Ҡол Шәриф
| Ҡол Шәриф | |
| татар. Qolşərif, قول شريف | |
| Шәхси мәғлүмәт | |
|---|---|
| Һөнәре, эшмәкәрлек төрө: | |
| Үлем көнө: | |
| Үлгән ере: | |
| Ил: | |
| Милләте: | |
| Дине: Ағымы: | |
| Бәрелештәр: | |
| Эшмәкәрлек йүнәлеше: | |
 Ҡол Шәриф Викимилектә | |
Ҡол Шәриф (татар. Qolşərif, Колшәриф; 1552 йылда Ҡазан ҡалаһында вафат булған) — имам, XVI быуат дин эшмәкәре, шағир, татарҙарҙың милли ҡаһарманы, 1552 йылдың октябрендә Иван Грозный ғәскәрҙәренә ҡаршы Ҡазандың бер өлөшөн ҡурғау менән етәкселек итә. Штурм ваҡытында үҙенең иптәштәре менән бергә һәләк була. Уның хөрмәтенә 1996-2005 йылдарҙа Ҡазан кремлендә емерелгән иҫке мәсет урынында төҙөлгән Ҡол Шәриф мәсете аталған.
Әҙәби эшмәкәрлеге
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Әҙәбиәтсе Миңлехан Ғәзиз улы Әхмәтйәнов Ҡол Шәрифтең "Зәфәрнәмә-и виләйәт-и Ҡазан" (1550 йыл) әҫәрҙәре, "Шәриф Хажитархани" һәм "Ҡол Шәриф" шиғырҙары авторы булыуы тураһында гипотеза ҡуя. Әҫәрҙәрҙе һәм шиғырҙарҙы тәхлилләнғәндән һуң, Әхмәтйәнов уларҙың авторы бик белемле, астрономия, тарих һәм башҡа фәндәр буйынса белемле булыуын билдәләй[1].
Ҡазандың яулап алыныуы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡол Шәриф Ҡазан ханлығы үҙенең һәләкәтенә яҡынлашҡан осорҙа йәшәй. Шағир татар халҡының трагедияһын "Зәфәрнәмә-и виләйәт-и Ҡазан" прозаһында тасуирлай. Ҡазан ханлығына бер кемдән дә ярҙам көтөп булманы, шуға күрә 1550 йылда ҡазанлыларға Мәскәү менән үҙ-ара ярҙам һәм аңлашыу тураһында килешеү төҙөргә тура килә[1].
Киләһе йылда дәүләттәр араһындағы мөнәсәбәттәр тағы ла насарая, шуға урыҫтар тыныслыҡ килешеүен тарҡата. Йәйгеһен урыҫ ғәскәрҙәре Ҡазанды уратып ала, һәм ҡазанлылар урыҫ воеводаларына Ҡол Шәриф мулланы һәм Бейбарс Растовты төмән кенәзде солох тураһында хәбәр менән ебәрә. 1551 йылғы йылъяҙманан билдәле булыуынса, илселәр оҙаҡ ваҡыт бирешергә ризалашмаған; Ҡазанды көс менән баҫып алыу менән янағандан һуң илселәр Мәскәү ҡуйған шарттарҙы ҡабул итә[1].
Вафаты
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡол Шәриф 1552 йылда Ҡазанды алған саҡта һәләк була. Тарихсы Шиһабетдин Мәржәни, Ҡол Шәриф һәм уның эйәрсендәре ниндәйҙер хәрби подразделениеға берләшә һәм һуғышта һәләк була, тип яҙа. Ҡол Шәриф үҙе мәсет ҡыйығына менеп, шунда үлтерелә, ә кәүҙәһен аҫҡа ташлайҙар[1].
Хәтер
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Уның хөрмәтенә Ҡаҙандың йома мәсете аталған[2].
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡол Шәриф һәм уның заманы: Татар һәм рус телдәрендәге мәҡәләләр йыйынтығы. — Ҡазан: Татар китап нәшриәте, 2005 йыл. — 192 с.