Эстәлеккә күсергә

Хөрәсән төркиҙәре

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Хөрәсән төркиҙәре
Туған тел Хөрәсән төркиҙәре теле һәм фарсы теле
Дәүләт  Иран
Халыҡ һаны 12 000 000 кеше[1]

Хөрәсән төркиҙәре (рус. Хораса́нские тю́рки, Хөрәсән төрки теле. خوراسان تؤرکلری) — Хөрәсән төркиһендә һөйләшкән төрки халыҡтар, уларҙа икенсе тел булып фарсы теле ҡулланышта йөрөй.

Урынлашыуҙары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Хөрәсән төркиҙәре традицион рәүештә Ирандың төньяҡ-көнсығышында Хөрәсән тарихи-географик регионында йәшәгән, хәҙер улар Ирандың останындағы (провинцияһындағы) Хөрәсән-Резави, Төньяҡ Хөрәсән һәм Көньяҡ Хөрәсән төбәктәрен биләй. Хөрәсән төркиҙәр башлыса останындағы Төньяҡ Хөрәсән, Хөрәсән-Резави һәм Гөлөстан тип аталған урындарында йәшәй

Килеп сығыштары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Хөрәсәндең сиктәре Әзербайжандан күсерелгән халыҡ иҫәбенә нығытылған [2]. Күселеге сөнни мосолман төркиҙәрҙән айырмалы, улар шиғыйҙар. Карл Генрих Менгес башта уларҙың телен төркмәнсә тип яҙған, аҙаҡ әзербайжанса — кучан диалекты тип һанай башлаған[3]. Майкл Кнюппел быныһын дөрөҫ һанай, сөнки хөрәсән төркисәһе әзербайжан теленә яҡыныраҡ[4]. Джеймс Кларк Хөрәсәндә әзербайжан һәм фарсы телендә һөйләшәләр тигән фекерҙә[5]

В. Иванов Хөрәсән төркиҙәре әзербайжандар менән туғандаш тип белдерә[6].1926 йылда Иванова, хөрәсән төркиһен әзербайжан һәм төркмән телдәренән айырмалы рәүештә идиома тип ҡарарға кәрәк, тигән фекер белдерә, һуңғараҡ үҙаллы тел тип билдәләнә башлай.

Хөрәсәндә XIX быуат аҙағында булып киткән А. М. Золотарёв төркиҙәрҙе телгә ала:

«Повсюду же разбросаны и многочисленные племена турецко-татарского происхождения. Остатки народов, некогда воевавших Персию, а частью переселенцы Адербейджана, они также все оседлы и представляют наиболее мирное и трудолюбивое население края»[7].

Улар төрлө яҡтарҙан килгән бер нисә ырыуға бүленгән. Шуларҙың иң эреһе - баяттар[8].

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/turkic-languages-overview
  2. ↑ Кембриджская история Ирана (The Cambridge History of Iran), том 7, стр. 4"The Azarbaijan borders were deprived of cultivators to make the advance of hostile armies more difficult, and the Khurasan borders strengthened with people removed from Azarbaijan "
  3. ↑ TURKIC LANGUAGES OF PERSIA: AN OVERVIEW
  4. ↑ Lars Johanson, Éva Ágnes Csató Johanson. The Turkic languages. — С. 274.
  5. ↑ Кембриджская история Ирана (The Cambridge History of Iran), том 7, стр. 4"The Azarbaijan borders were deprived of cultivators to make the advance of hostile armies more difficult, and the Khurasan borders strengthened with people removed from Azarbaijan "
  6. ↑ V. Ivanov, «Notes on the Ethnology of Khurasan»
    « Претендуют на родство со знаменитыми азербайджанскими племенами. »
  7. ↑ А. М. Золотарев, «Военно-статический очерк Персии», 1888 год
  8. ↑ Кембриджская история Ирана (The Cambridge History of Iran), том 7, стр. 4
    « Часть Баятов из Еревана были размещены в Нишапуре. »

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Хөрәсән_төркиҙәре&oldid=955468» битенән алынған