Муса Ғәли

Муса Ғәли
Исеме:	Ғәлиев Ғабдрахман Ғәли улы
Тыуған көнө:	15 октябрь 1923({{padleft:1923|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:15|2|0}})
Тыуған урыны:	Иҫке Муса ауылы, Өфө кантоны, БАССР
Вафат булған көнө:	15 ғинуар 2004({{padleft:2004|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:15|2|0}}) (80 йәш)
Гражданлығы:	СССР → Рәсәй Федерацияһы
Йүнәлеше:	Шағир
Премиялары:	Салауат Юлаев исемендәге премияһы
Наградалары:	РСФСР-ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре

Муса Ғәли (псевдоним, ысын исеме — Ғабдрахман Ғәли улы Ғәлиев) — башҡорт яҙыусыһы.

Тормош юлы

1923 йылдың 15 октябрендә Башҡорт АССР-ы Өфө кантоны Иҫке Муса ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә тыуа. Атаһынан бик йәшләй етем ҡала. Олатаһы йортонда тәрбиәләнеп үҫә. Ете йыллыҡ мәктәптән һуң, бер йыл Өфөлә, медицина училищеһында уҡый.

1939 йылдан — Дәүләкән Башҡорт педагогия училищеһы уҡыусыһы.

1942 йылдан 1946 йылға тиклем Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша. II дәрәжә Ватан һуғышы ордены һәм миҙалдар менән наградлана.

1948—1952 йылдарҙа Башҡорт дәүләт педагогия институтында уҡый.

1952—1959 йылдарҙа «Пионер» журналы редакцияһында бүлек мөдире була, һуңғараҡ Башҡортостан Яҙыусылар союзында эшләй.

1963—1965 йылдарҙа Мәскәүҙә Юғары әҙәби курстарҙа уҡый.

Шағирҙың тәүге шиғырҙары 1940 йылда «Йәш төҙөүсе» һәм Дәүләкәндәге «Колхозсы» гәзитендә баҫылып сыға. Беренсе китабы «Яҡты көн» тип атала һәм 1953 йылда донъя күрә. Үҙенең 50-гә яҡын йыйынтығы, шул иҫәптән Мәскәүҙә сыҡҡан 15 китабы менән шағир бөтә Союз укыусылары араһында танылыу тапты. Быларға өҫтәп уның үзбәк, украин һәм татар телендә сыҡҡан китаптарын да әйтеп була.

Муса Ғәли тәржемә өлкәһендә лә актив эшләй. Уның А. С. Пушкиндың «Царское село иҫтәлектәре», В. Шекспирҙың «Макбет», үзбәк яҙыусыһы Әсхәт Мохтарҙың «Ҡарағалпаҡ ҡиссаһы» тигән тәржемәләре китап уҡыусыларға яҡшы таныш. Муса Ғәли әҙәби тәнҡит һәм публицистик мәҡәләләр менән дә матбуғатта йыш ҡына сығыш яһай.

Шағир бер үк ваҡытта балалар өсөн дә поэма һәм шиғырҙар яҙыуын дауам иттерә.

Муса Ғәли күп шаршаулы ике драма әҫәре яҙҙы. Улар Сибай дәүләт башҡорт театрында ҡуйылды.

Муса Ғәли — республиканың Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты, Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.

Ижади уңыштары өсөн Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ һәм «Халыҡтар Дуҫлығы» ордендары менән бүләкләнгән.

1956 йылдан Яҙыусылар союзы ағзаһы.

== "Иң тәүҙә Муса Ғәлиҙең кешелек сифаттарын күҙ алдына килтерергә тырышам. Баҡһаң, ярайһы уҡ ауыр эш икән был. Инсандың һәр ҡайһыһы йомаҡ. Ә ысын шағир бер-ике һүҙ менән генә баһалар зат түгел инде ул. Миңә Муса Ғәлиҙең төрлө ваҡыттарын күҙәтергә тура килгәне бар. Бәләкәс кенә ҡыуаныстан да атҡа менгәндәй һөйөнгән, тиреһе ҡалын кеше ҡул һелтәп уҙырҙай үткенсе күңелһеҙлектән донъяһы емерелгән һымаҡ көйөнгән саҡтарын, илһамланып йырлаған, йыр йә Ҡөрьән сүрәләре уҡыған, телмәр тотҡан мәлдәрен... Бер ҡараһаң, ул көләс йөҙлө, йор һүҙле егет ҡиәфәтендә. Ауырыу-сырхауҙары онотолған, иңбашына аҫыл ҡош ҡунған. Икенсе күргәнеңдә, күҙҙәрендә тәрән эске һыҙланыу, бар булмышында үшәнлек, төшөнкөлөк ишараһы. Ләкин күп тә үтмәй, ул баҫымсыҡ тәбиғәтле, олпат уҙаман, ихлас әңгәмәләш. Икеләнмәйсә әйтә алам: Муса Ғәли - беҙҙең иң уҡымышлы " Әхиәр Хәким

Һылтанмалар

• Бикбаев Р. Т. Муса Ғәли // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.