәмәғәт эшмәкәре, шәфҡәт туташы, теософ, Le Humain Droit (№ 840) орденына ингән «Аврора» Париж масондары ложаһы оҫтаһы.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Әминә (Әминә ханым) Мәхмүт ҡыҙы Сыртланова (ҡыҙ фамилияһы Шәйехәлиева йәки Шәйех-Әли) 1884 йылдың 18 июнендә Өфө ҡалаһында генерал-майор Мәхмүт Мөхәмәт улы Шәйех-Әли (Шихалиев) һәм алпауыт Маһипәрүәз Шейхәлиева (Алкина) ғаиләһендә тыуа. Ставрополь губернаһының Мөхәммәт бәйғәмбәр өммәтендәге халыҡтарҙың баш приставы, подполковник, почетлы беренсе дәрәжә уздень Дәүләт-Мырҙа Шәйхәлиевтың (Шәйех-Әли), шулай уҡ билдәле йәмәғәт эшмәкәрҙәрее Ибниамин һәм Сәйет-Гәрәй Алкиндарҙың һеңлеһе.
Рәсәй империяһының 3-сө саҡырылыш Дәүләт Думаһы депутаты Ғәлиәскәр Сыртлановтың ҡатыны. 1912 йылда ире фажиғәле һәләк булғандан һуң, йәмәғәт тормошонда ҡатнаша. «Петроград мосолман мәғрифәтселек йәмғиәте» рәйесе булараҡ[2], «Өфө һәм Петроградтың белемле мосолмандары араһында киң йоғонто»ға эйә була[3].
Беренсе донъя һуғышы башланғандан һуң, фронтҡа ярҙам итеү өсөн мосолман мәрхәмәтлек фондтарын берләштереүсе Рәсәй мосолмандары йәмәғәт ойошмалары үҙәк комитеты ағзаларының береһе була[4]. 1916 йылдың йәйендә алдынғы позицияларға ебәрелгән Рәсәй мосолмандары санитар отрядын етәкләй.
После революции 1917 г. Сыртланова эмигрировала в Финляндию. Там она приняла участие в создании местной татарской конгрегация в Хельсинки. В это время она контактировала с финскими теософами и рекламировала свои услуги учителя музыки в финской прессе. Сыртланова выступала с презентациями по исламу в различных ассоциациях; она хотела «очистить репутацию Пророка Мухаммеда перед подозрительными жителями Запада».[5][6][7][8]
Далее она переехала во Францию, Париже. 1926-1939 йылдарҙа Рус һәм Француз теософик йәмғиәттәрҙә доклад менән сығыш яһай. 1933-1935 йылдарҙа — идара ағзаһы урынбаҫары, 1935 йылдан Францияла Ю. Вревский исемендәге рус шәфҡәт туташтары союзының идара ағзаһы. 1935 йылда «Рәсәй йәне» түңәрәгендә докладтар менән сығыш яһай. 1921-1939 йылдарҙа ҡатын-ҡыҙҙарҙың граждандар хоҡуғын һәм азатлығын яҡлау менән шөғөлләнеүсе Humain Droit Le ордены ағзаһы булып тора[9]. 1929 йылда ошо орденға ингән «Аврора» рус телле массондар ложаһының оҫтаһы була[10]. Францияны немецтар оккупациялай башлағандан һәм уның территорияһында барлыҡ массон ложалары ябылғандан һуң яҙмышы билдәһеҙ[11].
Ғаиләһе
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ире — Әли Оскар (Ғәлиәскәр) Шәйхәҙәр улы Сыртланов (1875—1912), Рәсәй империяһының 3-сө саҡырылыш Дәүләт Думаһы депутаты, 1904-1905 йылдарҙағы Рус-япон һуғышында армия һәм флоттың еңелеүендә ғәйепләнгән вице-адмирал З. П. Рожественский, адмирал Н. И. Небогатов, генерал-лейтенант А. М. Стесселдең адвокаты.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Фото из Иллюстрированного приложения к газете «Новое время» за июнь 1916 г. № 14476
- ↑ Ямаева Л.
- ↑ Ахмедзаки Валиди Тоган.
- ↑ [1] 2018 йыл 15 март архивланған.Ямаева Л. А. Мусульманские благотворительные общества начала ХХ века.//Ватандаш, 2013, № 7.
- ↑ https://aybagar.eu/visible-and-invisible-tatar-women-in-finland/
- ↑ Antero Leitzinger: Suomen tataarit - Vuosina 1868-1944 muodostuneen muslimiyhteisön menestystarina. East-West Books Helsinki, 2006. ISBN 9789529959228
- ↑ Zinnetullah Ahsen Böre: Finlaniya Cemaati Islâmiyesin kurmaya muvaffak olsakta Fin-Türk mektebin açmaya neden muvaffak olmadık? / Olemme onnistuneet perustamaan seurakunnan, mutta miksi emme ole onnistuneet perustamaan suomalais-turkkilaista kansakoulua? (Tampere, 1943)
- ↑ https://digi.kansalliskirjasto.fi/sanomalehti/binding/1398188?term=Amina&term=Syrtlanoff&page=3
- ↑ Сайт Ложи «Новый Свет» № 1989, Масонский Смешанный Международный Орден LE DROIT HUMAIN (Право Человека). Русская интермедия: ложа Аврора (1927—1945) 2013 йыл 3 ноябрь архивланған.
- ↑ http://samisdat.com/5/23/523f-avr.htm
- ↑ Берберова Н.. Люди и ложи. Русские масоны ХХ столетия. Москва: Прогресс-Традиция, 1997.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ямаева Л. А. Мусульманский либерализм начала XX века как общественно политическое движение. Уфа: Гилем, 2002, с. 209—210.
- З. В. Тоган. Воспоминания. Книга I. Уфа: Китап, 1994, с. 162.
- Берберова Н. Люди и ложи. Русские масоны ХХ столетия. Москва: Прогресс-Традиция, 1997.
- Пешехонов В. А. Далекое и близкое. Черепа и звезды, 2010.