Туймазы (Лена йылғаһы үҙәне)

Туймазы
Туймазы
	саха Туймаада
	; Туймазы үҙәненә һәм Якутск ҡалаһына күренеш
Характеристикалары
Тәрәнлеге	100 м
Оҙонлоғо	64 км
Киңлеге	5-9 км
Майҙаны	700 км²
Урынлашауы
	62°04′52″ с. ш. 129°45′46″ в. д.HGЯO
Страна	Рәсәй Федерацияһы;
РФ субъекты	Якутия
	Туймазы
	Туймазы
	Туймазы Викимилектә

Туймазы (саха. Туймаада) — Лена йылғаһының һул яры буйлап урта ағымдағы үҙәндә Яҡутск ҡалаһы урынлашҡан, шулай уҡ Жатай, Хатассы, Табага, Кангалассы, Тулагино, Кильдямцы, Сырдах һәм башҡа тораҡ пункттары бар.

Географияһы

Туймазы — халыҡ һаны буйынса Ленаның урта ағымындағы өс төп үҙәндең (шулай уҡ Эркеен һәм Энсиели) иң ҙуры. Майҙаны — 700 км². Халҡы — 343,8 мең кеше (2019), йәғни бөтә Яҡутстан халҡының өстән бер өлөшөн тәшкил итә.

Үҙән территорияһында күлдәр, һәм Лена йылғаһының ҡылылары, ҡушылдыҡтары күп. Туймазының көнбайыш өлөшөндә Чор-Муран тауы урынлашҡан.

Климаты киҫкен континенталь. Ғинуар айында уртаса температура −39,6 °C, июлдә +19,0 °C. Яуым-төшөмдөң йыллыҡ нормаһы — яҡынса 240 миллиметр.

Тарихы

Фольклор легендалары буйынса, был үҙәндә яҡуттарҙың ата-бабалары Омогой Бай һәм Эллэй Боотур килеп төпләнгән.

Сәғитов Мөхтәр Мофазал улы Яҡутстанда йәшәгән башҡорттарға сәйәхәте ваҡытында Башҡортостанға бәйле мәғлүмәттәргә юлыға^[1]^[2]

Ысынында Туймазы үҙәнендә кешеләр палеолит осоронда уҡ йәшәгән. Археологик тикшеренеүҙәр һөҙөмтәһендә сағыштырмаса ҙур булмаған территорияла бик күп табылдыҡтарға юлығалар. Палеолит, мезолит, неолит, бронза быуаты һәм иртә тимер быуат, шулай уҡ урта быуаттарға ҡараған 200-ҙән ашыу археологик ҡомартҡы табыла^[3]^[4].

Яҡутстанда Туймазы халыҡ-ара олимпиадаһы үтә^[5].

Шулай уҡ Яҡутскиҙа урындағы «Туймаада» гәзите нәшер ителә.

Фотоһүрәттәр

Үҙәнгә көньяҡ ҡалҡыулыҡтарҙан күренеш, Иҫке Табаға ауылы янында
Табага. Туймазы үҙәнендә
Табага ҡасабаһы
«Мөхәббәт усаҡтары» тип йөрөтөлгән районда Туймазы үҙәненә һәм Якутск ҡалаһына күренеш
Туймазы үҙәненә һәм Якутск ҡалаһына күренеш
Кильдямцы ауылы янындағы үҙән күренеше
Кильдямцы ауылы янындағы үҙән күренеше
Туймазы пейзажына хас күренеш. Тёплое күле