Төньяҡ һуғыш

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Төньяҡ һуғыш
Төп конфликт: урыҫ-швед, поляк-швед, дат-швед һуғыштары
Денис Мартен. «Полтава алышы» (1726).
Дата

22 февраль 170010 сентябрь 1721

Урыны

Көнсығыш һәм Үҙәк Европа

Сәбәбе

Швеция һәм төньяҡ европа дәүләттәренең Балтик буйы ерҙәренә эйә булыу өсөн коалиция араһында

Нәтижә

Антишвед коалицияһының еңеүе

Үҙгәрештәр

Ништадт тыныслыҡ килешеүе

Ҡаршы тороусылар

Швеция Швеция короллеге Гольштейн-Готторп герцоглығы Англия Англия короллеге (1700 йылда)
Шотландия Шотландия короллеге (1700 йылда)
Ирландия короллеге
(1700 йылда һәм 1719—1721 йй.)
Нидерланд Берләшкән провинциялар республикаһы (1700 йылда)
Бөйөк Британия Бөйөк Британия короллеге
(1719—1721 йй.)
Ганновер курфюрлығы
(1719—1721 йй.)
Речь Посполитая
(1705—1709 йй.)
Гетманщина Запорожье ғәскәре
(1708—1709 йй., 1709—1713)
Түбәнге Запорожье ғәскәре
(1709—1713 йй.)
Ғосман империяһы Ғосман империяһы
(1710—1713 йй.)

Русское царство Рус батшалығы

  • Гетманщина Запорожье ғәскәре
    (1700—1708, 1709—1713, 1713—1721 йй.)

Ҡалмыҡстан Ҡалмыҡ ханлығы
(1700—1708, 1709—1713,1713—1721 йй.)

Дания Дания-Норвегия унияһы
(1700 йылда һәм 1709—1720 йй.)
Речь Посполитая
(1700—1705 һәм 1709—1720 йй.)
Саксония (курфюршество) Саксония курфюрлығы
(1700—1706 һәм 1709—1720 йй.)
Молдова Молдавия кенәзлеге
(1710—1713 йй.)
Пруссия Пруссия короллеге
(1715—1720 йй.)
Ганновер курфюрлығы
(1715—1719 йй.)

Командирҙар

Швеция Карл XII
(1700—1718 йй.)
Швеция Магнус Стенбок †
Швеция Карл Густав Реншильд
Швеция Ульрика Элеонора
(1718—1720 йй.)
Швеция Фредрик I
(1720—1721 йй.)
Швеция Фридрих IV Гольштейн-Готтор †
АнглияШотландияНидерланд Вильгельм III Оранский (1700)
Бөйөк Британия Георг I
(1719—1721)
Станислав Лещинский
Гетманщина Иван Мазепа †
(1708—1709)
Гетманщина Филипп Орлик
(1710—1713)
Кость Гордиенко
Ғосман империяһы Әхмәт III
Дәүләтгәрәй II †

Рәсәй империяһы Пётр I
Рәсәй империяһы А. Д. Меншиков
Рәсәй империяһы Б. П. Шереметев
Рәсәй империяһы Ф. М. Апраксин
Саксония (курфюршество) Август II
Дания Фредерик IV
Дания П. Торденшельд
Гетманщина Иван Мазепа
(1700—1708)
Гетманщина Иван Скоропадский
(1709—1721)
Ҡалмыҡстан Әйүкә
Молдова Д. К. Кантемир
Георг I
(1715—1719)
Пруссия Фридрих Вильгельм I

Ҡаршы тороусы көстәр

Швеция
77—135 мең
Ғосман империяһы — 100—200 мең

Рәсәй — 170 мең
Ҡалмыҡ ханлығы — 25 мең
Дания — 40 мең
Речь Посполитая һәм Саксония — 170 мең

Юғалтыуҙар

Швеция — 25 мең хәрби юғалтыуҙар, 175 мең хәрби булмаған (аслыҡ, ауырыуҙар) юғалтыуҙар[2]

Рәсәй[3] — 30 мең һәләк булғандар
Ҡалмыҡ ханлығы — 5 мең һәләк булғандар
Дания — 8 мең һәләк булғандар[4]
Речь Посполитая һәм Саксония — 14-20 мең һәләк булғандар

 Төньяҡ һуғыш Викимилектә

Төньяҡ һуғыш (Бөйөк Төньяҡ һуғышы, Егерме йыллыҡ һуғыш) — 1700 йылдан алып 1721 йылға тиклем дауам иткән Швеция һәм төньяҡ Европа дәүләттәренең Балтик буйы ерҙәренә эйә булыу өсөн коалиция араһында барған һуғыш. Швеция еңелә һәм бөйөк держава статусын бөтөнләйгә юғалта[5].

Швецияға һуғышты тәүҙә «Төньяҡ союзы» иғлан итә. Был союз 1699 йылда Саксония курфюрсы һәм Польша короле Август II инициативаһы буйынса булдырыла. Шул уҡ ваҡытта Речь Посполитая Швецияға һуғыш иғлан итмәй. «Төньяҡ союз» составына шулай уҡ король Кристиан V етәкселегендәге Дания-Норвегия батшалығы һәм Бөтә Рәсәй батшаһы Петр I етәкселегендәге Рус батшалығы инә[6][7].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Белова Е. В. Православные народы Австрийской и Османской империй в Прутском походе 1711 г. // Вопросы истории, № 10, октябрь 2009. — C. 149-152.
  2. Lars Ericson. Svenska knektar (2004) Lund: Historiska media
  3. Урланис Б. Ц. Войны и народонаселение Европы. — М.: Изд-во соц.-экон. лит-ры, 1960. — С. 55.
  4. Jan Lindegren. Det danska och svenska resurssystemet i komparation (1995) Umeå : Björkås : Mitthögsk
  5. Robert Frost. The Northern Wars. War, State and Society in Northeastern Europe 1558—1721. — Longman, 2000. — С. 296—301. — 416 с. — ISBN 978-0-582-06429-4.
  6. История русской армии. — М.: Эксмо, 2007. — С. 38. — ISBN 978-5-699-18397-5
  7. Hughes, 1998, pp. 26—27

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]