Овидий

Овидий
Ovidius
Рәссамдың портрет фантазияһы
Исеме:	Публий Овидий Назон
Тыуған көнө:	20 март б. э. т. 43({{padleft:-43|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:20|2|0}})
Тыуған урыны:	Сульмо
Вафат булған көнө:	17 йәки 18 йыл б. э.
Вафат булған урыны:	Томис (хәҙер — Констанца, Румыния)
Эшмәкәрлеге:	боронғо рим шағиры

Публий Овидий Назон (лат. Publius Ovidius Naso; б. э. т. 43 йылдың 20 мартында, Сульмо — б. э. 17 йәки 18 йыл, Томис) — Боронғо Рим шағиры. Иң тәү сиратта «Метаморфозалар» һәм «Мөхәббәт фәне» (лат. Ars amatoria, башҡа тәржемәһе «Мөхәббәт сәнғәте») поэмалары, шулай уҡ мөхәббәт элегиялары авторы булараҡ билдәле. Бер фараз буйынса, ул пропагандалаған мөхәббәт идеалдарының император Августың ғаилә һәм өйләнеүгә ҡарата рәсми сәйәсәтенә тап килмәгәнлегенән, шағир көнбайыш Ҡара диңгеҙ буйына һөргөнгә ебәрелә, һәм шунда ғүмеренең һуңғы көндәрен уҙғара. Овидийҙың Европа әҙәбиәтенә, шул иҫәптән, 1821 йылда уға күләмле шиғри юлдар бағышлаған Пушкинға тәьҫире ҙур була..

Биографияһы

Овидийҙың Констанцалағы һәйкәле

Овидий б. э. т. 43 йылдың 20 мартында (Рим ҡалаһына нигеҙ һалынған көнөнән 711-се йылында) Сульмо ҡалаһында, пелингтар округында, Лациумдан көнсығышта (таулы Урта Италияла) йәшәгән тау саба ҡәбиләһендә тыуған. Овидий үҙенең тыуған урыны һәм ваҡытын «Хәсрәтле элегииялар»ының береһендә аныҡ билдәләй (Trist., IV, 10). Уның нәҫеле элек-электән һыбайлылар ҡатламына ҡараған; шағирҙың атаһы хәлле кеше булған һәм улдарына яҡшы белем биргән. Римдәге атаҡлы уҡытыусылар мәктәбенә йөрөгәндә, Овидий бала сағынан уҡ үҙендәге шиғриәткә булған көслө ынтылышы барлығын аңлай: шул уҡ элегияһында (Trist., IV, 10) ул, хатта теҙмә әҫәр (проза) яҙырлыҡ урында ла, ҡәләменән шиғри юлдар эркелеүен таный. Атаһының ихтыярына буйһоноп, Овидий дәүләт хеҙмәтендә эшләй, ләкин түбәнге вазифаларҙы биләп ҡарағандан һуң, шиғриәт менән шөғөллөнеүҙе өҫтөн күргәнлектән, был эштән баш тарта. Атай-әсәһенең теләге буйынса иртә өйләнһә лә, ул тиҙ арала айырылышырға мәжбүр була; икенсе никахы ла уңышһыҙ була һәм оҙаҡҡа һуҙылмай; бары өсөнсө никахы ғына, ҡатынының тәүге иренән бер ҡыҙы булыуға ҡарамаҫтан, ныҡлы һәм бәхетле була, тип раҫларға мөмкин. Овидийҙың үҙ балалары булмай. Афинаға, Кесе Азияға һәм Сицилияға сәйәхәте менән белемен арттырып һәм әҙәбиәт өлкәһендә сығыш яһап, ул халыҡ иғтибары үҙәгенә эләгә һәм Гораций, Проперция кеүек шағирҙар менән дуҫлаша. Тибуллдың иртә үлеменең ике шағир араһында дуҫлыҡ ептәре нығынып китеүгә аяҡ салғанын һәм Вергилийҙы (ул Римдә йәшәмәгән) аҙ ғына күреп ҡалыуын Овидий ғүмере буйы үкенес менән хәтерләгән.

Б. э. 8 йылында хәҙер беҙгә асыҡ булмаған сәбәптәр арҡаһында (ғалимдар бер нисә фараз әйтә) император Октавиан Август Овидийҙы Томы ҡалаһына һөргөнгә ебәрә, шунда 17 йылда (башҡа мәғлүмәттәр буйынса 18 йылда), ул вафат була.

Ижады

Үҙенең һүҙҙәренән билдәле булғанса, «төҙәтеү өсөн» утта яндырғандарын һанамаһаң, Овидийҙың «Героидалар»ы (Heroides) һәм мөхәббәт элегиялары беренсе ижади тәжрибәһе өлгөһө. Овидийҙың шиғри һәләтенең сағыулығы уның "Героидалар"ында ла тойолоп тора, әммә Рим йәмғиәтенең иң төп иғтибарын ул үҙенең тәүҙә биш китап булып, «Amores» тигән исем аҫтында сыҡҡан, бөгөнгө көндә 49 шиғырҙан торған өс китабы менән йәлеп итә. Был мөхәббәт элегияларының эстәлеге күпмелер дәрәжәлә шағирҙың үҙенең мөхәббәт кисерештәренә нигеҙләнгән, тип уйлайбыҙ. Ул мажаралар, шағирҙың әйтеүенсә, уйлап сығарылған дуҫ ҡыҙы Коррина исеме менән бәйле, һәм улар бөтөн Римде шау-гөр килтерә (totam cantata per Urbem Corinna). Рим әҙәбиәтендә үҙенең классиктары менән дан тотҡан был таралған формала Овидийға, һәләтен бар көсөнә күрһәтеп, үҙенең исемен яңғыратыу һәм популярлаштырыу мөмкинлеге тыуа. Был элегияларҙың һуңғыһын тамамлап, ул үҙен, ни дәрәжәлә Мантуя даны менән Вергилийға, Верона — Катуллға рәхмәтле булһа, шул саҡлы уҡ үҙенең халҡы пелигндарҙы данлаусы итеп күрһәтә. Бәхәсһеҙ, был элегияларҙағы фекер иркенлеге, уның үҙ аллылығы, тапҡырлыҡ һәм мәргәнлек балҡышы шағирҙың поэтик даланының ташып тороуын раҫлай. Был элегияларҙа, күреүебеҙсә, бер ниндәй ҙә метрик ҡыйынлыҡтарға бирешмәгән тормош күҙәтеүҙәре, деталгә ҙур иғтибар һәм версификаторлыҡ таланты урын алған. Шуға ҡарамаҫтан, Овидийҙың ижад юлының иң әһәмиәтле өлөшө киләсәк йылдарға ҡайтып ҡала.

«Мөхәббәт фәне»

Овидийҙың II китабының 18-се элегияһында, ҡулъяҙмаларында һәм баҫмаларында алдан әйтеп киленгән «Ars amatoria» («Любовная наука», «Наука любви») атамалары менән бирелгән, ә шағирҙың үҙенең әҫәрҙәрендә ғәҙәттәгесә «Ars» тип йөрөтөлгән артабанғы әҫәрҙәре ҙур резонансҡа эйә була. Был — Овидийҙың башҡа әҫәрҙәре кеүек ук, элегик размер менән яҙылған һәм үҙенең эсенә тәүҙә ирҙәргә ҡатын-ҡыҙ мөхәббәтен ниндәй алымдар менән яуларға һәм һаҡларға өйрәткән өгөт-нәсихәт туплаған(1 и 2 китаптар), ә һуңғараҡ ҡатын-ҡыҙҙарға нисек ир-атты үҙенә ҡаратып алыу һәм уларҙы үҙенә бәйләү юлдарын асып һалған өс китаптан торған дидактик поэма. Был әҫәр, ҡайһы берҙә эстәлегенең әхлаҡ нормаларына тура килмәүе менән айырыла — автор рәсми әхлаҡ алдында уны ҡәтғи тәртип ҡағиҙәһенә мотлаҡ рәүештә буйһонорға тейеш тип ҡаралмаған иреккә ебәрелгән ҡатын-ҡыҙ һәм ситтән килгән ҡатын-ҡыҙға ҡағылышлы булыуы менән аҡларға тырыша. (Trist., II, 303). Был әҫәр, әҙәбиәт күҙлегенән ҡарағанда ла, бик шәп һәм автор талантының тулы өлгөргәнлеген, уны, һәр күренеште ентекле өйрәнеп, бер картина артынан икенсеһен балҡытып, оло ҡәтғилек, ихтыяр көсө менән һүрәтләй алған ижадсы итеп таныта. Был әҫәр б. э. т. 2—1 йылдарҙа, шағирға 41—42 йәш булғанда яҙылған. «Мөхәббәт фәне» менән бер тапта Овидийҙың ошо рәттә торған «Medicamina faciei» атамалы әҫәренең 100 шиғри юлы ла яҙылған. Овидий "Мөхәббәт фәне"нең (205-се юл) «Medicamina formae» («Матурлыҡ саралары») атамалы III китабын, бәләкәй күләмле булһа ла, уға һалынған тырышлығы менән (parvus, sed cura grande, libellus, opus) бөйөк, әҙер әйбер, тип күрһәтә ҡатын-ҡыҙға. Әҫәрҙең бөгөнгәсә килеп еткән өҙөгөндә ҡатын-ҡыҙ битен дөрөҫ тәрбиәләү сараларын тәҡдим итә. «Мөхәббәт фәне» әҫәренән һуң Овидий, киләсәктә лә Амурға хеҙмәт итеүҙән баш тартмағанын танып, кемдәргә мөхәббәт ауыр йөк кеүек тойола, кемдәр унан ҡотолорға теләй, шуларға «Мөхәббәттән дарыу» («Remedia amoris») тигән поэмаһын баҫтырып сығара. Овидий, бығаса тотҡан йүнәлешендә эшләү мөмкин булмағас, башҡа сюжеттар эҙләй башлай. Бер аҙҙан ул мифологик, дини риүәйәттәрҙе эшкәртеүгә тотона, һәм һөҙәмтәлә «Метаморфозалар» һәм «Фасттар» тигән ике капиталь әҫәре донъя күрә.

Һөргөн

Әммә был ҡиммәтле хеҙмәттәрен аҙағына еткергәнсе, уның яҙмышын тамырынан үҙгәрткән ҡаты һынауға дусар ителә. 8 йылдың көҙөндә Овидий көтмәгәндә Август тарафынан гет һәм сарматтарҙың ҡырағай иленә, Ҡара диңгеҙ буйындағы Томы ҡалаһына (хәҙер Румыниялағы Констанца) һөргөнгә ебәрелә. Император Августың һарайына үҙенең ҡатыны аша яҡын торған кешегә ҡарата шундай ҡаты күрһәтмәнең сәбәбе беҙгә билдәле түгел. Овидий үҙе уны error (хата), тип атай, ләкин ни өсөн икәнен аңлатмай (Tristia, II. 207: Perdiderint cum me duo crimina, carmen et error: Alterius facti culpa silenda mihi est), һәм был Юлий Цезарҙың күңел яраларына тоҙ һибеү кеүек булыр, ине тип әйтә. Уның ғәйебе император йортона интим зыян килтереүҙәлер, уның намыҫына, ғорурлығына тейгән, тыныслығына янағандыр. Әммә быға яуап алырға тырышҡан ғалимдарҙың барлыҡ фараздары ла ерлекһеҙ. Әммә был ҡараңғы тарихҡа берҙән-бер яҡты нур һиберлек бер мәғлүмәт бар, Овидий хәтерләгәнсә, ул ирекһеҙҙән бер енәйәттең (Trist. II, 5, 49) шаһиты була, һәм бар гонаһы уның шуны күргән күҙе булыуында ғына. Бындай язаның икенсе сәбәбе йырағыраҡта, әммә ул сәбәп мөһимерәк — шағир уны «аңһыҙ фән», йәғни «Ars amatoria» (Ex Ponto, II, 9, 73; 11, 10, 15), тип атай һәм шуның арҡаһында уны «бысраҡ фәхишәлек уҡытыусыһы» тип ғәйепләгәндәрен йәшермәй. Понттан яҙған хаттарының береһендә (IV, 13, 41 — 42) ул, һөргөнгә оҙатылыуының беренсе сәбәбе тап бына уның «шиғырҙары» икәнен әйтә (nocuerunt carmina quondam, primaque tam miserae causa fuere fugae).

«Хәсрәтле элегиялар»

Ҡара диңгеҙ ярҙарына һөргөн шағирҙың яңы хәле менән бәйле шиғырҙарына сәбәп була. Овидийҙың бөтмәҫ талантын иҫбатлай улар, сөнки шағир бәләгә тарығас, уның ижады башҡа колоритлы була, Овидий бөтөнләй башҡа кәйефтә күренә. Бойоҡ көндәренең һөҙөмтәһе — уның юлда яҙып башлаған, һәм һөргөндә өс йыл дауамында үҙенең ҡайғылы хәлен, яҙмышына зарланыуын, Августың үҙен ярлыҡауына өмөт итеп яҙған «Хәсрәтле элегиялары» йәиһә «Хәсрәт» (Tristia) китабы. Был элегиялар үҙенең атамаһына тулыһынса тап килеп тора, биш томда сыға һәм бигерәк тә ҡатынына, ҡайһы берҙәре — ҡыҙына, дуҫтарына, ә китаптың икенсеһе, иң ҙуры — Авгусҡа мөрәжәғәт һымаҡ ижад ителгән. Был һуңғы китапта шағирҙың һәм император шәхесе араһындағы мөнәсәбәттәрҙе һүрәтләгәндә, Августың бөйөклөгөн, батырлығын юғары күтәреп, унан ғәфү үтенеп, үҙен кәмһетеп кенә ҡалмай, шул уҡ ваҡытта шиғырҙарындағы тойғолары, нисек уйлаһалар ҙа, таҙа булыуын, тормошо саф ҡоролоуын, тик шиғриәте генә уйынсаҡ икәнен дәлилләй. Һуңғараҡ Марциал да, үҙенең эпиграммаларының йөкмәткеһен аҡларға тырышып, шундай өндәмәләр яҙған. Был элегияларҙа йөкмәткеләре буйынса ләззәт шиғырҙары яҙған бик күп грек һәм рим шағирҙарының исеме телгә алына; шулай уҡ сиктән артыҡ тәүфиҡһыҙ йөкмәткеле һәм күмәк халыҡты аҙғынлыҡҡа өйрәтеүсе мәктәп ролен үтәгән рим мимик сәхнәләштереүҙәре хаҡында ла яҙыла, һәм бының өсөн уларҙы бер кем дә тәнҡитләмәй тиелә.

«Хәсрәтле элегиялар»ҙан һуң дүрт китаптан торған «Понтия хаттары» (Ex Ponto) яҡты донъя күрә. Альбинованға һәм башҡа заттарға йүнәлтелгән элегияларының йөкмәткеһе элеккесә булһа ла, «Хаттар»ҙың һәләт яғынан ҡайтыш булыуы күҙгә ташлана. Быны Овидий үҙе лә тойған, ул (I, 5, 15) үҙенең яҙғандарынан оялыуын йәшермәй. Һәм шиғырҙарының көсһөҙлөгөн, саҡырып килтерергә тырышһа ла, музаның тупаҫ геттар янына килергә теләмәгәнлеге, ә яҙылғанды төҙәтерлек көсө юҡлығын йәрәхәтле күңеленә һәр көсөргәнеш ауыр тәьҫир итеүе менән аңлата. Авторҙарҙың «Хаттар»ҙан цитатаһы йыш ҡына уҡыусының үҙенә ҡарата кеселекле булыуын үтенеү мәғәнәһендә ҡулланыла. Хәленең ауырлығы уның рух азатлығын тотҡарлай; шағирҙың фантазияһы осошон ҡыҫа. Шиғырҙарҙа сағылған арытҡыс монотонлыҡ, минорлы тон менән тоташып, ауыр үлемесле тойғолары менән — беренсе дәрәжәле таланттың, шул ҡыҫаныс, тәбиғи булмаған шарттарға ҡуйылып, үҙенең тел һәм шиғыр төҙөлөшөндә кәрен юғалта барыуы менән тәьҫир итә. Әммә Ҡара диңгеҙ буйынан Римгә оҙаҡ һәм етди эшкәртеп кенә өйрәнерлек һәм Овидийҙың таланты ғына уларҙы йүгәнләй алырлыҡ нәмәләр килеп еткән.

«Метаморфозалар»

Шундай әҫәрҙәрҙең береһе «Метаморфозалар» («Әүерелеүҙәр»), 15 китапта, Хаос дәүеренән башлап Юлий Цезарҙең йондоҙға әүерелеү осорона тиклем, грек һәм рим мифтарындағы әүерелеүҙәрҙе хикәйәләгән ҙур хеҙмәт. Поэтик күркәмлеге менән бөйөк был хеҙмәтте Овидий, Римдә йәшәгәндә үк башланған һәм тамамланған булһа ла, шағирҙың көтөлмәгәндә күсеп китеүе сәбәпле, баҫылып сыҡмаған була. Етмәһә, һөргөнгә китер алдынан, йөрәге ярһыған мәлдә, шағир ҡулъяҙманы яндырған, ярай әле, бәхеткә ҡаршы, был әҫәрҙән бер нисә список (күсермә) һаҡланып ҡалған була. Овидий, списоктарҙы ҡарап сығып, Томыла уға өҫтәмәләр керетә, шулай итеп, күләмле әҫәр баҫылып сыға. «Метаморфозалар» — грек мифтары менән һуғарылған бай йөкмәткеле әҫәр булып етешкән, сөнки Овидий уны ғәжәйеп көслө, һайыҡмаҫ, фантазия, яңы буяуҙар, бер предметтан икенсе предметҡа еңел күсеүҙәр, шиғри балҡыш менән поэтик һүрәтләүҙәр менән — шулай шәп эшкәрткән. Был хеҙмәттә һоҡланғыс ысын талант тантанаһын күрмәй мөмкин түгел. Шуның өсөн дә был әҫәр һәр саҡ күп уҡылған һәм борон замандарҙан бирле,XIV быуаттағы Максим Плаундтың грек теленә тәржемәһенән бирле, башҡа телдәргә тәржемә ителеп килгән. Рәсәйҙә лә уның проза һәм шиғри тәржемәләре аҙ түгел; уларҙың дүртеһе XIX быуаттың 70—80 йылдарында донъя күрҙе.

«Фастар»

Овидийҙың икенсе етди һәм күләме менән генә түгел, әһәмиәте менән ҙур әҫәрҙәренең береһе «Фастар» (Fasti) — Римдең байрамдары һәм изге көндәренә аңлатма биреүсе календарь. Рим культына күп аңлатма биреүсе һәм Рим динен өйрәнеү буйынса мөһим сығанаҡ булып хеҙмәт итерлек ғилми поэма беҙгә бары беренсе ярты йыллыҡты һыйҙырған 6 китапта килеп еткән. Овидий был китаптарҙы Рим осоронда яҙған һәм эшкәртеп өлгөргән була. Һөргөндә, сығанаҡтар етмәү сәбәпле, эшен дауам итә алмаһа ла, автор үҙенең Римдә яҙғанын Томыла бер аҙ үҙгәртә: үҙе һөрөлгәндән һәм Август үлгәндән һуң булып үткән ҡайһы бер ваҡиғаларҙы һәм хатта 16 йылдағы Германиктың триумфын да китабына индергән ул. «Фастар» поэтик һәм әҙәби яҡтан да «Метаморфозалар»ға тиңләшә алмай, тик Овидий ғына поэтик әҫәр итә алған сюжет ҡоролоғо менән аңлатыла был; шиғырҙарында башҡа әҫәрҙәре аша таныш булған һәләтле оҫтаның ҡулы һиҙелә.

«Ibis» и «Halieutica»

Овидийҙың беҙгә килеп еткән ике әҫәре, ғөмүмән, һөргөн осоронда ғына яҙылған һәм башҡа әҫәрҙәренән айырылып тора. Шуларҙың береһе, «Ibis» (римлеләр ен ҡошо тип атап йөрөткән Египет ҡошоноң билдәле атамаһы) Овидий һөргөнгә оҙатылғандан һуң уның римлеләр хәтеренәдә һаҡланған яҡшы исемен бысратырға тырышҡан, ҡатынын да уға ҡаршы ҡуйып маташҡан дошманға сатира йәиһә пасквиль рәүешендә ижад ителгән. Овидий дошманына иҫәпһеҙ ҡарғыш оҙата, башҡа берәй әҫәрендә элегия юлдары менән түгел, ә ямб формаһында әсе телле эпиграмма яҙып, фашлармын, тип янай. Әҫәренең исемен һәм формаһын Овидий Аполлоний Родосскийға бағышлама яҙған Александрия шағиры Каллимахтан алған.

Башҡалары менән бәйләнмәгән икенсе әҫәре «Halieutica» балыҡсылыҡҡа бағышланған дидактик поэма. Ул әҫәрҙән беҙгә Ҡара диңгеҙ балыҡтары һәм уларҙың үҙенсәлектәре бирелгән бер өҙөк кенә билдәле. Был хеҙмәткә, сюжетында махсус белем тупланғанлыҡтан, Плиний үҙенең «Тәбиғәт тарихында» (XXXII, 5) һылтанма яһай, шунан башҡа ул әҙәби яҡтан әллә ни иҫ китерлек тә түгел.

Юғалған әҫәрҙәре

Юғарыла әйтелгән ике әҫәре һаҡланған тинек, ә Овидийҙың йәш саҡтағы әҫәре һәм был әҙәби төрҙөң иң яҡшы өлгөһө тип һаналған «Медея», трагедияһы беҙгә килеп етмәгән. Уның тураһында ысын күңелдән Квинтилиан (X, 1, 98) яҙа, Тацит үҙенең «Ораторҙар тураһында һөйләшеүендә» (гл. 12) иҫкә ала. Беҙгә шулай бер өлөшө Римдә, икенсе өлөшө Томыла ижад ителгән бер нисә әҫәре һәм иң һуңғыһы — гет телендә яҙылған Авгусҡа панегиригы килеп етмәгән, уның тураһында Овидий үҙе Понтия хаттарының береһендә (IV, 13, 19 и сл.) яҙған. Бер юлы аҡламаһалар ҙа, исмаһам, яҙмышы бер аҙ еңеләйеүенә ышанысын юғалтмай шағир. Әммә шағирҙың был өмөттәре тормошҡа ашмай ҡала. Август та, Тиберийға мөрәжәғәт итһә лә һөргөндән кире ҡайта алмай: бәхетһеҙ шағир 17 йылда Томыла үлә һәм ҡала ситендә ерләнә.

Мираҫы

Овидий Август дәүеренең күренекле шағирҙарының береһе була. Ул үлгәндән һуң Рим шиғриәтенең алтын быуаты тамамлана. Талантының иң ҙур үҫешенә еткән дәүеренең ҡәҙерен белмәй тәүккәлләгәне өсөн, ул Вергилий һәм Гораций менән бер рәткә баҫыу хоҡуғынан яҙһа ла, инеш кеүек урғылған шиғри һәләте һәм виртуоз шиғриәт техникаһы уны замандаштарының ғына түгел, бөтөн Рим империяһы дәүерендә йәшәгән халыҡтарҙың яратҡан шағирына әйләндерә. Бәхәсһеҙ, Овидий шағир булараҡ Рим әҙәбиәтендә иң күренекле урында торорға тейеш. Уның «Метаморфозалар»ы һәм «Фастар»ы бөгөнгө көнгә саҡлы мәктәптәрҙә өлгөлө телле, шиғырҙарын оҫта ҡороусы латин шағиры булараҡ өйрәнелә.

Овидий хөрмәтенә Меркурий планетаһындағы кратер һәм Одесса өлкәһендәге ҡала (Овидиополь) уның исемен йөрөтә.

Овидийҙың үҫмер әҫәрҙәре

• Casta est quam nemo rogavit — Ниндәй ҡыҙға берәү ҙә үрелеп бармай, шул саф.
• Fas est et ab hoste doceri — Һәр ваҡыт өйрәнергә, хатта дошманыңдан да өйрәнергә кәрәк.

Тәржемәләр

Metamorphoses, 1643

«Loeb classical library» серияһындағы әҫәрҙәре 6 томда сыҡҡан:

• Том I. Героидалар. Мөхәббәт элегиялары.
• Том II. Һөйөү сәнғәте. Кеше заттарының бер-беренә күнегеүе. Мөхәббәт дарыуы. Ибис. Сәтләүеклек. Галиевтика. Йыуаныу.
• Томын III—IV. Метаморфозалар.
• Шул V. Фастар.
• Шул VI. Тристиялар. Понттан хаттар.

«Collection Budé» серияһындағы баҫмалар: Ovide.

• Les Amours. Texte établi et traduit par H. Bornecque. IX, 214 p.
• L ' Art d aimer. Texte établi et traduit par H. Bornecque. Huitième édition chérie et corrigée par Ph. Heuzé. 1924. 5e tirage. IX, p 183.
• Contre Ibis. Texte établi et traduit par J. André. XLIV, 91 p.
• Les Fastes. T. I: Livres I—III. Texte établi, traduit et commenté par R. Schilling. Illustration. LXIX, 260 p.
• Les Fastes. T. II: Livres IV—VI. Texte établi, traduit et commenté par R. Schilling. 362 p.
• Halieutiques. Texte établi, traduit et commenté par E. de Saint-Denis. 78 p.
• Héroïdes. Texte établi par H. Bornecque et traduit par M. Prévost. XXI, 325 p.
• Les Métamorphoses. Tome I: Livres I V. Texte établi et traduit par G. Lafaye. 1925; édition chérie et corrigée par Jean Fabre, XXXIV, 278 p.
• Les Métamorphoses. Tome II: Livres VI—Х Texte établi et traduit par G. Lafaye. 1928; édition chérie et corrigée par Henri Le Bonniec. 285 p.
• Les Métamorphoses. Tome III: Livres XI—XV. Texte établi et traduit par G. Lafaye. 1930; édition chérie et corrigée par Henri Le Bonniec. 308 p.
• Pontiques. Texte établi et traduit par J. André. XLIX, 344 p.
• Les Remèdes à jean. Les produits de beauté. — Pour le visage de la femme. Texte établi et traduit par H. Bornecque. IX, 89 p.
• Tristes. Texte établi et traduit par J. André. 2008. LII, 332 p.

рус теленә тәржемәләре

Пётр I заманында поляк Валериан Отфиновскийҙың Овидий «Метаморфозалар»ының тәржемәһенә таянып, ике тапҡыр рус теленә прозаик формала аңлатмалар менән тәржемә ителә, әммә был тәржемәләр баҫылып сыҡмай.. 1795 йылда А. В. Подосинов И. Е. Срезневскийҙың «Тристий» ҙың латинса-русса аңлатмалы публикацияһын Рәсәй овидиеведениеһындағы әһәмиәтле ваҡиға тип атаны.. Травестий переложениеһын (ауҙарылмаһын) Н. Осипов сығарҙы: «Энеевса эшкәртелгән Овидийҙың мөхәббәт ижады…» СПб, 1803. 81 стр.".

Һайланма шиғырҙары XIX быуат аҙағы-XX быуат башында Рәсәй мәктәптәре өсөн күп тапҡырҙар баҫылып сыға.

Әҙәбиәт

• А. С. Пушкин. К Овидию.
• И. М. Тронский. История античной литературы: Овидий.
• С. Ошеров. Лирика и эпос Овидия.
• Дримба О. Овидий. Поэт Рима и Том / Пер. с румын.. — Бухарест, 1963. — 291 с.
• Гагуа И. П. Овидий Назон и древняя Колхида. — Тб.: Издательство Тб. ун-та, 1984. — 124 с. — 1500 экз.
• Подосинов А. В. Произведения Овидия как источник по истории Восточной Европы и Закавказья: Тексты, перевод, комментарий. — М.: Наука, 1985. — 288 с. — (Древнейшие источники по истории народов СССР). — 14 000 экз.
• Вулих Н. В. Овидий. — М., 1996. — 282 с. — (Жизнь замечательных людей). — 10 000 экз.
• Черкасский Л. Е. Римский изгнанник и скиталец из царства Вэй: Публий Овидий Назон (43 г.до н. э.- 17 г. н. э.) и Цао Чжи (192—232 гг) // Историко-филологические исследования: Сборник статей к 70-летию академика Н. И. Конрада. М., 1967.- С.407-415.
• Ичин Корнелия. Поэтика изгнания: Овидий и русская поэзия. — Белград: Филологический факультет Белградского университета, 2007. — 104 с.

Һылтанмалар

• Полное собрание сочинений Публия Овидия Назона  (билдәһеҙ). Архивировано 28 ноябрь 2012 года.  (лат.)
• Собрание сочинений Овидия (Библиотека античной литературы на сайте ancientrome.ru)  (билдәһеҙ). Архивировано 28 ноябрь 2012 года.
• Максим Мошков китапханаһында Овидий
• Наука Любви (Ars amatoria)  (билдәһеҙ). Архивировано 28 ноябрь 2012 года.
• Овидий · Античные авторы · Библиотека Античной литературы  (билдәһеҙ). Архивировано 28 ноябрь 2012 года. 2007 йыл 22 октябрь архивланған.